7 thoughts on “Daily English Discussion–Aug. 7, 09–Poem “Regrets””

1. Hi Yến & Quân & các bạn,

   Mình mới đọc lại bài dịch và nhận ra rằng tiếng Việt có chữ “thuở” để dịch chữ “when” của tiếng Anh, khi when nói về dĩ vãng, rất hay. Vậy thì đổi chữ “khi” trong bài dịch thành chữ “thuở”.

   Và “đôi mắt âm thầm” đọc lại chỗ đó, thấy dài và lọng cọng quá. Rút ngắn lại thành “mắt thầm”, đi đôi hay hơn với “tóc ướt”.

   Mình sẽ post bài này trong mục “Thơ” ngày thứ hai, để chia sẻ với các bạn không theo dõi Daily English Discussion. 🙂

   LikeLike

2. Hi anh Hoành,

   Lâu lắm mới được anh edit bài dịch kỹ như vậy đó. Cám ơn anh đã phân tích rất chi tiết và cụ thể, nhất là lần này anh edit với tư cách tác giả. Em đã nghiền ngẫm từng ý của anh, để thấy việc giữ ý chính của nguyên tác là khó biết chừng nào! Việc sử dụng dễ dãi vài từ đệm nhằm mục đích làm câu dịch mềm hơn, có khi làm hỏng mất ý đồ của tác giả. Hay khi anh cố tình phác hoạ bức tranh bằng vài nét cọ huyền hoặc, gợi hoài niệm về quá khứ xa xôi, thì em lại cố gắng khắc hoạ rõ ràng từng đường nét..

   Hi vọng khi có thời gian, anh lại edit bài kỹ như vậy nha. Chắc chắn sẽ có nhiều người xung phong đưa bài quá trời lỗi cho anh edit (trong đó có em).

   Chúc anh ngày mới nắng thật đẹp!

   LikeLike

3. Cháu cảm ơn chú nhiều lắm, cả chị Yến nữa, bản dịch của chị nhe nhàng, êm đềm lắm! 🙂
   hihihi, vậy là phần cháu mong chờ nhất cũng đã đến, cháu rất thích cách chú phân tích từng ccâu chữ, từng ý, từng mối liên hệ trong vài thơ. Cảm xúc như diễn ra theo từng chuỗi, cứ tuôn trào theo diễn biến tâm trạng của chàng trai (Cháu đặt mình vào tâm trạng của chàng trai đấy). Cái từ “Hỏa châu đỏ” cháu chỉ nghe qua bài hát, cũng không hiểu như thế nào, nay lại được dịp cảm nhận trong thơ của chú!
   Ah, Ms Huệ bảo là chú còn nhiều bài thơ lắm, cả Anh lẫn Việt, khi nào chú lại up lên tiếp nhe’ 🙂

   LikeLike

4. Chào Yến, Jun và các bạn,

   Hôm nay mình được dịp tốt là nói về các bài dịch dưới con mắt của tác giả bản văn nguyên thủy. Đấy là một dịp hiếm có, vì thông thường mình nói chuyện dịch qua con mắt dịch giả mà thôi. Cái nhìn từ phía tác giả, người hiểu rất sâu mỗi câu mỗi chữ của nguyên bản, cho mình thấy rõ hơn các dịch giả đã đi xa ‎y’ của mình như thế nào. Từ đó nghiên cứu để rút ra phương cách dịch: Làm thế nào để một dịch giả có thể đi không xa ‎ tác giả (trong khi không thể hiểu rõ tác giả nghĩ gì trong đầu khi viết nó)?
   Để nghiên cứu ra điều đó, hôm nay chúng ta sẽ đi từ từ qua từng chi tiết một (và đọc dài dài) nhé. 🙂

   • Title “Regrets”: Cả Kiêm Yến và Quấn đều dịch “luyến tiếc.” Mình có cảm tưởng là luyến tiếc chưa đủ cường độ cho regret. Luyến tiếc có vẻ như missing, hay mạnh hơn missing một tí. Regret có một tí ân hận trong đó. Co lẽ là “Hối tiếc” thì đủ cường độ hơn.

   I regret the days and months we were together

   When the sun was bright
   the tamarind trees green
   and the bomb explosions the city’s routine

   @ Jun:

   Anh luyến tiếc tháng ngày ta bên nhau

   Khi vầng dương chiếu sáng
   Những thảm lá me xanh
   Và tiếng đạn bom rền đã thành quen thuộc

   Please note: Trong nguyên bản không phải câu nào cũng bắt đầu bằng chữ hoa.

