Người hát – kể : Y Nuh Niê
Sưu tầm : Y Wơn, Nguyễn Thanh Đình
Dịch sang tiếng Việt : Y Điêng
Biên tập văn học : Đỗ Hồng Kỳ

Trích sử thi Êđê

Tóm tắt cốt chuyện : M’Drong Dăm là con của nàng H’ Bia Knhí và chàng Dăm Bhu giàu có. Chàng có vợ là nàng H’Bia Sun xinh đẹp. Sắc đẹp của nàng khiến các tù trưởng quanh vùng ghen tỵ. Lần lượt đợi những lúc M’Drong Dăm vắng nhà, các tù trưởng Mtao Ak, Mtao Anur và Mtao Kuăt lại đến kiếm cớ đến thăm chơi nhà, lừa bắt H’Bia Sun. Nhờ mái tóc dài của H’ Bia Sun biến thành chim cu báo tin, M’Drong Dăm đánh nhau với các từ trưởng trên, giành lại được vợ mình

Người kể chuyện :

Ching nhà M’Drong Dăm không rời khỏi xà dọc. Rìu rựa không rời khỏi cán. Đầu trâu bò phơi khô không kể ngày đêm. Họ đánh ching cùng một nhịp, đánh trống đôi cùng một hơi. Nhà giàu ăn năm uống tháng không dứt tiếng ching. Họ uống rượu, nước tràn xuống gầm nhà, làm con ếch trắng phải kêu, con nhái kêu inh ỏi dưới gầm nhà sàn. Đến lúc đó nhà M’Drong Dăm mới cởi ching, gỡ ché. Mùa ăn năm uống tháng tạm ngừng. Nhà M’Dong Dăm ăn năm uống tháng đã dứt. Chàng gọi :

– Ơ chim chích một ngàn, chim cu một trăm, bao nô lệ của ta ơi! Nào chúng ta hay đi hạ cây mruah làm cánh ná, thân ná ta làm bằng cây kbla. Ta tìm cây nào cứng dẻo và thẳng nhất, ta bắn con hoẵng chết tại gố cây ksa, bắn con nhím chết dưới gốc cây đa, bắn heo rừng, con nai chết la liệt.
Đọc tiếp Sử thi Êđê – M’Drong Dăm →

Trích sử thi Jrai

“Nữ thần săn bắn” 1910

Tóm tắt cốt chuyện : H’Bia Drang là con ông trời, vì yêu Y Rít nên bị chàng lừa lấy mất váy áo, không bay về trời được, phải xuống trần làm vợ Rít. Hai người có một đứa con. Khi Rít đi rừng, em chàng đã lấy váy áo cho chị dâu bay để xem và dỗ cháu. Drang bị gió thổi bay xa không về lại được làng. Rít cầu cứu các vị thần đất, thần giông, thần mưa…làm cho đôi cánh và nhưng vật quý để đi tìm vợ, nhờ đó, mặc chú vợ muốn gả nàng cho người khác, Rít vẫn thắng cuộc đua và đưa vợ trở về.

Đọc tiếp Chuyện nàng H’Bia Drang →

Người kể : A Ar.
Dịch : A Jar
Sưu tầm : Võ Quang Trọng

Trích sử thi Sê Đăng

Tóm tắt cốt chuyện:

Nàng Bar Mă xinh đẹp tuyệt trần, khiến quỷ Te Tô vú dài ghen tức,muốn bắt thịt. Không ai chống lại được con quỷ. Chàng Dăm Duông trong khi đi đòi nợ được người cho thuốc thần trở nên rất khỏe mạnh. Nghe tin quỷ Te Tô quyết tìm bắt Bar Mă và nhiều trai làng đã thua, nên chàng đánh nhau và bắt được và thuần hóa quỷ. Cha Bar Mă gả nàng cho chàng để trả ơn. Họ sống với nhau rất hạnh phúc và được nhiều người yêu mến.

Ghen với Dăm Duông lấy được vợ đẹp, Hơ Mă Nơ Năng, Tre Wet Krong Bung gây sự với Dăm Duông, thậm chí bắt cóc Bar Mă. Cuối cùng  chúng đều bị thua cuộc. Dăm Duông chăm chỉ làm ăn giúp buôn làng no ấm.

Đọc tiếp Dăm Duông cứu nàng Bar Mã →

K’Ho là một trong những tộc người đã từng có trường ca, sử thi. Nhưng qua quá trình “đứt gãy” hiện đã không còn được đầy đủ. Trích đoạn này chúng tôi ghi được trong quá trình sưu tầm & nghiên cứu về văn hoá K’Ho tại vùng Di linh, tỉnh Lâm Đồng.

