Dân trí – Để thỏa mãn nhu cầu mua sắm, để cố cho “bằng bạn bằng bè”, nhiều năm nay hàng trăm người dân nghèo ở xã Sa Loon (Ngọc Hồi, Kon Tum) đã chọn cách đi vay nặng lãi để rồi phải rơi vào cảnh bi đát.
Mẹ con Y Huôn cho biết, do vay nặng lãi để mua sắm, ăn uống nên gia đình chịđã bị chủ nợ đến siết nhà vài lần
Chuyện thật như đùa này đã và đang xảy ra nhiều năm nay ở xã biên giới nghèo Sa Loon, huyện Ngọc Hồi, khi hàng trăm hộ dân nghèo đổ xô đi vay nặng lãi, không phải để lấy vốn làm ăn mà là để… xây nhà, mua xe máy và phục vụ nhu cầu mua sắm hàng ngày của các cá nhân trong gia đình. Chính vì vậy, cuộc sống của những người dân nơi đây luôn quay quắt trong nợ nần, khiến gia cảnh của họ vốn đã nghèo nay lại càng bĩ cực hơn.
Tuy không phải là xã có nhiều nhà cao cửa rộng, nhưng so với nhiều xã người đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống ở Kon Tum thì cơ sở hạ tầng ở Sa Loon cũng thuộc vào dạng khá, khi hầu hết các ngôi nhà sàn, nhà tranh vách nứa đã và đang được thay thế bằng những ngôi nhà xây lát gạch men. Nhưng tiếc rằng có nhiều ngôi nhà được xây lên không phải bằng tài sản của chủ nhân nó tích lũy được, mà bằng những đồng tiền đi vay nặng lãi.
Một trong những “con nợ” nổi tiếng nhất ở Sa Loon là gia đình chị Y Huôn (29 tuổi, trú thôn Đăk Vang). Y Huôn cho biết, chồng chị đi làm công nhân cho một công ty cao su trên địa bàn với số lương 3 triệu/tháng, còn chị ở nhà làm 1 ha mì. Nhưng do hai vợ chồng phải nuôi 2 con nhỏ (lớn nhất 8 tuổi) và một đứa em 14 tuổi, nên thu nhập của 2 vợ chồng chẳng thấm vào đâu so với nhu cầu cuộc sống ở một xã nghèo!
Vì vậy cách đây chừng 3 năm, vợ chồng Huôn đã đánh liều đi vay 50 triệu đồng với mức lãi suất là cuối năm phải trả gấp đôi. Số tiền trên được vợ chồng Huôn dùng để nuôi em, mua xe máy và lo cái ăn cho gia đình. Đến hẹn trả nợ, sau khi bán hết số mì thu hoạch được và tài sản trong nhà, vợ chồng Huôn cũng chỉ trả được phần lãi, còn phần gốc đành nợ lại năm sau. Cứ như vậy, hết năm này qua năm khác, vợ chồng Huôn oằn lưng ra trả nợ, món nợ ngày càng lớn cứ “bám chặt” lấy gia đình Huôn. Tính đến thời điểm hiện tại, Huôn đang nợ 100 triệu đồng cả gốc lẫn lãi.
Huôn tâm sự: “Vợ chồng mình chẳng biết đến khi nào mới trả hết số nợ trên, càng để lâu tiền tăng lên càng nhiều. Mì năm nay giá lại rẻ, thu hoặc cả hécta cũng chỉ được hơn chục triệu, còn tiền con mình đi học nữa, tiền mua gạo ăn nữa. Chắc cả đời vợ chồng mình cũng không trả hết đâu, tiền “đẻ” nhanh hơn tiền mình làm ra mà”.
Cũng như nhà Y Huôn, A Phiên vốn làm công nhân cao su với mức lương trên 2 triệu đồng/tháng, vợ Phiên ở nhà làm gần 1 ha mì, cuối năm thu hoạch được trên 10 triệu. Với thu nhập trên, cuộc sống vợ chồng Phiên không quá eo hẹp. Nhưng để phục vụ nhu cầu mua sắm cá nhân, hai vợ chồng đã đi vay 20 triệu đồng lãi cao, cuối năm phải trả lãi lên đến 40 triệu đồng. Với số nợ trên, đã vài năm nay vợ chồng Phiên trả mãi không hết.
