Chào các bạn,

Trong năm có những buổi sáng chạy xe ra nhà Lưu Trú trên đường tránh lũ, mình gặp em Thô, con gái mẹ Thanh đang học lớp Mười trường THPT Nguyễn Thị Minh Khai trên đường đạp xe đạp từ nhà đến trường, với đoạn đường khoảng mười bốn cây số, nhiều ổ gà và dốc khó đi, thường các em đi xe đạp mất khoảng bốn mươi phút. Em Thô vừa đạp xe vừa cầm cuốn vở trên tay học bài, mình gặp rất nhiều lần như vậy nên khi có kết quả học tập cuối năm, mình hỏi thăm các em học cùng lớp đang ở nhà Lưu Trú về kết quả học tập của em Thô, được biết năm học này em Thô được học sinh Tiên tiến.

Biết hoàn cảnh cũng như sự hiếu học của em Thô, những ngày hè bắt đầu nhận học sinh vào nhà Lưu Trú cho năm học mới, mình nhớ đến em Thô con của mẹ Thanh ở thôn Hai, tìm đến hỏi xem trong năm học tới em Thô có muốn vào ở nhà Lưu Trú, mình sẽ để cho em một chỗ.

Trong gia đình mẹ Thanh, bố Thanh đã mất năm năm, còn lại mẹ Thanh với năm người con. Người con gái thứ hai mới lập gia đình được bốn tháng, còn bốn người con: Một trai, một gái học Cao đẳng văn hóa nghệ thuật tại Tp. Buôn Ma Thuột, ở nhà còn mẹ Thanh và hai người con, một trai, một gái là em Thô, và người con trai út năm nay học lớp Chín.

Mình đến lúc năm giờ chiều, em Thô đi chăn bò chưa về, người con trai út cũng đi học chưa về, trong nhà chỉ có một mình mẹ Thanh mới ở nương rãy về đang dọn dẹp.

Sau khi hỏi thăm về gia đình, mình hỏi mẹ Thanh năm học mới em Thô có muốn vào nhà Lưu Trú ở để học không? Mẹ Thanh cảm ơn và nói: “Năm ngoái em Thô vào học lớp Mười, mẹ Thanh muốn em Thô vào trong nhà Lưu Trú của Yăh ở để học, nhưng em Thô thương mẹ Thanh không chịu đi.

Em Thô nói hai anh chị lớn đi học ở Buôn Ma Thuột, mẹ Thanh phải làm nhiều mới có đủ tiền cho hai anh chị học, bây giờ em Thô đi sẽ không có người làm phụ những công việc ở nhà cho mẹ Thanh, như vậy mẹ Thanh sẽ phải làm nhiều hơn nữa, mà mẹ Thanh đâu có khỏe nhiều để làm nhiều như vậy được mãi! Và em Thô thương mẹ Thanh không chịu đi.

Mẹ Thanh thấy em Thô ở nhà làm việc nhiều, mẹ Thanh cũng rất thương! Buổi sáng em Thô đạp xe đạp đi học ở trường, chiều về làm cỏ nương rãy hoặc chăn mấy con bò như hôm nay. Hôm nào đi chăn bò em Thô còn có thể vừa chăn bò vừa học bài, nhưng hôm nào đi làm nương rãy em Thô không có giờ học bài, mẹ Thanh biết nhưng không biết làm sao!”

Mình hỏi: “Em Thô đi làm ban ngày, tối vẫn có giờ học bài đúng không?”. “Buổi tối em Thô đi bốc gạch từ tám giờ tối đến mười một hoặc mười hai giờ đêm, được từ bốn đến năm mươi ngàn đồng, vì vậy buổi tối em Thô cũng không có giờ học bài! Tất cả cũng chỉ vì thương mẹ Thanh!”.

Bây giờ mình đã hiểu tại sao em Thô vừa đạp xe đến trường vừa học bài!

Matta Xuân Lành