Chào các bạn,
Tháng 5 năm 2007 mẹ mình bị một cơn stroke (đột quỵ) lớn trong khi đang giải phẩu mạch máu gần tim. Mình chiến đấu cùng mẹ 9 tháng, trong 7 tháng đầu túc trực gần như là 24 giờ hàng ngày bên mẹ, từ đó đó đến lúc mẹ mình qua đời tháng 2 năm 2008.
Mẹ mình và mình rất gần gũi nhau. Hồi nhỏ mẹ làm gì mình cũng giúp một tay. Và mẹ cả đời tin tưởng mình. Thời học trung học, mình rất ham chơi, nhưng vì lòng tin của mẹ mà mình luôn luôn cố để không chơi quá lố.
Ngày 6 tháng 5 năm 2007, khi báo tin cho các bạn trên VNBIZ biết về stroke của mẹ mình, mình có viết vài dòng về mẹ. Nay nhân dịp ngày Lễ Báo Đáp Ân Đức Cha Mẹ mình dịch sang tiếng Việt để chia sẻ với các bạn.
“Chào các anh các chị,
Cảm ơn các anh các chị đã gời thơ thăm hỏi mẹ mình. Các lá thơ của các anh chị làm ấm lòng mình và cho mình thêm can đảm. Như các anh các chị biết, chống chọi với đột quỵ không dễ dàng gì. Theo các bác sĩ thì mẹ mình bị một cơn đột quỵ cực lớn. Mẹ mình là người chiến đấu, và bây giờ thì mẹ đang ở trong cuộc chiến lớn nhất trong đời. Mình không làm được gì nhiều hơn là cầu nguyện và túc trực bên mẹ để mang lại can đảm cho mẹ. Mẹ mình hiện đang hôn mê, nhưng mình nghĩ là mẹ có thể cảm thấy mình bên cạnh.
Đây là người phụ nữ đã hình thành cá tính của mình. Mẹ mình rất trung bình. Chưa học xong cả lớp năm. Mẹ không được cho đi học vì là con gái, và “con gái thì không cần đi học”, nhưng mẹ học ở trường bằng cách đứng ngoài cửa sổ nhìn vào. Mẹ là con gái nhà quê và chỉ quen thành phố khi theo chồng nhà binh di chuyển khắp nước. Ba mình, ngày về hưu, chỉ mang lon trung úy. Thế nghĩa là lương ba không đủ nuôi gia đình. Mẹ một tay nuôi chín đứa con. Mẹ làm bất cứ chuyện gì có thể làm để kiếm tiền nuôi bầy con.
Mẹ chẳng hiểu được điều gì phức tạp ở đời, như là chính trị, hay nhạc trí thức như Trịnh Công Sơn, Lê Uyên Phương, hay bình đẳng nam nữ. Mẹ chỉ ra đường và làm bất cứ điều gì có thể làm để nuôi bầy con trong thời chiến chinh.
Nhưng, từ mẹ, mình đã học được lòng kính trọng phụ nữ, kính trọng nông dân, kính trọng những người không nhiều học vấn nhưng tích cực trong đời, mình hiểu được sự khôn ngoan trong việc tranh đấu trên đường đời để vượt qua bất kỳ khó khăn nào ta gặp phải. Điều lớn nhất mình học được từ mẹ mình là — chúng ta có thể rất trung bình nhưng vẫn vĩ đại.
Dù sao thì bây giờ mẹ mình đang trong cuộc chiến dữ dội nhất của đời mẹ, mình không làm được gì cho mẹ ngoài việc cầu nguyện và nhìn mẹ chiến đấu. Từ các chuyển động của cơ thể đến nét mặt, mình có thể thấy là mẹ đang chiến đấu với tất cả sức bình sanh. Và điều đó làm mình cực kỳ xúc động. Mình vẫn luôn luôn ngưỡng mộ tính chiến đấu của mẹ. Và mình nói thầm, “Đương nhiên, mẹ là mẹ của con mà!”