   “Vầng dương” không thể có impact mạnh như “mặt trời”, vì mặt trời là từ dùng hàng ngày, gần gủi với ta hơn. (Đôi khi trong một ngữ cảnh nào đó, phải Tàu một tí, thì “vầng dương” sẽ nghe hay hơn. Nhưng đó là ngoại lệ).

   Thảm lá me: Thảm là ở dưới chân. Trong nguyên bản là “the tamarind trees” nói ngay khi vừa nhắc đến mặt trời, tức là tác giả đang vẽ tranh trên bầu trời—đang “looking up.”

   @ Yến:

   Anh tiếc nhớ tháng ngày ta bên nhau

   Khi mặt trời toả sáng
   TRÊN những vòm me xanh
   TRONG thành phố đầy tiếng bom rền quen thuộc

   Trong bản chính có mặt trời, me xanh và thành phố, nhưng là ba thứ hơi rời rạc, không liên hệ chặt chẻ-mặt trời TRÊN vòm me TRONG thành phố như Yến structures. Tức là trong nguyên bản đó là tranh impressionist, với các structure mờ ảo, nhưng Yến biến nó thành tranh phong cảnh hiện thực rất rõ. Khoan nói chuyện tranh nào thì thích hơn, nhưng đây là vẽ một bức tranh khác với bức tranh nguyên thủy. Impressionist và hiện thực rất khác xa nhau.

   Hơn nữa chỗ này còn một điều khác quan trọng hơn. Thực ra các câu tiếng Anh có nhiều chữ vắng mặt vì cách hành văn. Nếu đầy đủ ra thì thế này:

   I regret the days and months we were together
   when the sun was bright
   (when) the tamarind trees (were) green
   and (when) the bomb explosions (were) the city’s routine

   Ba hàng này, ngoài việc tả cảnh, còn làm nhiệm vụ nhấn mạnh thời gian, nhấn mạnh cái “when” của dĩ vãng. Nếu structure nó về hình ảnh quá rõ như Yến, chúng mất khả năng gánh gồng ‎ý nịêm thời gian.

   @ Yến & Quân

   Từ “routine” cả hai người đều dịch là quen thuộc. Nhưng ở đây, nếu dùng ‎ý niệm “hàng ngày” thì mạnh hơn rất nhiều. “Bom nổ hàng ngày” thì mạnh hơn “tiếng bom rền quen thuộc.” Và “nổ” thì chính xác và mạnh hơn “rền.”

   Explosion là “nổ” chứ không phải “tiếng nổ.” Tiếng nổ là sound of explosion.

   Plural noun của tiếng Anh không cần phải có “những” trong tiếng việt, vì tiếng Việt thường có sắn cả số ít lẫn số nhiều. Có thể dùng “những” hay không là tùy ta, tùy theo câu văn.

   Chữ “ta” chủ từ, cũing có thể hiểu ngầm trong tiếng Việt, không cần phải viết ra.

   Vậy 4 câu đầu có thể là:

   Anh hối tiếc tháng ngày bên nhau

   Khi mặt trời sáng
   vòm me xanh
   và bom nổ hàng ngày trong thành phố
   
   Kinh nghiệm rút ra ngay tại đây là dù là mình không thể hiểu hết ‎ý tác giả được, nhưng mình dịch càng sát thì cơ hội đi xa ý tác giả càng giảm xuống,càng thêm thắt thì càng đi xa.

   When all I wanted was to hold you tight
   and place a slight kiss on your lips

   @ Jun:
   Khi những gì anh muốn là ôm em vào lòng
   Và khẽ khàng hôn lên đôi môi em

   @ Yến
   Khi anh chỉ muốn siết em thật chặt
   và dịu dàng hôn đôi môi êm.

   Câu của Yến đọc suôn sẻ, chính xác và đúng cường độ hơn. Đây là trường hợp mà dịch rất sát thì đọc rất khó hiểu vì kết cấu hai ngôn ngữ quá xa nhau.

   @ June và Yến: “Khẽ khàng hôn” hay “dịu dàng hôn”.
   What’s wrong with “hôn nhẹ”? Các chữ “hôn dịu dàng” hay “hôn khẽ khàng”, phải coi chừng một tí. Trong tiếng Anh có từ “cliché” lấy từ tiếng Pháp qua. Cliché là một từ bị người ta lạm dụng, dùng cả triệu lần rồi. Gần giống“cải lương” bên ta.

   Các chữ dùng hàng ngày, thì lại không bao giờ có thể là cliché, bởi vì nó là chữ thân quen nhất của mỗi người trong ngày.

