Chào các bạn,

Gần đến ngày giỗ bà cố ngoại của mình, mình không khỏi chạnh lòng khi nghĩ về bà cố ngoại với một cuộc đời quá đỗi thăng trầm.

Ba mình mất đã mười lăm năm, từ ngày ba mất, má ở một mình mặc dầu gia đình mình đông anh em trai gái đều đủ cả, kinh tế gia đình các em tương đối ổn có thể phụng dưỡng má sống đầy đủ thoải mái trong tuổi già, nhưng má không thích, chỉ thích ở trong ngôi nhà của mình, mặc dầu những vật dụng trong nhà không văn minh hiện đại bằng nhà của các em.

Má ở một mình, mỗi dịp mình về nghỉ, trong nhà chỉ có má và mình. Cũng chính vì chỉ có hai má con mình mới để ý khi nói chuyện, má thường nói về quá khứ vì má mình trên tám mươi tuổi rồi. Má nhắc nhiều về quá khứ đã cho mình biết thêm, hiểu thêm về hoàn cảnh sống xưa kia của má ở quê, biết được tuổi thơ của má lớn lên như thế nào, cũng như biết thêm những liên hệ họ hàng với người này người kia, mà từ trước đến bây giờ mình chưa biết.

Trong những liên hệ họ hàng mình ít khi hỏi, ba má kể bao nhiêu mình được biết bấy nhiêu. Vì vậy lần về nghỉ Tết vừa rồi má và mình đang ngồi xem Tivi chương trình thời sự buổi tối, tự nhiên mình nghe tiếng má thở dài thật não lòng. Má nói:

– “Má thương bà cố ngoại con quá! Chết không có hòm chôn, phải bó chiếu đem đi chôn.”

– “Ngày đó nhà ông bà cố ngoại mình nghèo đến nỗi chết không có hòm chôn sao má?”

– “Nếu ông bà cố ngoại con nghèo, má đã không quá thương bà cố ngoại nhiều như vậy!”

– “Nghĩa là sao, con không hiểu?”

– “Ngày má còn nhỏ, ông cố ngoại con làm chánh tổng, giàu có và quyền thế nhất làng. Ông bà cố ngoại chỉ có ba người con: Hai ông cậu và bà ngoại con. Hai ông cậu được ông cố ngoại cho đi học trường gì ở Huế má không nhớ rõ. Sau đó hai ông cậu vào làm cho Pháp và lập gia đình ở Sàigòn.

Ông bà cố ngoại ở miền bắc, ông cố ngoại có tiền có quyền thế nên trong làng ông cố ngoại có làm điều gì sai trái cũng không ai dám nhắc, dám nói! Vì vậy ông cố ngoại suốt ngày ăn chơi, ăn chơi đến nỗi chưa hết đời, ruộng vườn thẳng cánh cò bay của ông cố ngoại đã không còn. Thời đó mỗi khi nhắc đến ông cố ngoại, người trong làng thường nói: ‘Ông Khẩn (Tên ông cố ngoại) trước đây ruộng vườn thẳng cánh cò bay, vậy mà bây giờ không có một hòn đất để ném con cu cu.’ Khi của cải ruộng đất không còn, ông cố ngoại đã bỏ bà cố ngoại đi biệt xứ. Kể từ đó bà cố ngoại trở thành người nghèo nhất làng, suốt ngày cày thuê cấy mướn. Ngày đau ốm bà cố ngoại cũng không dám nghỉ, vì nghỉ làm ngày nào con cháu đói ngày đó! Má còn nhớ một buổi chiều mùa đông đi gặt thuê về trễ, bà cố ngoại vào buồng nằm, gọi má vào, bà nói:

– ‘Bà lạnh quá! Cháu cho bà xin một niêu than, bà chỉ xin cháu một lần này nữa thôi!’

Và đêm hôm đó bà cố ngoại đã vĩnh viễn ra đi!”

Matta Xuân Lành