Chào các bạn,

Superlative là các từ (thường là adjective) dùng để nói “nhất”, như là đẹp nhất, giỏi nhất, hay nhất… Đây là các từ người ta khen nhau, nịnh nhau, tung hô nhau, hay quảng cáo hàng hóa.

“Anh ấy là nhà văn hay nhất VN.” “Cô là người đẹp nhất VN.” “Chàng là người điển trai nhất thiên hạ.”

Các bạn có lẽ đã nghe “nhất” nhiều rồi, và có lẽ các bạn đã nhận ra là các em vị thành niên thích nói kiểu đó, hoặc những người ngớ ngẩn. Nếu bạn là người trí thức mà nói chữ nhất, chữ đó vừa ra khỏi miêng là sẽ có nhiều người kết luận bạn chẳng thể được xem là người trí thức. Lý do là chữ nhất thường sai và không thể chứng minh được. Nếu nói “Nàng là người đẹp nhất nước” thì đương nhiên bạn không thể chứng minh được điều đó, và sẽ có nhiều người phản bác tức thì: ‘Còn cô này thì sao? Cô nọ thì sao?” hoặc “Trời ơi, cái cô nàng lọ mọ đó mà anh cho là nhất thiên hạ thì tôi đành chào thua, bó tay.” Kể cả khi nàng là hoa hậu bạn cũng chẳng thế nói cô này đẹp nhất nước, vì chẳng có gì để nói được là hoa hậu thì đẹp nhất – cả một lô yếu tố khác nhau cho giám khảo chấm hoa hậu, có yếu tố đẹp, nhưng không có yếu tố đẹp nhất. Đó là chưa kể nhiều giám khảo mắt lé, hoặc gian lận.

(Nếu bạn nói “Người yêu tôi đẹp nhất thiên hạ” thì chẳng ai phản bác, vì khách tình si nào cũng nói như thế về người mình yêu. “Hắn đã si rồi, cãi nhau với hắn thì mình cũng phải thua!”)

Cho nên khi các bạn nói hay viết, đừng dùng “nhất” mà giảm xuống một chút cho an toàn, như là “rất đẹp”, hay “sắc đẹp chim sa cá lặn” (dù chim chẳng sa cá chẳng lặn thì cũng chẳng ai phàn nàn), hay “Đẹp vào hàng nhất nước” (tức là đứng trong hàng các cô thuộc loại đầu sổ, chứ không phải người đẹp nhất nước). Các từ “hàng đầu” hay “hàng nhất” thường giảm phản bác rất nhiều, vì nhiều người sẽ bằng lòng sắp hạng cô này vào hàng đẹp nhất, nhưng không tin là cô ấy là số 1.

Một loại từ gần giống superlative là loại từ bao trùm tất cả, như là “mọi” người, “tất cả mọi” người. Đây cũng là một loại từ tuyệt đối (absolute) như superlatives. Những từ tuyệt đối thường sai, vì nếu bạn nói “Mọi người đều đi ngủ lúc 8 giờ tối” rất có thể ai đó sẽ nói có anh A và anh B không đi ngủ lúc 8 giờ và bạn sẽ sai. Cho nên, hạ xuống một chút, như là “hầu hết mọi người (hay đa số người) đi ngủ lúc 8 giờ tối” thì rất khó sai và khó bị phản bác.

Vài từ tuyệt đối khác cần để ý, như là “không bao giờ”, “luôn luôn”, cũng có vấn đề tương tự. Khi dùng thì phải đắn đo cẩn thận. Tốt nhất là giảm chúng xuống thành “ít khi” hay “rất ít khi” hay “cực kì hiếm hoi” (cho “không bao giờ”), hay “thường / thường xuyên” cho “luôn luôn.”

Nói chung là các từ tuyệt đối – superlative và các loại từ tuyệt đối khác – thường là không đúng và không thể chứng minh được là đúng. Và chúng ngớ ngẩn. Không nên dùng, vì người ta sẽ tưởng là bạn còn vị thành niên.

Chúc các bạn luôn thông thái.

Mến,

Hoành

© copyright 2021
Trần Đình Hoành
Permitted for non-commercial use
www.dotchuoinon.com