Chào các bạn,

Nếu các bạn suy nghĩ cặn kẽ, các bạn sẽ thấy mọi vấn đề của thế giới đều xảy ra vì tham sân si của con người, dù rằng con người đã được Ông Trời và các thánh nhân của Ngài đến và dạy dỗ từ hàng chục ngàn năm rồi.

Vấn đề căn bản của thế giới là: Tham sân si trong mỗi người, dù loài người đã được dạy đừng tham sân si.

Mỗi chúng ta đều tham sân si, chẳng chừa ai, kể cả các thánh nhân. Mọi thánh nhân đều sẽ nói với bạn: “Tôi là người tội lỗi”, và đó là lời nói thật, vì quý vị hiểu rất rõ tình trạng yếu kém của trái tim mình.

Ba từ “tham sân si” của nhà Phật thật ra đều tóm gọn vào một chữ “si” hay “si mê”. Tham (tham lam) và sân (giận dữ) cũng chỉ là vì mình si (si mê, ngu dốt).

Si là không biết, mê là không tỉnh. Hình ảnh dễ thấy nhất của si mê là người say túy lúy, không biết gì, không biết mình đang làm gì, và không tỉnh táo để biết mình đang làm điều gì với ai, dù là đang chửi vợ đánh con hoặc cầm dao đánh nhau với bạn nhậu.

Vậy si mê có nghĩa tận cùng là gì?

Si mê là làm tội mà không biết mình làm tội.

Chữ ”tội” trong nhà Phật rất rộng, không chỉ có nghĩa là “sai” như trong mọi trường phái tâm linh khác. Trong Phật gia, “tội” có nghĩa là tạo ra “khổ” (suffering).

“Khổ” là Chân lý Căn bản đầu tiên trong Bốn Chân lý Căn bản của nhà Phật – Tứ diệu đế: 1. Khổ (suffering), 2. Tập (nguyên nhân khổ, causes of suffering), 3. Diệt (chấm dứt khổ, eliminating suffdering), 4. Đạo (con đường diệt khổ, the way to eliminate suffering).

Tạo ra “khổ” cho chính mình, hay cho người khác, sinh vật khác, là “tội”.

Làm cho thân xác mình bệnh hoạn bằng cách ăn uống ngủ nghỉ vô điều độ, là tội.

Lái xe ẩu làm đụng xe để mình và người khác khổ, đó là tội.

Nói xấu một người làm người ta khổ, đó là tội.

Không nuôi dưỡng tinh thần mình, để tinh thần yếu đuối, lười biếng, sa đọa, đó là tội.

Lúc nào cũng có thể nổi giận làm tinh thần và thể xác mình (và tinh thần và thể xác người khác) khổ, đó là tội.

Nói dối để lừa người khác (và đánh lừa chính mình) đó là tội.

Không biết suy nghĩ trước khi làm gì, để không tạo ra khổ khi làm, đó là tội.
…

Các bạn có thể thấy rẩt dễ những hành động nào của mình làm tạo ra khổ cho chính minh, hoặc cho người khác. Mọi hành động đó đều là tội.

Khi mình giác ngộ thấy rõ mình đã và đang làm tội, mình không làm nữa, luôn tĩnh lặng và sáng suốt trước mọi điều, đó là giác ngộ và hết tội.

Hết tội không phải vì được tha tội, mà vì đã nắm được con đường không làm tội nữa.

Danh sách làm tội thì dài cả nghìn cây số, nhưng tóm lại nguyên nhân làm tội thì chỉ có một: Si mê nên không biết khổ là gì và không biết cách ngưng làm khổ.

Con người khổ vì con người si mê, không biết mình đang khổ và đang tạo khổ. Chính vì vậy mà thế giới luôn tràn ngập khổ đau.

Vấn đề là người điên không biết mình điên. Người si mê không biết mình si mê. Ngược lại, đa số người si mê thường hí hửng cho là mình thông thái, đặc biệt là khi quý vị có chút bằng cấp, địa vị, tài sản hay danh tiếng.

Chẳng gì có hại bằng si mê mà không biết mình si mê. Đây mới là vấn đề căn bản của con người.

