Người dịch: Trần Minh Đức
Biên tập: Đào Thu Hằng

MỆNH LỆNH NĂNG LƯỢNG BẮT BUỘC:
100% TÁI TẠO NGAY BÂY GIỜ

Giới Thiệu (Phần 4)

Lối tư duy vật chất*

[*Nguyên bản tiếng Anh: Nervus rerum – cụm từ gốc Latin nói về tính cốt yếu của sự việc, thường nói về tiền: “The nerve of things” – The essence of the thing – often the money. -ND]

Cuộc xung đột “mới” về năng lượng bùng nổ chủ yếu ở những nơi mà sự đưa năng lượng tái tạo vào thực tiễn đủ tiến bộ  đến mức thay thế một phần đáng kể năng lượng thông thường. Vấn đề thực sự đằng sau những ảo tưởng về sự đồng thuận – lối tư duy vật chất của cuộc xung đột – đó chính là các yêu cầu mang tính hệ thống (tức là tổng thể kỹ thuật, cơ sở hạ tầng, tổ chức, tài chính và, quan trọng không kém, quyết định chính trị) của năng lượng hạt nhân và hóa thạch không tương thích với những yêu cầu của năng lượng tái tạo.

Tuy nhiên, mục tiêu của chúng ta là phải dỡ bỏ hoàn toàn hệ thống năng lượng truyền thống. Việc gán một vai trò giới hạn cho năng lượng tái tạo sẽ là sự tự hạn chế phi lý về mặt chiến lược. Điều đó có nghĩa là ta bị buộc phải tiếp tục với hệ thống thông thường và hỗ trợ chính trị cho chúng trong dài hạn. Vì vậy, chúng ta kết thúc với hai hệ thống cung cấp năng lượng đối lập, mà một khi đạt đến một điểm nhất định, sẽ cản trở sự tiến bộ của nhau.

Không nghi ngờ gì chúng ta sẽ phải đi qua một giai đoạn chuyển tiếp trên đường đến 100% năng lượng tái tạo, với tỉ phần ngày càng tăng do mở rộng năng lượng tái tạo đi cùng với sự thu hẹp tương ứng vai trò của năng lượng truyền thống, cho đến khi chúng cuối cùng được thay thế hoàn toàn. Tuy nhiên, trong giai đoạn chuyển tiếp này, yếu tố quyết định là những yêu cầu hệ thống có vai trò chi phối – những yêu cầu này sẽ đáp ứng hệ thống năng lượng cũ hay phù hợp với hệ thống năng lượng tái tạo?

Do đó xung đột là không thể tránh khỏi, một xung đột độc nhất vô nhị trong lịch sử cung cấp năng lượng hiện đại. Một mặt, chúng ta có nguồn năng lượng truyền thống, với toàn bộ hệ thống cung cấp năng lượng được cấu trúc theo yêu cầu chức năng đặc thù và được hỗ trợ bởi các điều luật được tạo ra để đáp ứng cho chúng. Mặt khác, chúng ta có tiềm năng của một hệ thống dựa hoàn toàn vào năng lượng tái tạo với các yêu cầu chức năng khác biệt lớn, mà từ trước đến nay mới chỉ được cố gắng để tạo ra một bộ khung thể chế.

Giữa tình trạng hiện tại và tình trạng mà chúng ta khao khát hàm chứa một giai đoạn được đặc trưng bởi va chạm và bất hòa. Hãy gọi đó là một giai đoạn lai – hybrid phase, tương tự như xe hơi hỗn hợp (hybrid car), được trang bị hai động cơ, mỗi động cơ chạy trên một loại nhiên liệu khác nhau. Lá bài chủ lực của hệ thống năng lượng truyền thống là toàn bộ hệ thống tổ chức đã được thiết lập. Do đó, hệ thống cũ đòi hỏi sự chuyển đổi năng lượng phải được diễn ra chậm lại và theo quy tắc riêng của hệ thống. Ngược lại, lá bài mạnh nhất được nắm giữ bởi năng lượng tái tạo không chỉ là do không có giải pháp thay thế nào khác, mà còn là ngày càng được sử dụng độc lập nhiều hơn so với hệ thống năng lượng truyền thống và được xã hội đánh giá cao. Tuy nhiên, hiện nay chúng ta vẫn ở trong tình trạng thử và sai, với vô số các khái niệm khác biệt, một số được cân nhắc kĩ càng, một số ít được cân nhắc hơn, và do đó dễ dàng chống lại nhau. Đây là vấn đề thực sự khi đề cập về sự chuyển đổi năng lượng.

