Chào các bạn,

Mình nhớ những ngày mình mới được chuyển đến Buôn Eakmar là Buôn của người dân tộc thiểu số Êđê để dạy học. Mặc dầu trước khi đi mình cũng đã được trang bị bằng cách học bản sắc văn hóa và ngôn ngữ bản xứ, nhưng trong quá trình học tiếng Êđê mình ít có dịp thực hành nên khi vào Buôn mình thường đi chơi với các em nhỏ để học nói, vì các em nhỏ chưa đi học nên các em không biết tiếng kinh, do đó để chơi được với các em bắt buộc mình phải nói tiếng dân tộc của các em.

Nơi các em dân tộc nhỏ thích chơi đó là các bờ đê, các con sông con suối, ngoài ruộng đồng nương rãy… Vì thế vào một buổi sáng đầu tháng tám – trời Tây Nguyên tháng này thường mưa nhiều và cũng là mùa thu hoạch bắp đậu của nhà nông – hôm đó mình được nghỉ nên đi chơi với đám các em nhỏ tuổi từ mười đến mười ba tuổi. Để chuẩn bị cho ngày mai thì tối hôm trước, mình đến nhà em Y Đen. Em khoảng mười ba, mười bốn tuổi. Em đang học lớp hai thì nghỉ không đi học nữa… Mình nói với em: Ngày mai mình được nghỉ, em và các bạn đi chơi ở đâu thì cho mình đi với. Em nói với mình: Mai em không đi chơi được, mai em phải đi hái đậu xanh trong rãy gần nhà vì mẹ nói: Trời gần mưa nếu không hái đậu thì khi mưa xuống đậu sẽ hư hết. Mình nói với em: Nếu vậy mai đi ngang qua nhà kêu mình đi với, nhà em ở rất gần nhà mình.

Sáng sớm, mình vừa dùng bữa sáng xong thì thấy em và một số bạn trai gái đủ cả có khoảng bảy em, em đi ngang qua và kêu mình. Mình nhìn ra thấy các em mang theo ba cái gùi, đầu trần, chân đất. Có em trai chỉ mặc độc nhất mỗi cái quần đùi… Thấy vậy, mình cũng đi ra không nón mũ gì hết! Cũng may trời hôm đó rất âm u giống như chuẩn bị có bão vậy. Rãy đậu nhà em Y Đen cũng gần, đi khoảng mười phút là đến nơi. Mình nhìn thấy đám đậu rất ít trái và đất khô cằn nên cây không cao lắm!

Các em tuy mới mười mấy tuổi thôi nhưng xem ra các em rất thành thạo công việc này, có lẽ vì thế mà mình không thấy người lớn nào đi với các em. Vừa hái đậu vừa nói chuyện bằng tiếng Êđê được một chút thì em Y Đen nói với mình bằng tiếng kinh: Cô! Em thấy linh hồn rồi! Mình ngạc nhiên hỏi lại thì em Y Đen vẫn nói một cách quả quyết và rất xác tín với mình là em thấy linh hồn rồi. Đến lúc này thì mình biết chắc em Y Đen không phải nói chơi mà em nói thật nên mình nói với em Y Đen theo cách mình hiểu và cũng quả quyết với em Y Đen: Em không thể thấy linh hồn được…

Khi em Y Đen nghe mình nói vậy thì em khẳng định với mình: Cô! Em thấy được cả linh hồn cô nữa! Đến đây thì mình không những chỉ ngạc nhiên mà còn quá buồn cười… Mình nói với em Y Đen: Linh hồn cô đâu, em chỉ cho cô xem? Em Y Đen vừa hái đậu vừa nói: Một tí nữa em sẽ chỉ cho cô thấy… Nghe em Y Đen nói, mình nhìn em và thấy em nói rất là thật, không có một tí gì là đùa vui cả!

Vài phút sau, mình nghe em Y Đen reo lên: A! Linh hồn cô, linh hồn cô! Nghe em Y Đen reo lên vậy mình quay lại nhìn em vì lúc đó mình đang đứng phía trước em. Khi em Y Đen thấy mình quay lại, em Y Đen liền chỉ cái bóng của mình trên nên đất và nói: Kìa, kìa… Linh hồn cô đó!

Đến lúc này mình mới hiểu ra khi em nói mình: Đợi em một tí, em sẽ chỉ linh hồn mình cho là vì lúc có đám mây đen che khuất mặt trời nên không thấy bóng mình được…

Matta Xuân Lành