   “Đôi môi” cũng thế. Whast’s wrong with just “môi”?

   Vậy thì hai câu này nên là:

   Khi anh chỉ muốn siết em thật chặt
   và hôn nhẹ môi em.

   When the world was so huge
   that life was closer to death than Saigon to Hanoi
   or you to me

   @ Jun:
   Khi trần gian mênh mông đến độ
   Sự sống gần với cái chết hơn Sài Gòn và Hà nội
   Hoặc là anh với em

   @ Yến
   Khi vũ trụ bao la đến nỗi
   ranh giới giữa cuộc sống và cái chết mỏng manh
   hơn Sài gòn – Hà nội
   hay em và anh

   “Trần gian” thường dùng khi nói chuyện trừu tượng hay triết l‎y’ như Thiên đàng v. trần gian, trần gian v. âm tuyền. “Vũ trụ” thì cụ thể hơn trần gian một tí, nhưng cũng quá lớn cho nên thành trừu tượng.

   “World” là “thế giới” (tức là trái đất hay mọi người sống trên trái đất), rất cụ thể, nhất là khi nó đi với các chữ “large” và “closer” là các chữ dùng cho khỏang cách. Các từ “thế giới, rộng, gần” ở đây có nhiều nghĩa l‎y’:

   1. Thế giới ngày xưa ấy rất rộng, vì ngày nay giao thông và truyền thông đã thu nhỏ thế giới lại rất nhiều. Tức là, ta đang nói đến ngày xa xưa khi ta còn quê mùa (và có thể ngây thơ) hơn ngày nay rất nhiều.

   2. Khỏang cách (vật l‎‎y’) giữà Sài Gòn và Hà Nội, và ngay cả khỏang cách (vật ly’ và tình cảm) giữa anh với em—dù là ta rất sát nhau—vẫn còn xa hơn sự sống và sự chết thời đó.

   Yến dùng chữ “mỏng manh” làm mất khi khái niệm “khoảng cách” đã được nhấn mạnh bằng mấy chữ liền trong nguyên bản.

   Cho nên các câu này nên dịch là:

   Khi thế giới rộng đến nỗi
   sự sống gần cái chết hơn Sài Gòn gần Hà nội
   hay anh gần em

   Từ đọan này trở đi, chẳng có gì là bí ẩn hết. Vậy mình sẽ dùng những gì hay nhất và chính xác nhất của Yến và Quân để tổng hợp lại:

   The fear of the unknown
   beyond the first kiss
   was larger than my valor
   (though I wasn’t at all bothered
   by the nightly exploding rockets)

   Cơn sợ hãi mơ hồ
   sau nụ hôn đầu
   còn lớn hơn dũng cảm trong anh
   (dù anh chẳng chút xao lòng
   bởi tầm đạn nổ đêm đêm )

   “Nỗi sợ hãi mơ hồ” thực ra là không chính xác 100%, nhưng gọn gàng hơn là “sợ điều không biết” rất nhiều. Tuy nhiên đổi “nỗi sợ” thành “cơn sợ” để tránh chữ “nỗi” ở đọan trước.

   Those days
   gray monsoons
   red flares
   quiet eyes
   wet hair

   Monsoon là mưa bão dầm dề, gây lụt lội hàng năm ở Việt Nam và Á châu. Đúng là về kỹ thuật thì monsoon là một loại gió trường kỳ và mạnh, rồi tạo ra mưa lụt. Nhưng khi người ta nói đến monsoon người ta nghĩ đến mưa.

   Red flares là hỏa châu đỏ (thường thả bằng máy bay hay bắn bằng súng lớn) để soi sáng chiến trường ban đêm.

   Đọan này mình edit một tí thành

   Những ngày tháng ấy
   những cơn mưa xám
   hỏa châu đỏ
   đôi mắt âm thầm
   tóc ướt

   Love rolling in thunders in the heart
   And I just wanted to kiss you slightly on the lips
   Why didn’t I?

   Tình yêu cuộn dâng sấm sét trong lòng
   Và anh chỉ muốn hôn nhẹ môi em
   Sao anh lại không làm thế ?

   The final recommneded product is:

   
   Hối tiếc

   Anh hối tiếc tháng ngày bên nhau

   Khi mặt trời sáng
   vòm me xanh
   và bom nổ hàng ngày trong thành phố

   Khi anh chỉ muốn siết em thật chặt
   và hôn nhẹ môi em.

