Vua Charles I của Anh (1600 – 1649) là vua của Anh, Scotland và Ireland từ 1625 đến 1649. Charles I là một thành viên của Triều đại Stuart. Ông là con trai của James I của Anh và Anne của Đan Mạch. Ông lên ngôi vua ngày 27 tháng 3 năm 1625 sau khi cha qua đời. Triều đại Charles I được khắc họa bởi những khó khăn về tài chính và xung đột giữa Triều Đình và Nghị Viện với hạt nhân là xung đột về các vấn đề tôn giáo và kết thúc bằng cuộc Nội Chiến.

Charles cưới Henrietta Maria, con gái của vua nước Pháp và là một người theo Công giáo Roman, không lâu sau khi lên ngôi, khơi mào cho sự chia cắt giữa Charles với đại bộ phận dân chúng là những người Kháng Cách (Protestant). Sự chia cắt này ngày càng được khoét sâu hơn bởi khuynh hướng tôn giáo nghiêng về Công giáo Roman trong các quyết định đối nội và đối ngoại của ông.

Thế nên tuy “thừa hưởng” những vấn đề về tài chính từ thời cha và thường trong tình trạng khó khăn, ông luôn thất bại khi kêu gọi sự ủng hộ về tài chính của Nghị Viện do không đáp ứng các yêu cầu của giới quý tộc. Đức Vua không thể tăng thuế nếu không được Nghị Viện chấp thuận. Không những thế, lần đầu tiên trong lịch sử nước Anh, Nghị Viện yêu cầu được chất vấn các cố vấn của Đức Vua. Từ năm 1625, sau khi Charles I lên ngôi, đến 1629, Nghị Viện đã được triệu tập và giải tán ba lần. Mười một năm sau đó, Nhà Vua đã cố gắng cai trị đất nước mà không triệu tập Nghị Viện bằng cách bán các đặc quyền kinh tế và thu thuế xây dựng hải quân (Ship Money). Thuế này theo truyền thống chỉ được thu mỗi khi đất nước đối mặt với hiểm họa xâm lăng, thế nhưng Charles ra lệnh thu thuế này liên tiếp mỗi năm, và một lần nữa, ông lại bị dân chúng phản đối vì lạm thu thuế.

Đỉnh cao của xung đột giữa Triều Đình và Nghị Viện là cuộc Nội Chiến nổ ra vào cuối 1642. Cuộc Nội Chiến này cũng mang tính chất một cuộc chiến giữa những người ủng hộ Anh Giáo (Anglicans) và Công Giáo (Catholics) phía Bắc và Tây Nam nước Anh, và những nguời ủng hộ Thanh Giáo (Puritans) tập trung ở London và Đông Nam nước Anh. Kết quả là phe Triều Đình thất trận. Charles bị bắt và trao cho Nghị Viện vào tháng 1/1647. Tháng 10/1647 ông trốn thoát và huy động quân đội Scotand để tiếp tục chiến tranh. Một lần nữa quân Nghị Viện lại thắng và Charles bị bắt vào tháng 8/1648. Tháng 1/1649, Nghị Viện quyết định đưa Charles ra xét xử với cáo buộc về “phát động chiến tranh với Nghị Viện” và phải chịu trách nhiệm về tất cả những tổn thất, mất mát mà cuộc Nội Chiến đã gây ra cho đất nước.

Đây là lần đầu tiên trong lịch sử nước Anh, một vị vua bị đem ra xét xử. Charles đã không thừa nhận quyền xét xử của Nghị Viện đối với ông và từ chối bào chữa trước các cáo buộc của Nghị Viện. Cuối cùng, dưới sự kêu gọi của tướng Oliver Cromwel, Nghị Viện cũng đã thông qua án tử hình đối với ông. (http://www.spartacus.schoolnet.co.uk/STUcharles1.htm)