Trích đoạn trường ca K’Ho

Một hôm chàng K’Ngê con của bà Nar Nữ Thần mặt trời xin phép mẹ cưỡi ngựa trắng phi nước đại xuống trần, trên đường đi từ trên trời chàng nhìn xuống đất thấy quang cảnh nhộn nhịp của các Bòn làn đang chuẩn bị cho ngày hội “Tắc nang Lang Biang” (*), chu kỳ cứ mười hai mùa rẫy lại tổ chức lễ hội tạ ơn Thần linh một lần để tưởng nhớ công trình cuối cùng mà người đã tạo dựng đó là ngọn Lang Biang, họ gọi là rốn trời, vùng đất này được xem là đất thiêng, là cái tâm điểm của vũ trụ.

Đọc tiếp Chàng K’Srai, cháu nữ thần Mặt trời →

Trích trường ca Răk Glay

Người kể : PôPâr Thìq Rìa
Sưu tầm : Cha ma Laiq Tiẻng – Ngô Đức Thịnh
Phiên âm, dịch : Châmliaq Tiẻng – Trần Kiêm Hoàng
Biên tập văn học : Nguyễn Việt Hùng

Tóm tắt cốt chuyện :

Chi Sa thuộc dòng dõi Rắn.Mồ côi cha mẹ, được hai cậu dòng dõi chim Quạ & chim Đài bàng nuôi dưỡng. Hai người cậu có phép thuật cao cường, đã dạy dỗ cho Chi Sa

Đến khi Chi Sa trưởng thành, hai cậu biết có người con gái đẹp ở xứ sở mặt trời tên là Via Titih, liền thổi ngải làm cho Via nóng nực phải đến suối thần tắm và báo tin để Chi Sa đến bắt cóc nàng. Via không muốn làm vợ, mà chỉ muốn kết nghĩa anh em, nhưng cuối cùng cũng phải đi theo Chi Sa về trần gian, tổ chức lễ cưới rất to. Hai vợ chồng sống hạnh phúc, sinh được hai đứa con gái xinh đẹp là Nãi Chhia và Nãi Ha Ra.

Đọc tiếp Chàng Amã ChiSa →

Tóm tắt cốt chuyện : Đăm Săn có hai người chị , nhưng là những người nghèo, những nô lệ bị chủ ruồng bỏ. Nhờ được sự cứu giúp của những chàng trai nhà Trời, nên cuộc sống ngày một sung túc hơn. Dam San lớn lên,  trả thù Mtao và chăm chỉ làm ăn nên gia đình trở thành giàu có. Đăm Săn cũng không phải lấy vợ nối dây, còn đưa vợ về chung sống tại gia đình mình.

>

Người kể : N’Yu – Đăm Pơ Tiêu

Sưu tầm & Biên dịch : Điểu Kâu – Đỗ Hồng Kỳ

Chỉnh lý tiếng Việt : Đỗ Hồng Kỳ

Tóm tắt cốt chuyện :

Bông & Rŏng là hai anh em ruột. Rŏng, Bing, Bai giành nhau một người chồng. Bị thua, Rŏng rủ Bông đi nơi khác làm ăn.

Họ đi lên vùng cao , ở đó chỉ toàn là bãi đá. Đi tới đâu hai người đắp đất kiến tạo sông núi, thuần dướng thú vật, gieo trồng cây cối. Đên bon Bu Prâng ( nay là xã Quảng Trực, huyện Đăk Rlăp, Đak Nông) thì họ làm nhà để sinh sống.

Lúc đó Tiăng sau nhiều lần đầu thai vẫn chưa thực hiện được ý muốn trở thành người giàu có, danh tiếng . Biết chi đầu thai vào Rŏng mới làm được việc ấy, Tiăng đã dùng bùa ngải làm cho Bong và Rŏng, hai anh em ruột, quan hệ với nhau như vợ chồng . Điều cấm kỵ này xảy ra khiến nữ thần Bầu Trời và thần nữ Nrĭ bị bệnh, làm đất trời rung chuyển. Tiăng mang theo lễ vật lên trời và xuống lòng đất cúng cho hai nữ thần. Hai vị khỏi bệnh, đất trời trở lại bình yên .

Tiăng có trí tuệ hơn người, chỉ dẫn xây dựng thêm nhiều bon làng, truyền dạy trí thức cho mọi người. Cuộc sống đông vui, no đủ. Tiăng trở nên có uy tín và giàu có.

Đọc tiếp Bông, Rong và Tiăng – Sử thi thần thoại Mnông →