Chịu lãi suất nặng, nhiều gia đình dính nợ bị hối thúc trả nợ đã phải bán lúa non, mì non. Ông A Lên (75 tuổi, trú thôn Giăng Lố 1) kể, nhiều năm nay gia đình ông cũng là một con nợ vì vay nặng lãi. Hàng tháng để có gạo ăn, mắm muối… gia đình ông phải đi mua chịu ở quán và cuối năm phải trả lãi gấp đôi. Không chỉ chuyện ăn uống, mà bất kì khoản chi tiêu gì trong gia đình ông Lên cũng phải dựa vào những đồng tiền đi vay nặng lãi: “Tiền mình mua thuốc diệt cỏ, mua đồ ăn khô… cũng phải vay nợ lãi đến cuối năm trả gấp đôi. Nói chung lãi nhiều hơn nhà nước cho vay. Cuối năm mình phải bán mì non, lúa non với giá rẻ để trả cho họ, bán hết thì may ra trả mới đủ. Qua năm mình lại phải đi vay mới có tiền để sống vì mì và lúa mình bán để trả nợ hết rồi. Ở đây nhà nào cũng vậy thôi, phải đi vay mới có cái mà sống chứ”, ông Lên thổ lộ.
“Phải giữ bí mật người cho vay”
Sau nhiều năm không trả được nợ, gia đình nhà Y Huôn đã bị chủ nợ đến siết nhà. Sau một thời gian năn nỉ, hứa sẽ cố gắng trả hết nợ, vợ chồng, con cái Huôn mới được vào ở trong nhà của mình. “Họ đến lấy nhà mình để xóa nợ, họ khóa cửa không cho gia đình mình vào ở, nhưng mình và chồng đã năn nỉ mãi nên họ mới cho vợ chồng mình ở để làm ăn có tiền trả cho họ”, Y Huôn buồn rầu kể lại.
Tình cảnh khốn khổ vì vay nặng lãi ở Sa Loon không phải là hiếm song có điều lạ là khi được hỏi về các chủ nợ thì tất cả những con nợ đều lắc đầu không “khai”. Bản thân gia đình Huôn dù đã bị chủ nợ đến siết nhà nhưng Huôn vẫn coi chủ nợ như ân nhân, quyết… giữ chữ tín. “Ô! Người ta cho mình vay thì mình phải giữ bí mật cho người ta chứ”- Y Huôn quả quyết nói.
Bà Y Tin- Chủ tịch Mặt trận tổ quốc cho biết tình trạng vay nặng lãi của người dân trong xã đang diễn ra khá nhiều
Trước tình hình trên, trao đổi với chúng tôi, bà Y Tin- Chủ tịch Mặt trận tổ quốc xã Sa Loon – cho biết, trên địa bàn xã có 1.140 hộ (trong đó hộ nghèo chiếm 34%) với 15 dân tộc sinh sống. Tình trạng nhiều người dân bất chấp mọi hậu quả để đi vay nặng lãi không biết xuất hiện từ bao giờ, nhưng mãi đến năm 2005 chính quyền xã mới phát hiện có rất nhiều gia đình đã đi vay nợ lãi để mua sắm, chi tiêu cá nhân. Hình thức vay là đầu năm hoặc giữa năm vay bao nhiêu thì cuối năm phải trả gấp đôi số tiền đó. Và hầu hết số tiền người dân vay là từ 20-50 triệu đồng.
Trước vấn nạn trên, chính quyền địa phương cũng đã đi tuyên truyền, vận động nhưng “do đời sống của người dân nghèo khổ mà nhu cầu vật chất cao nên tình trạng trên vẫn tiếp diễn. Ngoài ra, bà con cũng vay nặng lãi để xây nhà vì không muốn ở nhà tranh, vách nứa”, bà Tin cho biết.
