Gần đây truyền thông liên tục đưa tin về các trường hợp tự tử của các em độ tuổi học sinh, làm nhức nhối lương tri xã hội,các nhà giáo dục, những bậc cha mẹ, câu hỏi đặt ra cho chúng ta là: Vì sao ?

Về mặt tâm lý, mỗi người có ngưỡng cảm xúc khác nhau, sức chịu đựng trước biến cố tiêu cực cũng khác nhau, tùy mức độ, tính chất của khủng hoảng;đặc điểm nhân cách của mỗi người mà họ có phản ứng về cảm xúc, suy nghĩ, hành vi đối với khủng hoảng khác nhau.

Trong đó, khủng hoảng giá trị sống hiện nay đang làm tuổi trẻ bối rối đến buông xuôi,vô vọng. Thêm vào đó, các em đang độ tuổi teen, khủng hoảng dậy thì, cảm xúc rất bất ổn, các em nhạy cảm, dễ bị tổn thương, niềm tin chưa vững chắc,lại liên tục bị lung lay bởi cách sống và đối đãi của người lớn, mỗi trường hợp tự tử mà chúng ta biết, chỉ là bề nỗi của tảng băng trôi, mà phần chìm bên dưới- là một câu chuyện khác, mới là nguyên nhân căn cốt dẫn tới việc tự tử.   

Về mặt xã hội, rối ren và phức tạp, thiếu sân chơi lành mạnh, thiếu người dẫn dắt các em, không được hiểu, tôn trọng và cảm thông, chăm sóc, từ nhà trường, bạn bè và người thân trong gia đình,các em thiếu kỹ năng sống và giải quyết vấn đề,

Đề cập vấn đề tự tử, chúng ta thử tìm hiểu sâu hơn bên dưới câu chuyện tự tử của các em là gì ?

Tự tử, là khi con người thực hiện hành vi tự gây ra cái chết cho bản thân mình một cách có ý thức, một sự lựa chọn có chủ tâm, suy nghĩ thận trọng, cố ý tự làm hại bản thân mình với mong muốn được chết.

Con người luôn rơi vào tình trạng dễ tổn thương khi đối mặt với biến cố. Sự tổn thương ở họ xuất phát từ nhiều yếu tố (1) là người hứng chịu những tác động trực tiếp của những sự kiện gây khủng hoảng, (2) thiếu sự hỗ trợ hiệu quả, (3) có tiền sử chịu đựng những sang chấn hay rối loạn cảm xúc, sức khỏe thể chất cũng ảnh hưởng đến tình trạng của họ (mất ngủ, bệnh cơ thể…) Theo thống kê của tổ chức y tế thế giới mỗi năm, số người tử vong do tự tử khoảng 1 triệu người,trong đó ý muốn tự tử nhưng không thành công khoảng 10 -20 triệu người. Nhóm người dễ tự tử là những người trẻ: nhóm trẻ vị thành niên và nhóm tuổi dưới 35.
 

Dấu hiệu của người muốn tự tử:

Người muốn tự tử thường hay kích động trong các hành vi ứng xử, họ nói về cái chết, nghĩ đến các cách thức tự tử, lập kế hoạch tự tử, mỗi lần có chuyện gì chạm đến nỗi buồn đau của họ, họ thường nói những lời như là lời trăn trối, họ hay viết thư tuyệt mệnh, có những hành vi lạ lùng,những câu nói khó hiểu, vô nghĩa (nhưng có nghĩa đối với riêng họ) “thà chết còn hơn”, “chết còn sướng hơn” “tôi muốn chết” “chết là giải thoát” cảm xúc dâng cao đột ngột gây ra tình trạng mất cân bằng giữa lý trí và cảm xúc. Những cảm xúc sợ hãi, đau khổ, bối rối, giận dữ, chênh vênh, hoảng loạn; hoặc bàng hoàng, choáng váng, sững sờ… tràn ngập, xâm chiếm trong tâm trí, họ thường co mình lại trong bóng tối, né tránh đám đông, không thích giao tiếp, thường hay một mình để ve vuốt nỗi tuyệt vọng, gặm nhấm nỗi cô đơn bế tắt, họ cười vu vơ không có nguyên do, khóc dễ dàng bất cứ gì chạm vào, họ phản ứng bằng sự câm lặng. Về mặt cơ thể : cơ bắp bị run hoặc bị co giật, ngủ nhiều hoặc ngủ ít hơn bình thường, tim đập nhanh,, không tập trung, mất trí nhớ, suy nhược cơ thể; có xu hướng lo âu, trầm cảm. 
 

Làm gì khi thấy người thân có dấu hiệu muốn tự tử

Khi thấy người thân có những biểu hiện lạ hay lời nói “tôi muốn chết” chúng ta phải nghĩ đó là lời nói thật, do quá bức xúc nên họ thốt ra, họ cần chúng ta chú ý, yêu thương họ, họ cần quan tâm, chia sẻ lắng nghe, chúng ta phải dành thời gian ở bên họ, để hiểu xem cảm xúc họ tiêu cực đến mức nào, họ bị mắc kẹt vào việc gì, cần chúng ta điều gì, hoặc đưa họ đến những nhà tâm lý trị liệu hoặc bác sỹ tâm thần kinh.