Edward Hyde, tác giả cuốn History of the Great Rebellion (Lịch sử về cuộc Đại Nổi Loạn) nhìn nhận các sai lầm của Charles nhưng cũng đưa ra những nhận xét trực giác về ông như sau: “…nếu từng có người nào thì ông ấy là người xứng đáng nhất với danh hiệu con người lương thiện – con người yêu công lý đến mức không có sự cám dỗ nào có thể khiến ông làm điều sai trái, ngoại trừ điều rất đáng phẫn nộ về ông rằng ông tin đó là chân chính.” (http://www.britannia.com/history/monarchs/mon47.html)

Tinh thần “con người lương thiện” này đã được ông thể hiện rõ ràng trong bài diễn văn cuối cùng của mình trước khi bị chém đầu. Trong bài diễn văn của mình, ông cũng nêu lên quan điểm tự do trong các vấn đề tôn giáo và giải quyết xung đột bằng con đường đối thoại, hòa bình và trong trật tự: “Một hội nghị tôn giáo quốc gia phải được triệu tập tự do, tranh luận tự do giữa mọi người, để giải quyết vấn đề này, khi mọi ý kiến được lắng nghe một cách tự do và rõ ràng… Tự Do của họ [Nhân Dân] có được khi có Chính Phủ; tức là Luật Lệ nhờ đó mà Thần Thánh của họ là do họ lựa chọn”. Đây là một điểm mới trong truyền thống “thánh chiến” của Ky-tô giáo và mới cả với chính tính cách bảo thủ và kiên định của Charles.

–oOo–

“Sẽ rất ít người ở đây nghe thấy ta, do vậy, ta sẽ nói một chút với mọi người ở đây. Rõ ràng, Ta có thể giữ im lặng cho mình, nếu Ta không nghĩ rằng giữ im lặng cho mình sẽ làm cho một số người cho rằng Ta phạm tội và đáng bị trừng trị. Nhưng Ta nghĩ rằng nhiệm vụ của Ta trước tiên là với Chúa và rồi với đất nước, là Ta phải chứng minh rõ ràng Ta là một người chân thành và một vị vua tốt cũng như một Ki Tô hữu ngoan đạo. Ta sẽ bắt đầu trước tiên với sự trong sạch của mình. Thật sự, Ta nghĩ rằng chẳng cần thiết lắm để Ta nhắc lại điều này nữa, vì cả thế giới biết rằng Ta không bao giờ khởi phát Chiến Tranh với hai Nghị Viện. Và Ta xin Chúa, là người mà Ta sẽ sắp sửa phải đối diện, làm chứng rằng Ta không bao giờ có ý định xâm phạm đến đặc quyền của họ. Họ đã bắt đầu chống lại ta, họ đã bắt đầu chống lại chính Dân Quân, họ thừa nhận rằng, Dân Quân thuộc về ta, nhưng họ nghĩ rằng lấy Dân Quân khỏi tay Ta là phù hợp. Và nói ngắn gọn, nếu bất kỳ ai xem lại những ngày tháng của các Đặc lệnh, đặc lệnh của họ và của Ta, cũng như các Tuyên Ngôn, sẽ thấy rõ rằng họ đã bắt đầu những chuyện bất hạnh này chứ không phải Ta. Do vậy, vì Ta bị cáo buộc vào những tội khủng khiếp này, Ta hi vọng ở Chúa rằng Chúa sẽ rửa sạch những tội lỗi ấy cho Ta chứ Ta sẽ không làm việc đó, Ta ở trong khoan dung. Chúa nghiêm cấm Ta cáo buộc hai Nghị Viện; sẽ không cần thiết cho bất kỳ viện nào, Ta hi vọng rằng họ không phạm tội này; vì Ta rất tin rằng những biện pháp bệnh hoạn giữa họ và Ta là nguyên nhân chính gây nên tất cả những sự đổ máu này; vì thế bằng cách nói ra, như Ta thấy Ta không phạm tội, Ta hi vọng (và cầu Chúa) rằng họ cũng có thể thấy là họ không phạm tội; nhưng cho tất cả những điều này, Chúa nghiêm cấm Ta trở nên một Ki Tô hữu bệnh hoạn đến nỗi không nói rằng các Phán Quyết của Chúa về ta là công chính. Nhiều lần Người đã thực thi Công Lý bằng một Hình Phạt bất công, điều đó là bình thường; Ta sẽ chỉ nói rằng một Hình Phạt bất công mà Ta đã phải gánh chịu để chờ thực thi, bây giờ được thực hiện trừng phạt bởi một Hình Phạt bất công đối với Ta; đó là, như Ta đã nói, để cho các người thấy Ta là một người vô tội. 