Bà Tin cũng nói thêm, các chủ nợ cho vay lãi “cắt cổ” trên không phải ai xa lạ mà chính là những người dân có tiền trong làng, xã. Không chỉ người Kinh cho vay mà cả một số gia đình người dân tộc thiểu số có điều kiện khá giả cũng cho hàng xóm, họ hàng của mình vay nặng lãi kiếm lời.
Tuy nhiên, khi chúng tôi hỏi tên một số chủ nợ thì cả bà Tin cũng… không tiết lộ (!).
Thiên Thư
Đọt Chuối Non 
Xuân Lành nói rất đúng. Thay vì phải lo nhiều việc quá, chỉ nên tập trung vào một điều quan trọng nhất–giáo dục. Chỉ có giáo dục cao thì đồng bào sắc tộc mới tự vượt ra khỏi nghèo nói.
LikeLike
Dear Anh Hai
Thực sự chúng em cũng giúp Buôn Làng rất nhiều trong việc làm ăn như cho vay vốn tròng trọt và chăn nuôi hoặc mua cho mỗi hộ một con bò cái để họ nuôi và khi có bê con họ được con bê và trả bò cái lại cho mình để mình giúp người khác… nhưng đa số sau môt thời gian ngắn là chúng em mất cả vốn luôn… mười hoặc hai mươi con bò cái cho một Buôn chừng hai ba năm là chúng em mất sạch cả vốn luôn…
Chung qui tại ý thức đồng bào quá kém, em nghĩ muốn cho họ phát triển cần phải nâng cao sự hiểu biết qua việc học hành vì thế mà chúng em nỗ lực nhiều hơn trong các nhà Lưu Trú đó Anh Hai à!
LikeLike
Hi Sister Lành,
Sự thực là muốn có công việc thì chẳng dễ gì. Trong buôn làng rất ít việc để kiếm tiền. Muốn có tiền thì phải vào trong thành phố làm việc gì đó. Có nên các em ở buôn làng vừa phải có nghề vừa phải được giới thiệu đi làm. Tức là phải có những tổ chức hỗ trợ rất mạnh–vừa giúp các em họ nghề vừa giúp các em tìm việc. Như là công việc các Soeurs ở các nhà Lưu trú đang làm.
Đối vói những người còn lại trong buôn làng, hầu như hiện nay vẫn chưa có cách nào thực sự hiệu quả để giúp buôn làng phát triển thêm về mức sống kinh tế. Có lẽ là dân trong buôn làng cần được giúp đõ để săn xuất gì đó–trồng nấm, trồng cây trsi gì đó–và có hệ thống thu mua giúp họ đi bán.
LikeLike
Dear Anh Hai và Quỳnh Linh
Em định không tham gia vô bài này nhưng em thấy Anh Hai và Quỳnh Linh đề cập đến vấn đề này rôm rả quá nên em lại không ở yên được.
Anh em đồng bào dân tộc được một đặc tính rất dễ thương đó là rất trọng chữ tín, đã tin ai là tin hết cỡ và nếu mình dặn đừng nói với ai chuyện gì đó… mà nếu họ gật đầu bằng lòng với mình là mình yên tâm vì họ sẽ giữ đúng là sẽ không nói… không nói và không nói…
Ở Tây Nguyên Nhà Nước vẫn xây nhà ở cho họ mỗi nhà nhỏ nhỏ thôi em không quen ước tính nên em không nói cụ thể diện tích được chỉ thấy nó nhỏ bằng một gian phòng khách thường của mỗi gia đình (nhỏ hơn phòng em đang ở) gọi là “nhà tình nghĩa” cách đây 10 năm thì giá mỗi nhà là 5.000.000 VND còn hiện giờ là 25.000.000 VND
Và thường thì họ không thích những nhà này vì nhà nước thường làm một chỗ nào đó rồi di dời họ về đó ở chung quanh chẳng có đất cho họ canh tác như Buôn Cưnao và làng mới của người Hmông ở Krông Năng thế là họ ở mà không có việc làm còn nếu muốn làm thì họ ở làng mới như lại về làng cũ canh tác như dân Hmông Krông Năng. thêm vào đó họ đa số đông con ở một cái nhà nhỏ xíu xiu …
Nhà nước cũng đầu tư cho họ mỗi nhà 1.000.000 VND để xây nhà vệ sinh trong khi đó mỗi nhà vệ sinh theo giá hiện tại 2,000.000 VND nên họ mua xi măng gạch về đổ đó mà không làm vì không có tiền để tiếp tục làm.