…”
Tháng 2 năm 2008, hai mẹ con mình thất trận và mẹ phải ra đi. Trong thâm tâm, mình cũng biết đó là một ân huệ lớn của Thượng đế, vì mình cũng biết là sống trong tình trạng của mẹ nhiều năm thì rất khổ, vì không phải chỉ là stroke mà thôi, nhiều cơ phận khác trong người mẹ mình cũng rất yếu. Cho nên khi mẹ mình ra đi mình biết ngay là Thượng đế rất thương yêu mẹ mình cho nên cho bà ra đi sớm.
Hai tháng sau em của mình ở Sài Gòn qua đời. Hải bị bệnh đã lâu nên đó cũng không phải là chuyện ngạc nhiên. Nhưng lúc đó mình mới biết là Thượng đế thương mẹ mình đến thế nào. Vì những năm truớc đó mình vẫn hay lo sợ một ngày nào Hải qua đời thì mẹ sẽ thế nào. Mình sợ là mẹ không thể nhận tin đó được. Nhưng Thượng đế nhiều tình yêu đã không để cho con gái của Ngài phải nhận một hung tin như thế, dù đó là hung tin đang chờ đợi.
Dù biết vậy, nhưng… saying good bye is never easy.
Thế là mẹ mình mất với tất cả chín đứa con còn nguyên ven bên cạnh mẹ (dù có đứa ở Mỹ có đứa ở Việt Nam). Đúng như bà thầy bói nói ba mươi mấy năm về trước! Đây là một câu chuyện hài hước, nhưng nó lại đến ảnh hưởng suy tư của mình rất sâu thẳm.
Mẹ mình, cũng như đa số người Việt, nhất là phụ nữ, thỉnh thoảng rủ nhau coi bói cho vui. Mẹ mình chẳng bao giờ tin mấy ông thầy sờ mu rùa, nhưng, các bạn biết đó, coi bói là một trong những môn giải trí của phụ nữ, giống như window shopping ngày nay. Một ngày nọ, có lẽ mình đang học năm thứ 3 hay thứ 4 ở truờng luật Sài Gòn, mình vừa ở trường về, mẹ mình hí hửng nói, “Bữa nay tao đi coi bói, bà thầy bói nói mai mốt chểt sẽ có đủ các con bên cạnh.” Và mẹ rất vui khi nói câu đó.
Mình rất ngạc nhiên, vì mẹ mình xưa nay không tin thầy bói, nay lộ vẻ mừng vui rõ rệt. Hơn nữa, chết có đủ con chung quanh hay chẳng có đứa nào thì cũng vậy thôi; có nhiều đứa chúng quanh, chúng nó khóc còn nhức đầu thêm chứ lợi lộc gì. Mình nghĩ rất nhanh trong đầu như thế. Nhưng chỉ khoảng bốn năm giây đồng hồ sau, mình hiểu được chiều sâu của vấn đề.
Mẹ mình có bốn đứa con trai, và trong thời chiến tranh điều mọi bà mẹ sợ nhất là chiến tranh sẽ cướp đi con trai của mình (vì phải nhập ngũ ra chiến trận). Mẹ mình không nói ra điều đó bao giờ, nhưng nay nhìn mẹ vui vì có “tin” mấy đứa con sẽ còn nguyên vẹn ngày mẹ mất, tức là tất cả sẽ sống sót trong chiến tranh. Và mẹ bỗng nhiên tin thầy bói hôm nay, bởi vì “tin tốt” đó đánh đúng điểm mẹ lo sợ nhất. Lúc đó mình mới hiểu ra là mẹ đã lo cho mất mấy đứa con trai thời chiến chinh như thế nào.
Và mình nghĩ ngay đến hàng triệu người mẹ khác đang lo mất những đứa con cho chiến tranh như thế nào. Và mình cảm ngay được hàng triệu bà mẹ đã mất con, nỗi đau đó lớn đến thế nào. Và mình cảm ngay được những người vợ, những người mẹ, đã mất chồng, mất con trong chiến tranh, nỗi đau của họ lớn đến thế nào. Và mình cảm ngay được tất cả những người phụ nữ trong thời chinh chiến đau khổ đến thế nào. Và mình cảm ngay được trong cả nghìn năm chinh chiến của nước ta, Mẹ Việt Nam, tất cả những người phụ nữ Việt Nam, đã đau đớn đến mức nào.