Và bây giờ để chứng tỏ với mọi người rằng Ta là Ki Tô hữu tốt; Ta hi vọng có một người tốt (chỉ về Cha Juxon) sẽ làm chứng cho Ta rằng Ta đã tha thứ cho tất cả mọi người, và thậm chí cụ thể cả những người chính yếu gây nên cái chết của Ta. Dù họ là ai, Chúa biết, Ta không muốn biết, Chúa tha thứ họ. Nhưng chưa hết, lòng khoan dung của Ta cần đi xa hơn. Ta mong rằng họ có thể ăn năn, thực sự họ đã phạm một tội lỗi to lớn trong việc này. Ta cầu Chúa, với Thánh Stephen, rằng điều này sẽ không khiến cho họ phải trả giá. Không, không chỉ như vậy, mà là họ có thể đi đúng đường dẫn đến với hòa bình của vương quốc, vì sự khoan dung của Ta điều khiển Ta không chỉ tha thứ cho những con người cụ thể, mà sự khoan dung của Ta điều khiển Ta nỗ lực đến hơi thở cuối cùng cho nền Hòa Bình của Vương Quốc. Vì thế, thưa quý vị, Ta mong ước với cả tâm hồn mình, và Ta hi vọng rằng có một số quý vị đây sẽ tiếp tục thực hiện nó, rằng họ sẽ nỗ lực vì hòa bình của Vương Quốc. Bây giờ, (thưa các ngài), Ta phải cho cả hai viện thấy các ngài đã đi chệch đường như thế nào và đưa các ngài trở lại con đường; trước tiên, các ngài đã đi sai đường rõ ràng là tất cả con đường các ngài đã từng theo, như Ta có thể thấy, là con đường của xâm chiếm. Rõ ràng, đó là một con đường bệnh hoạn, vì sự Xâm Chiếm, (thưa các ngài) theo quan điểm của Ta, không bao giờ công chính, trừ khi có một Chính Nghĩa tốt đẹp, dù là vấn đề có Chính Danh hay không, và khi các ngài vượt ra khỏi Chính Nghĩa này, vấn đề đấu tranh đầu tiên các ngài gặp phải khiến cho con đường của các ngài cuối cùng thành bất công dù nó công chính lúc đầu: Nhưng nếu chỉ là vấn đề Xâm Chiếm, thì đó là một Vụ Cướp lớn lao; như một tên Cướp Biển đã nói với Alexander, rằng Ông ấy là một tên Cướp lớn, còn hắn ta chỉ là một tên Cướp nhỏ mọn; và vì thế, thưa các ngài, Ta thật sự nghĩ rằng con đường các ngài đang theo là hoàn toàn sai lầm. Giờ đây, thưa các ngài, để đưa các ngài trở lại đúng đường, hãy tin rằng các ngài sẽ không bao giờ làm điều gì đúng và Chúa cũng sẽ không bao giờ nâng đỡ để các ngài trở nên thịnh vượng, cho đến khi các ngài trả cho Chúa phần của Chúa, trả cho Vua phần của Vua (đó là, những Người Kế Vị của Ta) và trả cho Nhân Dân phần của Nhân Dân; Ta đối với họ cũng như bất kỳ ai trong các ngài: Các ngài phải trả cho Chúa phần của Chúa bằng cách điều hành đúng đắn Giáo Hội của Người (theo Thánh Kinh) mà hiện nay đang rối ren. Để đưa các ngài về đúng đường, cụ thể hiện nay thì Ta không thể, nhưng chỉ có một cách này. Một hội nghị tôn giáo quốc gia phải được triệu tập tự do, tranh luận tự do giữa mọi người, để giải quyết vấn đề này, khi mọi ý kiến được lắng nghe một cách tự do và rõ ràng.