Các bạn, vì bạn đang si mê, bạn chẳng thể thấy mình si mê. Cùng lắm là chỉ thấy được 1 phần trăm si mê của mình, 99/100 còn lại thì mình thấy mình thông thái.

Các bạn đã thấy rất rõ: rất nhiều người ba hoa chích chòe về thành công, tài sản, chức vụ hay danh tiếng của họ như là họ rất thông thái. Nhưng nhìn từ xa để thấy toàn cảnh, bạn có thể thấy rõ họ rất trẻ con, ngớ ngẩn, đôi khi phải nói là ngu dốt, trong tác phong của họ. Đó chính là vì si mê của họ.

Ví dụ, dễ thấy nhất là nhiều người học hành, cố gắng, làm việc chăm chỉ cả đời, để được thành đại gia, rồi bắt đầu làm bậy, tham nhũng, lừa gạt, trốn thuế, và đi tù. Thấy có ngu không? Cố gắng cả mấy chục năm đời mình chỉ để được dịp làm bậy và ở tù vào khoảng cuối đời. Mọi cố gắng cả đời đổ sông đổ biển. Vậy không là ngu động trời thì còn gì gọi là ngu nữa?

Và rất có thể là mọi người khác nhìn bạn toàn cảnh từ xa cũng thấy bạn trẻ con và ngớ ngẩn như thế, trong khi bạn cứ nghĩ là bạn thông thái.

Dù sao thì vấn đề căn bản chỉ là một – người si mê không biết mình si mê.

Nếu bạn si mê và, do đó, không biết mình si mê thì làm sao mà cứu rỗi chính mình đây?

Có hai cách để thoát khỏi si mê, và hai cách này hỗ trợ nhau:

1. Sống theo người mẫu của mình. Mỗi người chúng ta nên có một thánh nhân làm mẫu: Chúa, Phật, Allah, Quán âm Bồ tát, Đức mẹ, Vô Lượng Thọ Phật, thánh Phan Xi Cô… Thế giới có nhiều thánh nhân. Chọn một thánh nhân làm người mẫu của mình và tuyên thệ là mình sẽ sống như thánh nhân mẫu của mình đã sống, từ tư duy đến hành động. Đây là cách cụ thể nhất, hiệu lực nhất, và dễ nhất. Cứ sống như thánh nhân của bạn và bạn sẽ thoát khỏi vòng si mê.

(Người mẫu của mình – TĐH – là Chúa Giêsu, bởi vì lý do duy nhất là vì sao đó mà mình thích Giêsu từ hồi nhỏ và chưa bao giờ ngừng thích Giêsu – có lẽ vì cá tính hiền dịu, hừng hực cảm xúc, và quan tâm sâu đậm đến mọi người của Giêsu, làm mình thích).

2. Cách thứ hai là yêu thương mọi người. Rất dễ để yêu thương mọi người, vì nếu bạn nhìn thì sẽ thấy họ tham lam, giận dữ, kiêu căng, dối trá, sáo rỗng… nói chung là làm những điều rất ngớ ngẩn và mắc cười.

Thấy thiên hạ ngớ ngẩn thì rất dễ tội nghiệp và do đó yêu thương họ vì tội nghiệp họ.

Và như thế thì cũng rất dễ thấy những si mê và ngớ ngẩn của chính mình để tránh và loại bỏ.

Hai cách này – sống theo thánh nhân mẫu của mình, và yêu thương mọi người – hỗ trợ nhau. Bạn thực tập cả hai mỗi ngày, cả ngày, thì rất tốt.

Các bạn, người si mê không biết mình si mê, cho nên người ta thường ngụp lặn trong si mê cả đời, và có thể là trong cả vô lượng kiếp sống. Nhưng giác ngộ (ánh sáng) đôi khi lại có thể đến chỉ trong một sátna – nhờ tình yêu: Yêu thánh nhân mẫu của mình và yêu mọi người.

Chúc các bạn luôn có ánh sáng.

Mến,

Hoành

© copyright 2023
Trần Đình Hoành
Permitted for non-commercial use
www.dotchuoinon.com