   Khi thế giới rộng đến nỗi
   sự sống gần cái chết hơn Sài Gòn gần Hà nội
   hay anh gần em

   Cơn sợ hãi mơ hồ
   sau nụ hôn đầu
   còn lớn hơn dũng cảm trong anh
   (dù anh chẳng chút xao lòng
   bởi tầm đạn nổ đêm đêm )

   Những ngày tháng ấy
   những cơn mưa xám
   hỏa châu đỏ
   đôi mắt âm thầm
   tóc ướt

   Tình yêu cuộn dâng sấm sét trong lòng

   Và anh chỉ muốn hôn nhẹ môi em

   Sao anh lại không làm thế ?

   (Translated by Kiêm Yến, Quan Jun, TĐH)

   Thanks a million, Kiêm Yến and Quan Jun. Superb job, guys. Now I’ve got the translation of my piece. 🙂

   Great day! 🙂

   LikeLike

5. LUYẾN TIẾC

   Anh tiếc nhớ tháng ngày ta bên nhau

   Khi mặt trời toả sáng
   trên những vòm me xanh
   trong thành phố đầy tiếng bom rền quen thuộc

   Khi anh chỉ muốn siết em thật chặt
   và dịu dàng hôn đôi môi êm.

   Khi vũ trụ bao la đến nỗi
   ranh giới giữa cuộc sống và cái chết mỏng manh
   hơn Sài gòn – Hà nội
   hay em và anh.

   Nỗi sợ hãi mơ hồ
   sau nụ hôn đầu
   át cả lòng dũng cảm trong anh
   (dù anh chẳng chút xao lòng
   bởi tiếng đạn hàng đêm rền rĩ )

   Những ngày tháng ấy
   cơn gió mùa ảm đạm
   lằn đạn đỏ rực
   ánh mắt lặng câm
   và suối tóc mềm

   Tình yêu cuộn dâng như sấm sét trong lòng

   Và anh chỉ muốn hôn dịu dàng lên đôi môi thơm

   Vì sao anh đã không làm thế?

   LikeLike

6. Chào chú!
   Sáng nay vào DCN thấy bài thơ của chú hay quá, cháu dịch luôn. Đến lúc up lên thì 2 lần link broken, chắc tại nhiều visitors vào DCN quá 🙂 . Đến lúc up tiếp thì rớt mạng, cả buổi! 🙂
   Thực sự thì cháu biết cảm xúc chú làm bài thơ này như thế nào, nên cháu sợ là mình dịch lại không đúng tâm trạng chú :(. Cháu rất thích dịch chú a! Cháu nhớ Ms Huệ cho chúng cháu dịch nhiều lắm và mỗi lần đến tiết dịch là chúng cháu lại có niềm hứng khởi vì biết là cô cho dịch nhiều bài hay, có bữa dich cả thơ tình nữa. 🙂 Nếu bản dịch của cháu có gì thiếu sót mong chú giúp cháu nhé.Cháu cũng vừa gửi bài thơ của chú cho mấy đứa bạn ở Hà Nội, các bạn thích lắm! Great!
   Đây là Version 1 (Chắc là sẽ có nhiều bạn vào dịch)

   LUYẾN TIẾC

   Anh luyến tiếc tháng ngày ta bên nhau
   Khi vầng dương chiếu sáng
   Những thảm lá me xanh
   Và tiếng đạn bom rền đã thành quen thuộc

   Khi những gì anh muốn là ôm em vào lòng
   Và khẽ khàng hôn lên đôi môi em
   Khi trần gian mênh mông đến độ
   Sự sống gần với cái chết hơn Sài Gòn và Hà nội
   Hoặc là anh với em

   Nỗi sợ hãi mơ hồ
   Ẩn sau nụ hôn đầu
   Còn lớn hơn lòng can đảm trong anh
   Dù lòng anh chẳng bị khuấy động
   Bởi tầm đạn nổ đêm đêm

   Những ngày tháng ấy
   Những cơn gió mùa ảm đạm
   Lửa đạn rực trời
   Đôi mắt lặng lẽ
   Mái tóc ướt

   Tình yêu mãnh liệt trong tim anh
   Và anh chỉ muốn hôn khẽ khàng lên đôi môi em
   Sao anh lại không em nhỉ?

   P/S: Cháu thích bài này lắm! :), cảm ơn chú nhiều!

   LikeLike

7. Bài này con cố dịch cho hay nhưng mà vẫn ko được, thấy nó dịch ra tiếng Việt ko có vần chú Hoành ơi. Nhưng có thể cảm nhận đc cảm xúc của tác giả khi viết bài thơ này 😀

   LikeLike