Về Nhà Vua, chắc chắn Ta sẽ không (rồi quay về phía người vừa chạm vào cái rìu, và nói, Đừng làm đau cái rìu, có thể làm đau Ta). Cho Nhà Vua, Các Luật Lệ của Vương Quốc sẽ hướng dẫn cho các ngài một cách rõ ràng về điều đó; do đó, vì điều này liên quan đến Riêng ta, Ta chỉ nói sơ qua để các ngài biết.

Đối với Nhân Dân, Ta thật sự mong họ được Tự Do nhiều như Bất Kỳ Ai có thể có. Nhưng Ta phải nói với các ngài, rằng Tự Do của họ có được khi có Chính Phủ; tức là Luật Lệ nhờ đó mà Thần Thánh của họ là do họ lựa chọn. Điều này không có nghĩa là dính líu vào một Chính Phủ (thưa các ngài) mà hầu như chẳng có gì liên quan đến họ. Một thần dân và một đế vương rõ ràng là khác nhau, và do vậy cho đến khi họ có được điều đó, ý Ta là các ngài đặt nhân dân vào tự do đó như Ta nói, chắc chắn là họ sẽ không bao giờ được hạnh phúc.

Thưa các ngài, chính vì điều này mà bây giờ Ta ở đây. Nếu Ta đi theo con đường Chuyên Chính, thay đổi toàn bộ Luật Lệ bằng sức mạnh của Lưỡi Gươm, Ta đã không phải đến đây; và do đó, Ta nói với các ngài (và Ta cầu Chúa không bắt các ngài phải chịu trách nhiệm) rằng Ta Là Người Tử Vì Đạo của Nhân Dân.

Thực tế, thưa các ngài, Ta sẽ không giữ các ngài thêm nhiều nữa vì Ta sẽ chỉ nói với các ngài bấy nhiêu. Rằng trong thực tế Ta có thể mong muốn thêm một ít thời gian nữa, vì Ta đã có thể sắp đặt những điều Ta nói cho có trật tự hơn một chút, và sâu sắc hơn là Ta đã nói một chút. Và, do vậy, Ta hi vọng các ngài sẽ bỏ qua cho Ta.

Ta đã nói ra Lương Tâm mình. Ta cầu xin Chúa rằng các ngài chọn những con đường tốt nhất cho Vương Quốc và cho sự Cứu Rỗi của chính các ngài.

…

Thực tế, thưa các ngài, Ta nghĩ rằng Lương Tâm của Ta về Tôn Giáo đã được toàn Thế Giới biết rất rõ; và do đó, Ta tuyên bố với tất cả các ngài rằng Ta chết như một người Ki Tô hữu, theo quy luật của Giáo Hội Anh Giáo, như Ta đã nhận được từ cha ta. Và Ta nghĩ con người trung thực này sẽ làm chứng cho điều đó …. Ta có một Chính Nghĩa tốt lành và một Đức Chúa nhân từ đứng về phía Ta.

…

Ta đi từ một Ngai Vua có thể hư đốn đến một Ngai Vua không thể hư đốn, nơi không thể có phiền nhiễu nào, không phiền nhiễu nào trong Thế Giới đó.”

(Ngô Quỳnh Linh dịch)

 

I shall be very little heard of anybody here, I shall therefore speak a word unto you here. Indeed I could hold my peace very well, if I did not think that holding my peace would make some men think that I did submit to the guilt as well as to the punishment. But I think it is my duty to God first and to my country for to clear myself both as an honest man and a good King, and a good Christian. I shall begin first with my innocence. In troth I think it not very needful for me to insist long upon this, for all the world knows that I never did begin a War with the two Houses of Parliament. And I call God to witness, to whom I must shortly make an account, that I never did intend for to encroach upon their privileges. They began upon me, it is the Militia they began upon, they confest that the Militia was mine, but they thought it fit for to have it from me. And, to be short, if any body will look to the dates of Commissions, of their commissions and mine, and likewise to the Declarations, will see clearly that they began these unhappy troubles, not I. So that as the guilt of these enormous crimes that are laid against me I hope in God that God will clear me of it, I will not, I am in charity. God forbid that I should lay it upon the two Houses of Parliament; there is no necessity of either, I hope that they are free of this guilt; for I do believe that ill instruments between them and me has been the chief cause of all this bloodshed; so that by way of speaking, as I finde my self clear of this, I hope (and pray God) that they may too; yet for all this, God forbid that I should be so ill a Christian as not to say that Gods Judgments are just upon me. Many times he does pay Justice by an unjust Sentence, that is ordinary; I will onely say this, That an unjust [6/7] Sentence (Strafford) that I suffered for to take effect, is punished now by an unjust Sentence upon me; that is, so far as I have said, to shew you that I am an innocent man.

