Chào các bạn,

Sáng ngày 23/ 10/ 2012, mình có việc phải vào công an huyện Cư Kuin. Sau khi lo xong công việc, mình ghé vào Buôn Cưnao thăm một số gia đình vì cũng khá lâu rồi mình chưa ghé thăm họ.

Đây là Buôn mới thành lập nên đa số là những gia đình trẻ. Tuy các chủ gia đình còn rất trẻ nhưng hầu như gia đình nào cũng bốn, năm người con. Họ không có đất đai để làm nên quanh năm suốt tháng đi làm thuê cho người Kinh. Họ được thuê làm theo mùa. Mùa thì phát nương rãy, mùa làm cỏ lúa ngô khoai và mùa này đa số họ đi hái cà phê thuê ở Kim Châu, là làng người Kinh rất gần Buôn của họ.

Mình vào thăm gia đình em H’Strim. H’Strim mười hai tuổi, là chị lớn nhất trong bảy chị em. Các em của em, đứa lớn hơn đứa nhỏ một tuổi… Em H’Strim trước kia ở nhà Lưu Trú sắc tộc với mình nhưng khi em học hết lớp Hai, bố em đã đến xin cho em nghỉ học, về giúp mẹ trông nom các em. Vì bố em H’Strim đi làm ở Kontum, một tháng mới về gia đình một lần, một mình mẹ ở nhà vừa đi làm thuê vừa chăm sóc sáu đứa em nhỏ không nổi!

Mình đến nhà em H’Strim cũng vừa lúc mẹ em mới đi rãy về. Nhìn vào cái gùi bà vừa để xuống trước hiên nhà, mình thấy mấy nắm rau rừng và khoảng một chén nhỏ trái cà rừng.

Không thấy em H’Strim, mình hỏi thăm biết em đi chăn bò ngoài đồng ruộng với các bạn – nhà em chỉ có một con bê nhỏ được giúp hỗ trợ gây giống năm vừa rồi. Sau một lúc nói chuyện với mẹ em, mình khuyên bà cho em H’ Strim năm tới tiếp tục đi học. Nếu bà bằng lòng, mình sẽ nói các chị Lưu Trú sắc tộc tiếp tục giúp cho, chứ để em ở nhà chăn bò, lớn lên em không biết chữ thì tội em lắm… Bà chỉ đứa bé gái gần hai tuổi đang đứng gần và nói: Để đứa em này đi giỏi, mình sẽ cho H’Strim đi học.

Đang ngồi nói chuyện với mẹ em H’Strim thì những mẹ hàng xóm cũng qua chơi rất đông. Vì là giờ trưa, họ đi làm về để dùng cơm nên họ qua chơi. Hầu như mẹ nào cũng địu con nhỏ, hỏi thăm mẹ nào cũng năm sáu đứa con… Mình nhìn từ mẹ đến con, thấy ai cũng đều nheo nhóc, nhếch nhác, gầy ốm…

Nhân cơ hội mọi người đang nói chuyện rất cởi mở, thân tình, mình chỉ cho các mẹ về cách giữ vệ sinh cá nhân, vệ sinh gia đình và khuyên các mẹ nên sanh con cái có trách nhiệm… Sanh con nhiều, không lo cho con đầy đủ từ cái ăn, cái mặc đến học hành là mình có lỗi…

Mình vừa nói xong, có một mẹ nói với mình: Ớ! Không có được đâu! Mình phải sanh nhiều để có đứa giữ em, có đứa đi chăn bò, có đứa đi làm rãy chớ… Người kinh có tiền thuê người còn người dân tộc mình không có tiền thuê người thì phải sanh nhiều con!

Mình còn đang quá bất ngờ trước những nghĩ suy của mẹ thì một mẹ lên tiếng tiếp làm cho mình đi từ ngỡ ngàng này qua ngỡ ngàng khác…

Mẹ nói: Mình phải sanh nhiều con để đến khi mình chết có nhiều người khóc!

Matta Xuân Lành