Đó là trực nhận được nỗi đau của hằng hà sa số cuộc chiến, và nỗi đau của hằng hà sa số phụ nữ, qua bao nhiêu niên đại, chỉ qua một lời nói vui của mẹ. Tất cả những điều đó ập về trong tâm thức mình như một cơn đại hồng thủy, chỉ trong một chớp mắt.
Và cơn tĩnh thức đó trở thành nền tảng suy tư của mình cho đến ngày nay.
Mình vẫn thường tự hỏi: Thật là lạ lùng. Làm sao một người phụ nữ rất bình thường, lại cũng chẳng giảng dạy gì mình nhiều trong đời, lại có thể ảnh hưởng đến cá tính và suy tư của mình sâu thẳm đến thế.
Chắc là phải có nhiều điểm các tâm lý gia có thể kể ra. Nhưng có lẽ điểm rõ ràng nhất mình có thể thấy là mẹ mình, và đa số phụ nữ Việt Nam mình thấy, dành 100% cuộc sống của họ cho chồng con và 0% cho mình. Ngày xưa mình không hiểu điều đó. Nhưng ngày nay, so với cách sống của thế hệ của mình và thế hệ trẻ hơn, cũng như cách sống của người tại các nước, thì cách sống của phụ nữ Việt thế hệ mẹ mình khác ở điểm đó–100% cho chồng con và 0% cho mình. Ngày nay chúng ta không sống theo cách đó. Gì thì gì, vẫn phải lo cho mình cái đã.
Mình không muốn người phụ nữ sống khổ cực và hy sinh quá mức đến như thế. Ngày nay, mình nói với mọi người, “Yêu mình rồi mới yêu người được. Lo cho mình trước, lo cho người sau.”
Nhưng thế hệ mẹ mình và các thế hệ trước thì không thế–ngươi phụ nữ sống mà không dành phần trăm nào cho mình cả.
Phải chăng chính điều đó biến tất cả những người phụ nữ Việt Nam bình thường thành Mẹ Việt Nam phi thường?
Chúc các bạn một ngày vui.
Mến,
Hoành
PS. Viết đến cuối bài này, tự nhiên mình nhớ lại bài Hòn Vọng Phu của Lê Thương:
Vì vậy, mình thêm 3 bài Hòn Vọng Phu 1, 2 và 3 trong bài “Hát cho mẹ cha.”
___
VNBIZ message: May 6, 2007
Dear CACC,
Thank you for your generous email about my mom. Your messages give me warmth and courage. As you can imagine, dealing with stroke is not easy. According to the doctors, my mom got a “massive stroke.” She is a fighter and she is fighting her biggest battle. I cannot do much other than praying and be by her side to give her some encouragement. She is not very conscious but I believe that she can feel my presence.
This is the woman who forms my characters. She is a very average woman. She did not even finish fifth grade (She was not allowed to go school because she was a girl and “girls did not need school,” but she learned from school from outside the window). She was a country girl and was urbanized from moving around the country with a military husband. My dad, by the time he retired, was a lieutenant. It meant, he couldn’t support the family at all. My mom very much single-handedly raised nine children. She just did whatever she could to make money to feed us. She did not understand anything sophisticated in life, like politics, or elite music (like Trinh Cong Son or Le Uyen Phuong), or gender equality. She just went out trying whatever she could to raise us kids during the war time.
But from her, I have learned to respect women, to respect the country folks, to respect the folks with no formal education but active in life, to understand the wisdom of fighting your way through life whatever difficulties you face. The biggest thing I have learned from my mom is that you can be so average but still be great.
Anyway, now that she is in her fiercest battle, I can’t do much other than praying and standing beside her and watch her fight. From her body movements to the facial expressions, I can see that she is fighting with all her might. And that moves me greatly. I have always admired her fighting spirit. I said quietly, “After all, you are my mom.”
Thank you, brothers and sisters, for your support and prayers. May God bless us all. I will keep you informed.
Have a great day!