Câu hỏi quan trọng là làm thế nào để vượt qua trở ngại này và mở rộng việc sử dụng năng lượng tái tạo một cách nhanh chóng. Trong khi việc nhận ra những điểm yếu và thế mạnh của hệ thống năng lượng cũ thực sự rất quan trọng, mỗi chiến lược cho việc thực thi năng lượng tái tạo phải được dựa trên và nhấn mạnh vào sức mạnh nội tại của năng lượng tái tạo. Những điểm mạnh và điểm yếu này thuộc về bản chất công nghệ, kinh tế, tâm lý và, cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, chính trị. Bởi sự căng thẳng hệ thống này chính là từ lối tư duy vật chất của sự chuyển đổi năng lượng, đây là cuộc xung đột mà chúng tôi tập trung đề cập trong cuốn sách này.

Mặt trận cũ và mới

Trong giai đoạn lai của quá trình tái cơ cấu này, cả mặt trận và các bên liên quan đều thay đổi. Trong một thời gian dài, đường phân chia giữa những người ủng hộ năng lượng tái tạo và hỗ trợ năng lượng thông thường được tách bạch rõ ràng và rành mạch. Một phía là số lượng nhỏ ban đầu những người tiên phong cho năng lượng tái tạo, trong đó có các tổ chức năng lượng tái tạo, liên minh môi trường, viện môi trường, các nhân vật chính trị, những công ty tiên phong và các hãng truyền thông ủng hộ. Bên kia, một nhóm gần như nhất trí chối bỏ năng lượng tái tạo, tập hợp từ các ngành công nghiệp năng lượng và các chính phủ mà họ (ngành công nghiệp năng lượng truyền thống) đã luôn luôn làm việc gần gũi, các viện nghiên cứu uy tín, Hiệp hội thương mại, và hầu hết các hãng công nghiệp cùng doanh nghiệp truyền thông. Trong thời gian hiện tại, các mặt trận đã bớt căng thẳng và một số người tham gia đã đổi bên.

Các doanh nghiệp công nghiệp, các tổ chức tài chính và các nhóm đầu tư đã nhận ra rằng xây dựng nhà máy và thiết bị năng lượng tái tạo và tài trợ các dự án năng lượng tái tạo là những đề xuất hấp dẫn và có lợi nhuận kinh doanh. Trong một thời gian dài, các hãng kinh doanh và công nghiệp đứng bên nhau tay trong tay với ngành công nghiệp năng lượng cũ, gia nhập với nhau để lên án năng lượng tái tạo là không phù hợp và cáo buộc những người ủng hộ năng lượng mới là thù địch với kinh doanh. Giờ đây họ tán tụng các cơ hội thị trường được tạo ra bởi năng lượng tái tạo. Các công ty điện địa phương, vốn từ lâu đã phụ thuộc vào các nhà cung cấp điện truyền thống, nhìn thấy trong năng lượng tái tạo cơ hội cho sự tự chủ tương lai. Năng lượng tái tạo càng phổ biến, càng nhiều đảng phái và cơ quan chính trị muốn tham gia vào đó.

Một thế hệ mới của những người ra quyết định cũng đang nổi lên trong ngành công nghiệp năng lượng cũ. Nhận ra rằng năng lượng hạt nhân và hóa thạch không có tương lai, họ đang cố gắng chuyển hướng tới năng lượng tái tạo theo cách phù hợp với các cấu trúc của nguồn cung cấp năng lượng hiện tại. Các phương án bác bỏ cũ đã cạn kiệt – bây giờ tất cả đều tham gia và làm theo xu hướng, trong một nỗ lực ít nhất là để làm ảnh hưởng tới điểm đến và tốc độ của quá trình. Hơn nữa, công ty điện đang cố công khai bào chữa cho sự gắn bó của họ với năng lượng hạt nhân và hóa thạch bằng cách đầu tư vào năng lượng tái tạo.

Khi mặt trận lãnh đạo bởi những người từng bảo vệ cho năng lượng truyền thống đã sụp đổ, sự phân bố của những người ủng hộ năng lượng tái tạo trở nên phân tách hơn. Các hoạt động chính trị khuyến khích sự phát triển này cần được thay đổi, nhưng mặc dù có rất nhiều đề xuất làm thế nào để thực hiện sự chuyển đổi năng lượng này, chúng thường thiếu nhất quán và tầm nhìn rõ nét. Cạnh tranh lợi ích, điều đã nổi lên khi năng lượng tái tạo phát triển, nổ ra ngay khi dính đến việc giành lấy các phần của một chiếc bánh ngày càng phình to. Những người ủng hộ năng lượng tái tạo nhưng vẫn tin vào vai trò chủ chốt của ngành công nghiệp năng lượng cũ giải thích cho sự chuyển tông như là sự sẵn sàng hợp tác của các nhà năng lượng truyền thống.

