Một người có người thân chết trôi. Xác dạt vào vườn một người. Người nhặt xác đòi tiền chuộc. Người kia không chịu, bèn lên quan kiện. Quan phán: Mày cứ để đó, xác chết có bán được cho ai. Người nhặt xác thấy lâu, cũng lên quan, quan phán: Mày cứ để đó, nó không mua người thân sao được.

Câu chuyện trên tôi nhặt được trong vườn cổ học.
Đố bạn đọc của Đọt Chuối Non cuộc người kia có mấy xác chết?
Người chết thì đã chết rồi. Nhưng thử hỏi người sống có là sống không?

Luận từ cái đạo làm người, nghĩa tử là nghĩa tận. Việc hỉ có thể buông tuồng. Việc hiếu thì cần nghiêm cẩn. Đang là việc hiếu, dù là của người hay của mình thì nghiêm cẩn mới là lễ. Vậy mà cả khổ chủ lẫn lân gia đều thi nhau tranh cạnh trong cái giá tử thi, buông tuồng quá đỗi. Vậy là không biết giữ lễ. Vậy là thêm hai cái thây sống.

Luận từ đạo làm quan, dù cao đạo mà tự nhận là “ phụ mẫu chi dân” hay đĩ thỏa mà quang quác là đầy tớ nhân dân đi nữa thì cũng phải hiểu cái lẽ cầm cân nảy mực. Có đâu biến hóa phù phép để cho từ một cái thây chết thành hai cái thây sống thế kia? Người kiếm ăn từ bãi tha ma người ấy không cú diều cũng âm hồn quỉ sứ. Vậy là ba cái chết.

Giờ thử luận xem, cái hại đến bực nào.
Tử thi thì chẳng hại được ai. Cùng lắm chỉ dọa dẫm những người yếu bóng vía sợ ma nhát quỉ.
Còn cái âm hồn bất tán trong những cái xác sống không có chất người ấy thực tác hại không biết đâu mà lường. Cái mùi thối của tử thi cùng lắm ba tháng mười ngày, còn cái mùi tanh tử của cái thây sống thì bao giờ mới dứt?
Mà cái xấu thì dễ lây lan, biết chừng đâu nó thành hội thành bè, thành băng thành đảng, có tôn chỉ hẳn hoi, thì cả xã hội không có nguy cơ thành nghĩa địa sao?

Than ôi! Cái sự nào chỉ chuyện xưa, nào chỉ chuyện người.
Có bao giờ ta bạn vì tình mà lơ đi một chuyện quấy?
Có bao giờ ta bạn vì tình mà thông cảm cho cái xấu của một người thân?
Hay vì nể bậc đàn anh, người trưởng thượng mà thủ khẩu như bình?
Hay vì áo cơm mà đành lòng đổi chác?

Tôi đang lôi cái thằng tôi mà phân chất, mà tự kiểm, thật không dám cao giọng luận đời!
Giá mà kiên trì học cách cổ nhân, cứ mỗi một việc xấu lại tự kiểm mình, lại nhích cái nhà mình gần nghĩa địa hơn mười mét. Ba năm sau thấy mình sống giữa nghĩa địa với loài ma quỉ.
Trước khi nguyền rủa đời quỉ quái, hãy tự xem lại mình có đúng là người?

Nguyễn Tấn Ái