Người thân của ta có khi là người rất mạnh mẽ, kiềm chế rất tốt trong những biến cố lớn, những mất mát hay đau khổ tột cùng của cuộc đời, nhưng đôi khi họ rơi vào trạng thái như là “giọt nước tràn ly”, họ biểu hiện một sự khụy ngã, sụp đổ, tan vỡ, khóc rất nhiều là phản ứng bình thường cho những mất mát quá sâu.Họ đan xen nhiều cảm xúc âm tính như: Lo lắng, bứt rứt, trốn tránh, mặc cảm tội lỗi, trầm trọng hơn là cảm giác lo sợ, bất lực, tuyệt vọng, bi quan, bế tắc và cảm thấy cuộc sống không còn ý nghĩa, họ quá thất vọng về việc mất tự chủ và cảm giác bơ vơ, họ  trở nên xa lánh, thù địch với mọi người. Họ có thể phẫn nộ trước nhu cầu hỗ trợ hay cảm xúc tổn thương của chính mình. Người thân, hoặc nhà tham vấn cũng có thể là một trong những đối tượng họ trút giận hoặc bạo hành.
 

Tự tử là một biểu hiện  của sinh lý, xã hội và tâm lý

Tử tử là tổng hòa giữa sinh lý, xã hội và tâm lý con người. Chúng chi phối, tương tác lẫn nhau. Khó thể phân tách hành vi tự tử ấy xuất phát từ những ảnh hưởng duy nhất nào, các nhà nghiên cứu đã xem xét hành vi ấy trên cả ba mặt tác động, hình thành nên những yếu tố nguy cơ hay yếu tố bảo vệ một người trước quyết định thực hiện hành vi tự tử.

Người có ý định tự tử thường do cảm xúc tiêu cực chi phối quá mạnh đến mức họ bị khủng hoảng tinh thần, mất hết lý trí, những bế tắt và tuyệt vọng vẫn còn đó, sự trầm cảm làm cho họ lẫn quẫn trong nỗi đau của mình, cho nên cuộc tự tử bị phát hiện, việc tự tử không thành, vấn đề của họ vẫn chưa được giải quyết, họ sẽ lên kế hoạch cho lần tự tử kế tiếp,

Khi phát hiện và cứu sống một người tự tử, không có nghĩa người đó đã thoát chết, chỉ khi nào họ được trợ giúp, cứu chữa về mặt tâm lý, giúp thay đổi nhận thức tích cực, chỉnh sửa cảm xúc sao cho họ tự nhận ra hành vị tự tử là sai lầm, dại dột, chẳng ý nghĩa gì, giúp họ biết giá trị của bản thân, biết yêu quý chính mình, xây dựng lại niềm tin và thái độ sống tích cực.

Vì sao tình trạng tự tử gia tăng

Trầm cảm là tình trạng quan trọng nhất ảnh hưởng đến 2/3 các trường hợp tự tử. Trong khi đó hiện nay có quá nhiều người sống trong sự bất an, rối loạn, căng thẳng tinh thần, stress nặng, nhưng họ vẫn cứ chịu đựng sống như vậy, ủ bệnh, cho đến khi rơi vào trầm cảm mà không hề biết, họ có thể là những người có vấn đề về tâm thần: hoang tưởng về một lỗi lầm không có thực…hoặc rơi vào lứa tuổi vị thành niên với những kỹ năng sống chưa vững vàng, dễ vấp ngã do thiếu kinh nghiệm và tự ti về bản thân trong các mối quan hệ bạn bè.

 Trong một xã hội mà sự nhận thức về việc chăm sóc tinh thần chưa được coi trọng, các trung tâm chăm sóc tinh thần vẫn là địa chỉ xa lạ với nhiều người, xã hội không có những dự án cho việc phát triển hệ thống mạng lưới hổ trợ tâm lý và chăm sóc tinh thần cho con người, thì tình trạng tử tử sẽ còn gia tăng, nó như một sự trốn chạy của các cá nhân để giải quyết khủng hoảng,giúp họ thoát khỏi một tình huống mà bản thân không thể đương đầu,  Sự tuyệt vọng trạng thái tinh thần, suy sụp, mất hy vọng vào hiện tại, không niềm tin vào tương lai, không tìm được sự giúp đỡ từ  người khác, không có nguồn lực nâng đỡ tinh thần. họ đang “mắc kẹt” trong những mâu thuẫn, xung đột nội tâm, những thất bại to lớn, đánh mất  những điều có ý nghĩa trong đời sống tình cảm, sự tan vỡ, mất mát các mối quan hệ thân thiết, họ tự trừng phạt bản thân, một mặc cảm tội lỗi,cho rằng chỉ có cái chết mới đủ chuộc lại sai lầm của mình… Tất cả đều có thể là nguyên nhân cho nhiều cuộc tự tử.

Thạc sĩ tâm lý Nguyễn Thị Tâm