Những nhà sản xuất của các nhà máy và thiết bị năng lượng tái tạo đang nhận được đơn đặt hàng từ các công ty điện và trở thành đối tác kinh doanh. Các viện nghiên cứu năng lượng tái tạo bây giờ cũng được ký hợp đồng để thực hiện các nghiên cứu đại diện cho các công ty điện truyền thống. Các chính phủ tổ chức nhiều cuộc thảo luận được thiết kế để đạt được sự đồng thuận về các nỗ lực bắt tay giữa năng lượng truyền thống và năng lượng tái tạo và khoanh vùng các yêu sách chung. Nhiều người ủng hộ của năng lượng tái tạo, trong thời gian dài từng bị xem thường như người ngoài, thấy điều này như là một bước tiến quan trọng về phía trước. Mặc dù sự đồng thuận vẫn hơn là xung đột, điều này dẫn tới kết quả là một sự sẵn lòng thỏa hiệp, sự sẵn lòng này ẩn chứa một giới hạn vô hình mà thường bị vượt qua một cách vô tình và đột ngột, nơi sự chủ động thỏa hiệp kết thúc và việc bị thỏa hiệp bắt đầu.

Tất cả những điều này là đặc thù của giai đoạn chuyển tiếp khi tất cả các bên thích ứng với một tình huống mới và nhiều người hy vọng cho một sự nhất trí để đạt được một sự an ninh nhất định. Không phải ai cũng có thể hoặc sẵn sàng nghĩ tới những phát triển toàn diện. Dù có thể hữu ích và mang tính xây dựng, sự đồng thuận cũng có thể là sự méo mó lớn nhất. Câu hỏi luôn là: sự đồng lòng đó là về điều gì và với ai, và ai có lợi thế hơn? Sự đồng thuận giữa những người bị ảnh hưởng bởi thay đổi, trong bất cứ hình thức nào, chắc chắn sẽ làm chậm tiến độ. Hay sự nhất trí giữa những người tham gia lực lượng liên kết phấn đấu cho một mục tiêu chung? Các thỏa thuận chung về sự chuyển đổi năng lượng nhanh chóng chỉ có thể thấy được khi mà mục tiêu đang được theo đuổi mang tới tiềm năng của một tình huống có lợi cho tất cả các bên tham gia (win-win situation). Đây là một lời hứa được thốt ra đầy hạnh phúc bởi những người muốn tránh những xung đột cần thiết. Tuy nhiên, nhìn nhận một cách khách quan thì trong quá trình chuyển đổi sang năng lượng tái tạo không có tình huống có lợi cho tất cả các bên.

Quá trình chuyển đổi sang hệ thống cung cấp 100% năng lượng tái tạo thể hiện cho công cuộc tái cấu trúc kinh tế toàn diện nhất kể từ đầu của thời đại công nghiệp, và sẽ là không tưởng nếu hình dung rằng quá trình này sẽ không có cả người thắng và kẻ thua. Người thua cuộc sẽ chắc chắn là ngành công nghiệp điện truyền thống, với mức độ mất mát của họ tùy thuộc vào  tầm nhìn sâu sắc, sự sẵn lòng và năng lực để tham gia vào các cải cách từ tận gốc đến ngọn, đối mặt với thị phần sụt giảm nghiêm trọng và khám phá các lĩnh vực mới của hoạt động kinh doanh ngoài ngành công nghiệp năng lượng. Cố gắng để thoát khỏi vị trí thua cuộc trong quá trình thay đổi này và để bám chặt vào vai trò trung tâm trong kinh doanh năng lượng dẫn đến những chiến lược giảm tốc tốn kém, không hiệu quả và đầy mâu thuẫn.

Người chiến thắng trong sự thay đổi này sẽ là toàn thể nền văn minh thế giới, xã hội và nền kinh tế, các công ty công nghệ và nhiều doanh nghiệp địa phương và khu vực. Bất kể kết quả thế nào, sự chuyển đổi năng lượng sẽ đem tới số lượng đáng kể người thắng hơn kẻ thua. Nhiều người chiến thắng tiềm năng không nhận thức được các cơ hội và vì vậy vẫn còn đứng về phía đối lập. Những người cầm quyền hiện tại là người thua cuộc tiềm năng và hiện nay có tầm ảnh hưởng lớn hơn đến các sự kiện thực tại, trong khi những người chiến thắng tiềm năng, không hề được tổ chức, có ít ảnh hưởng hơn nhiều.

 (còn tiếp)

—

© 2014 copyright Verlag Antje Kunstmann GmbH

Permission granted for translating into Vietnamese and publishing solely on dotchuoinon.com for non-commercial purposes.

Bản quyền bản dịch:  dotchuoinon.com