Về vay vốn làm ăn Hội Phụ Nữ vẫn cho họ vay vốn mỗi hộ 5.000.000 VND (ở làng HMông) nhưng họ không vay vì không biết để làm gì với số tiền được vay đó, chính họ đến hỏi em, em chỉ cho họ một số công việc để làm nhưng việc gì họ nói cũng không làm được nên cũng thua luôn Anh Hai à!
Em chúc Anh Hai và cả nhà một ngày tốt lành
Em M Lành
LikeLike
Vâng, điểm anh nói đúng là gốc của vấn đề: sự nghèo khó và sự chênh lệch quá xa về mức sống giữa các gia đình trong cùng một cộng đồng, xã hội là cội nguồn của các vấn đề xã hội.
Ở miền Tây đồng bằng sông Cửu Long, em thấy có Ngân hàng đầu tư và phát triển nông thôn vẫn cho bà con vay khi cần làm ăn, khôi phục nhà cửa sau thiên tai, … Có điều đôi khi bà con vẫn thích vay “tín chấp” hơn (dù lãi suất cao hơn gần chục lần) vì dễ vay hơn, không bị thắc mắc hỏi han, giấy tờ, điều kiện gì nhiều để được vay. Vì cái dễ trước mắt mà nhắm mắt, tặc lưỡi với cái khó lâu dài. Nghĩ thương thì thương mà tội cũng đáng tội! Không biết ở Tây Nguyên thì như thế nào.
Một nghịch lý để buồn nữa là nếu xã hội càng trọng vật chất thì người nghèo càng khổ sở, mặc cảm vì mình nghèo, và người giàu thì càng bo bo, lo lo làm giàu mà chẳng còn mấy lòng để nghĩ về người nghèo … Nếu đề cao được giá trị nhân văn, giá trị tinh thần cho xã hội, sự yêu thương và tình người càng có cơ hội phát triển, thì cái nghèo sẽ bớt tủi hổ mà xã hội (Nhà nước và người dân) cũng một cách tự nhiên, quan tâm đến và chia sẻ với người nghèo hơn.
Hình như gần đây em nói chuyện … lý thuyết hơi nhiều!!! 😀
LikeLike
Anh nghĩ là “bà con cũng vay nặng lãi để xây nhà vì không muốn ở nhà tranh, vách nứa” cũng là một lý do chính đáng. Ai cũng muốn có nhà gạch cho con cái đừng tủi thân với hàng xóm. Đây là nhu cầu tối thiều, không phải là xa xỉ.
Có lẽ nhà nước nên có chương trình cho bà con vạy nhẹ lãi để xây nhà, cho con đi học.. để tránh bới tình trạnh vay nặng lãi tư nhân.
Người DTTS có nhu cầu bắt kịp người Kinh một chút về mức sống, và nhà nước hầu như không quan tâm, hay chưa quan tâm đủ đến chuyện đó.
LikeLike
Lãi suất này (100%/năm) chưa đủ cấu thành tội hình sự cho vay nặng lãi. Về mặt dân sự, người vay có quyền không trả (“xù”) phần tiền lãi cao hơn mức lãi suất nhà nước cho phép (150% mức cơ bản mà Ngân hàng nhà nước công bố), tuy nhiên trong bối cảnh này, pháp luật dân sự có vẻ chào thua: toàn bộ cộng đồng chẳng ai hé miệng tiết lộ thông tin bên cho vay, nói chi đến chuyện “xù”. Thế nên có lẽ cần sự tham gia của các tổ chức đoàn hội, báo chí để tuyên truyền pháp luật và “giáo dục” người dân về vấn đề đạo đức trong việc cho vay nặng lãi cũng như dân trí trong việc đi vay tiêu xài như vậy.
Còn cách nào khác không anh nhỉ?
LikeLike