Chào các bạn,

Mình đến thôn Tư tìm gia đình người đàn ông trên bảy mươi tuổi, cao gầy tình cờ gặp ở nhà văn hóa cộng đồng. Lúc đó, mình nhìn thấy ngón tay giữa bàn tay trái của ông băng kín bằng một miếng vải xanh nhưng không kịp hỏi vì mẹ Knai gọi mình. Về nhà, mình trăn trở mãi vì nghĩ: “Ông đã chừng ấy tuổi còn đi lao động để xảy ra sự cố, mình lại không giúp được gì cho ông!”

Thỉnh thoảng gặp ông đi trên đường tránh lũ, lúc nào ông cũng mặc bộ pyrama màu xanh đã cũ, chân đi đôi ủng cao su màu đen, sau lưng địu cái gùi lớn. Ông đi lượm phân bò. Thời gian mới về, khi gặp anh em Buôn Làng đang địu gùi, mình tưởng đi lên nương rãy nhưng sau mình biết địu gùi có thể lên nương rãy và cũng có thể đi lượm phân bò.

Mình vào nhà bố Hyum ở thôn Tư hỏi, được bố Hyum cho biết đó là bố Hel và chỉ đường đến một căn nhà nhỏ phên nứa gần cuối thôn Tư. Vào sân, thấy bố Hel đang ngồi trước hiên vót tre đan gùi. Mình đến, bố Hel ngừng tay chào và đứng dậy đi vào nhà. Mình đi theo.

Trong gian nhà giữa có bộ bàn ghế gỗ cũ kỹ, mình ngồi và hỏi chuyện thì biết bố Hel năm nay bảy mươi mốt tuổi, mẹ Hel mất đã lâu. Bố Hel ở với người cháu gái gọi bằng ông nội năm nay hai mươi tám tuổi, đã có gia đình với ba người con. Lúc mình đến, người cháu gái đi làm rãy chưa về.

Mình hỏi:

– “Các con đi Buôn Làng khác làm ăn hay sao bố Hel ở với cháu?”

– “Mình có bảy người con nhưng nó chết hết rồi! Chết khi nó còn nhỏ, còn một đứa lớn là bố của cháu Nel nhưng cũng chết bốn năm!”

– “Bố của cháu Nel bị đau bệnh chết hể?”

– “Không, nó đi câu cá và không thấy về bốn năm rồi! Trước đó, ngày nào nó cũng đi câu cá bên suối xa, suối đó có nhiều cá. Sáng nó đi, chiều về nó xâu cá lại thành một xâu xách về. Một buổi chiều không thấy nó về, mình ra suối tìm. Bà con Buôn Làng đi lấy nước nói: “Có thấy nó đeo một xâu cá ở cổ lội qua suối về”. Nhưng mình không thấy nó về! Chắc những con cá ở cổ lôi nó đi với ông bà rồi!”

– “Như vậy từ ngày bố của cháu Nel không về, bố Hel nuôi các cháu?”

– “Các cháu ở với mình nhưng không phải mình nuôi. Yàng (Thần) nuôi. Trước kia ruộng lúa gia đình đến mùa mưa nó ngập nước, không đủ lúa ăn, nhưng khi bố cháu Nel không về, mưa không còn ngập ruộng lúa nữa! Yàng đưa bố cháu Nel đi, Yàng cho lúa về. Hết mùa lúa mình đan gùi, đi lượm phân bò kiếm tiền.

Tuần trước lên rừng kiếm tre về đan gùi, mình chặt trúng ngón tay. Ở rừng đắp lá cầm máu và cột chặt ngón tay để đem tre về. Về nhà hai ngày sau sưng to phải đi khám và mua thuốc. Đau nhiều không làm việc nhanh, không thể đan gùi kiếm tiền nhưng mấy ngày sau con bò cái nhà mình đẻ con. Mình biết đến ngày nó cũng đẻ nhưng mình cũng tin đó là Yàng nuôi già này! Nên mình thích nói chuyện với Yàng!”

Matta Xuân Lành