Chào các bạn,

Mình để ý mỗi thứ Bảy khoảng bốn giờ chiều, mẹ Non nhà ở bên kia đường đối diện, hơi chếch lên phía trên nhà mình một chút, là giờ mẹ Non quét lá trên con đường làng trước nhà mẹ Non cũng là nhà mình.

Mẹ Non quét từ trên xuống và từ dưới lên, gom lại thành từng đống sát lề đường và đốt. Loại rác này đa số là lá trên những cành cây hai bên đường đổ xuống, và có khô mấy đốt nó vẫn nhiều khói!

Chiều hiu hiu gió, nhìn những cột khói rác mẹ Non đốt với mùi đặc trưng của nó, mình nhớ về em Y Háp học sinh lớp Mười ở nhà Lưu Trú sắc tộc Buôn Ma Thuột.

Khi năm học của NK mới đã bắt đầu được hơn ba tháng, sự thường với ngần ấy thời gian đủ cho các em học sinh mới vào ở nhà Lưu Trú, ổn định được tâm lý, không còn nhớ gia đình như tháng đầu, vì các em đã quen với môi trường mới với những bạn bè mới!

Vậy mà bỗng dưng vào buổi chiều giữa tháng Mười một năm 2010, em Y Háp đã vào xin mình về luôn không muốn ở nhà Lưu Trú nữa! Mình rất ngạc nhiên vì khi đến xin cho em Y Háp vào ở nhà Lưu Trú, bố của em Y Háp cho biết, sau khi em Y Háp học xong lớp Chín em Y Háp nói với bố mẹ: Học hết Cấp II rồi, mình nghỉ học luôn không muốn tiếp tục học thêm nữa!

Bố mẹ khuyên răn cách gì em Y Háp cũng không nghe, cuối cùng bố em Y Háp đã ra điều kiện: Nếu không đi học tiếp thì phải ra rãy ở và làm rãy với bố, một hoặc hai tuần mới được về nhà trong Buôn Làng một lần, gia đình em Y Háp ở Buôn Jù Buôn của người sắc tộc Êđê, và em Y Háp đã bằng lòng với điều kiện ra rãy ở với bố để làm nương rãy.

Sau một năm làm nương rãy với bố, em Y Háp thấy mệt quá chịu không nổi! Nên đã năn nỉ xin bố cho được đi học lại, và vì quá tuổi nên em Y Háp phải học hệ bổ túc, từ Buôn Làng ra đi học xa nên bố đến xin cho em Y Háp được ở nhà Lưu Trú, để tiện cho việc đi lại học hành.

Hơn ba tháng ở nhà Lưu Trú mình thấy em Y Háp sống hòa đồng vui vẻ với các bạn trong nhà, và tuy đã nghỉ học một năm bây giờ đi học lại, em Y Háp học cũng khá, không hiểu tại sao hôm nay lại đến xin về?

Mình hỏi em Y Háp lý do xin về? Em Y Háp đứng im không trả lời! Mình cho em Y Háp biết sẽ không giải quyết chuyện gì khi không có lý do, nếu không có lý do thì em Y Háp về lớp học bài!

Lưỡng lự một chút em Y Háp nói: Gần đây chiều nào nhà mình cũng đốt rác, nhìn khói bay lên mình nhớ bố mỗi ngày cặm cụi phát hoang nương rãy, chiều đến gom lại từng đống đốt. Có lần bố nói: Cuộc sống đồng bào mình gắn liền với khói, khói ngoài nương rãy cho mình khoai bắp, khói trong gia đình đuổi hết ruồi muỗi cho mình giấc ngủ ngon! Nhìn khói mình thấy hình ảnh bố đang lao động vất vả mình nhớ bố lắm!

Matta Xuân Lành