Now for to shew you that I am a good Christian; I hope there is (pointing to D. Juxon) a good man that will bear me witness that I have forgiven all the world, and even those in particular that have been the chief causes of my death. Who they are, God knows, I do not desire to know, God forgive them. But this is not all, my charity must go further. I wish that they may repent, for indeed they have committed a great sin in that particular. I pray God, with St. Stephen, that this be not laid to their charge. Nay, not only so, but that they may take the right way to the peace of the kingdom, for my charity commands me not only to forgive particular men, but my charity commands me to endeavour to the last gasp the Peace of the Kingdom. So, Sirs, I do wish with all my soul, and I do hope there is some here that will carry it further, that they may endeavour the peace of the Kingdom. Now, (Sirs) I must show you both how you are out of the way and will put you in a way; first, you are out of the way, for certainly all the way you have ever had yet, as I could find by anything, is by way of conquest. Certainly this is an ill way, for Conquest, (Sirs) in my opinion, is never just, except that there be a good just Cause, either for matter of wrong or just Title, and then if you go beyond it, the first quarrel that you have to it, that makes it unjust at the end that was just at the first: But if it be only matter of Conquest, there is a great Robbery; as a Pirate said to Alexander, that He was the great Robber, he was but a petty Robber: and so, Sirs, I do think the way that you are in, is much out of the way. Now Sirs, for to put you in the way, believe it you will never do right, nor God will never prosper you, until you give God his due, the King his due (that is, my Successors) and the People their due; I am as much for them as any of you: You must give God his due by regulating rightly His Church (according to the Scripture) which is now out of order. For to set you in a way particularly now I cannot, but onely this. A national synod freely called, freely debating among themselves, must settle this, when that every opinion is freely and clearly heard.

For the King, indeed I will not, (then turning to a Gentlemen that touched the Ax, said, Hurt not the Ax, that may hurt me) For the King:) The Laws of the Land will clearly instruct you for that; therefore, because it concerns My Own particular, I onely give you a touch of it.

For the people. And truly I desire their Liberty and Freedom as much as any Body whomsoever. But I must tell you, That their Liberty and Freedom, consists in having of Government; those Laws, by which their Life and their Gods may be most their own. It is not for having share in government (Sirs) that is nothing pertaining to them. A subject and a sovereign are clean different things, and therefore until they do that, I mean, that you do put the people in that liberty as I say, certainly they will never enjoy themselves.

Sirs, It was for this that now I Am come here. If I would have given way to an Arbitrary way, for to have all Laws changed according to the power of the Sword, I needed not to have come here; and therefore, I tell you, (and I pray God it be not laid to your charge) That I Am the Martyr of the People.

Introth, Sirs, I shall not hold you much longer, for I will only say thus to you. That in truth I could have desired some little time longer, because I would have put then that I have said in a little more order, and a little better digested than I have done. And, therefore, I hope that you will excuse Me.

I have delivered my Conscience. I pray God, that you do take those courses that are best for the good of the Kingdom and your own Salvations.
…
Introth, Sirs, My Conscience in Religion, I think, is very well knowne to all the World; and, therefore, I declare before you all that I die a Christian, according to the profession of the Church of ENGLAND, as I found it left me by my father. And this honest man I think will witness it… I have a good Cause, and a gracious GOD on my side.
…
I go from a corruptible, to an incorruptible Crown; where no disturbance can be, no disturbance in the World.

(http://anglicanhistory.org/charles/charles1.html)

Ngô Quỳnh Linh