Chào các bạn,

Thứ Bảy hằng tuần sau cơm trưa mình cho các em học sinh Lưu trú về gia đình trong Buôn Làng, sáng thứ Hai ra lại Lưu trú kịp bảy giờ bốn mươi lăm phút đến trường. Trước giờ cơm trưa thứ Hai mình điểm danh nếu một em vắng ba ngày thứ Hai liên tiếp không có lý do chính đáng, sẽ được gởi trả lại gia đình. Năm đầu ở Lưu trú một số em không quen với kỷ luật, cuối tuần được về Buôn Làng các em ở nhà thêm đến thứ Ba hoặc thứ Tư mới trở lại học, và trong năm học này mình đã trả bảy em về lại với gia đình.

Kể từ đó các em dần đi vào kỷ luật, không còn nghỉ học một cách tự do cho đến thứ Hai vừa qua điểm danh, vắng em Giết học sinh lớp Mười một và em Valy học sinh lớp Mười, hai em là hai dì cháu ruột. Mình hỏi và được biết sáng nay em Giết và em Valy không đến trường học, mình hy vọng sáng thứ Ba em Giết và em Valy sẽ đến nhưng hai em vẫn chưa đến.

Sau nghỉ trưa mình gọi điện dặn người nhà nói với em Giết và em Valy chiều nay đến nhà Lưu trú, vì ngày mai em Giết lớp Mười một làm bài kiểm tra Toán một tiết.

Gần năm giờ ba mươi chiều em Giết và em Valy đến, hai em vào xin lỗi mình vì đã không đến nhà Lưu trú đúng ngày cũng như đã nghỉ học hai buổi. Mình hỏi lý do và được em Giết cho biết:

– “Nhà có xe máy nhưng không có người chở đi, các anh chị mình đi làm xa cũng như đi hái cà-phê thuê ở Đăkmin chưa về.”

– “Tại sao em Giết không nhờ chị chở đi? Trưa nay Yăh gọi điện về nhà em Giết người nói chuyện điện thoại với Yăh là chị của em Giết.”

– “Chị nói chuyện với Yăh, biết Yăh gọi mình lên chị lấy xe ra để chở nhưng mẹ không cho, sợ chị đi đường xa trúng gió vì chị mới sanh em bé được ba ngày. Hơn nữa đường đi từ Buôn Làng ra nhà Lưu trú hư nhiều, đi rất giồng, không tốt cho chị.”

– “Yăh nói chuyện nhiều với các mẹ trong Buôn Làng Yăh biết các mẹ không có thói quen kiêng sau khi sanh, các mẹ còn kể sau khi sanh vẫn phải làm đủ hết mọi việc trong ngoài y hệt như lúc chưa mang thai và sanh em bé, mẹ em Giết biết giữ cho chị sau khi sanh như vậy rất tốt, rất văn minh tiến bộ.”

– “Không phải mẹ mình văn minh nhưng do mẹ mình có thời gian dài hơn một năm, đi ở làm việc nhà cho một gia đình ông bà bác sĩ người Kinh khi bà chuẩn bị sanh người con thứ hai, và mẹ mình đã thấy và học được cách giữ sức khỏe cho người mới sanh, mẹ không muốn chị đi làm sớm như trước đây. Mẹ nói: ‘Trước kia mẹ cũng giống anh em Buôn Làng cho việc kiếm cái ăn lên trước, nhưng từ khi đi làm cho người Kinh mẹ biết sức khỏe là trên hết, vì không có sức khỏe không thể đi kiếm cái ăn lâu dài được, mình phải biết giữ sức khỏe cho chị. Không có người chở thì con và cháu đi bộ.’ Mình với cháu đi bộ hơn hai tiếng mới đến nhà Lưu trú.”

Matta Xuân Lành