Chào các bạn,
Hồi nhỏ mình học câu này của Khổng tử “Quân tử quần nhi bất đảng” (“Quân tử tụ lại nhưng không phe đảng”), nhưng không nắm được sự quan trọng của nó, cho đến những năm về sau này. Tại sao quân tử tụ lại thì không phe đảng? Và tụ lại mà phe đảng thì không là quân tử?
Bởi vì, khi một nhóm người tập hợp lại thành một tổ chức, dù tổ chức đó là gì, mục đích tốt thế nào, thì trong đại đa số các trường hợp, tổ chức đó trở thành đầu mối của chia rẽ và mâu thuẫn.
Lấy các tôn giáo làm ví dụ là rõ nhất. Tôn giáo nào cũng nói là nhằm tạo hòa bình và an lạc cho toàn thể loài người. Nhưng mỗi tôn giáo có một triết lý khác nhau. Khác nhau không phải là cái tội. Cái tội là các quý vị tôn giáo luôn luôn cho rằng chỉ có tôn giáo mình là đường chính, gây gổ nhau nếu chỉ một từ nói ra không hạp với triết lý của họ. Thế giới đã và đang có nhiều trận thánh chiến đổ máu của các nhóm người đánh nhau nhân danh tôn giáo, đôi khi là toàn thể mọi người trong một tôn giáo tham dự vào cuộc chiến, như ta đã thấy trong lịch sử. Và các vị đánh nhau hay cãi nhau toàn là vì những chuyện chẳng ai chứng minh được, mà cũng chẳng quan trọng gì cho ai cả (ngoại trừ cho chính các vị) như là, có thượng đế hay không, thượng đế có 3 ngôi hay chỉ 1 ngôi, Jesus là Thượng đế hay chỉ là tiên tri của Thượng đế… Tôn giáo, dù là muốn tạo hòa bình, thực ra là lý do của chia rẽ, mâu thuẫn và chiến tranh đẫm máu số một trong lịch sử con người.
Có một điều mình biết rất chắc chắn là, Thượng đế, Phật, Allah và chư thánh chư thần không cần chúng ta biết các chuyện trên trời dưới đất, thiên đàng hỏa ngục, kiếp trước, kiếp sau… Các vị lại càng không muốn thiên hạ cãi nhau hoặc đánh nhau vì chân lý, thần lý, triết lý gi cả. Các vị chỉ cần một chuyện “Tất cả mọi người trên thế giới yêu nhau, ngay tại đây , lúc này”. Tất cả những người mẹ có mấy đứa con đều biết được trái tim của thánh nhân đối với loài người. Nhưng chân lý rất dễ hiểu này—mọi người yêu nhau, ngay tại đây, lúc này–hầu như chẳng mấy ai hiểu và nắm giữ.
Chính trị là lý do chia rẽ số hai. Cứ người theo chủ nghĩa này thì cho chủ nghĩa khác là sai, và rất thường khi người ta khởi chiến để giết nhau vì chủ nghĩa. Đảng phái củng thế, đảng nào cũng nói là yêu nước, nhưng ngay tại các quốc gia dân chủ tiền tiến, các đảng tốn nhiều thời gian và năng lực để đấu đá tranh ghế hơn là lo cho quốc gia dân tộc. Và tại các quốc gia chậm tiến thì rất thường xuyên là các đảng thực sự đánh nhau trên đường phố, và đôi khi trên chiến trường. Tại các quốc gia chỉ có một đảng, thì dân làm chủ, đảng quản lý mọi sự, quản lý luôn dân.
Con người thường là như thế. Tụ lại là thường trở thành tôn thờ tổ chức của mình, tổ chức của mình là độc tôn, chống lại người ngoài tổ chức. Đó chính là tâm lý phe đảng mà Khổng từ nói người quân tử không nên có.
Tụ lại không phải là cái tội. Nếu người công giáo tụ lại để thờ phượng và hỗ trợ nhau trong một giáo hội thì có gì sai? Nhưng đừng cãi nhau nếu có người nói Giêsu cũng chỉ là một thánh nhân như Khổng tử, không hơn không kém. Phật giáo tụ lại thì có sao? Nhưng đừng bắt người ta nếu đã nói đến Bát chánh đạo thì đừng nói đến Thượng đế. Làm việc với công ty A là rất tốt, nhưng đừng vì thế mà phải badmouth công ty B.
Đó gọi là tinh thần “vô tranh”, không tranh cãi, không tranh chấp.
Tinh thần vô tranh đến từ khiêm tốn —- xem người khác và ý kiến của người khác cũng có giá trị đối với họ như là ý kiến của mình có giá trị đối với mình.
Đó là trí tuệ — biết được tính cách đúng mà sai sai mà đúng, rất tương đối và giả tạm, của mọi kiến thức, mọi giáo pháp, mọi chủ nghĩa…
Đó là vô ngã —- không còn chấp vào cái tôi, của tôi, thuộc về tôi.
Đó là yêu người.
Và yêu người là điều duy nhất các thánh nhân kim cổ cần chúng ta làm. Tất cả các triết lý của tất cả các thánh nhân cũng chỉ nhằm kêu gọi con người làm MỘT điều đó —- Yêu tất cả mọi người, vô điều kiện.
Đừng chấp vào triết lý (tức là vác bè) mà bỏ yêu người (tức là bỏ qua sông). Hãy bỏ triết lý, mà nắm yêu người.
Chúng ta hãy kết thúc bài này với câu nói của Lão Tử trong Đạo Đức Kinh: “Thiện Nhân Bất Biện, Biện Nhân Bất Thiện” — người hiền không cãi, người cãi không hiền.
Chúc các bạn một ngày quân tử.
Mến,
Hoành
© copyright 2011
Trần Đình Hoành
Permitted for non-commercial use
www.dotchuoinon.com
Đọt Chuối Non 
Dạ, em hiểu rồi anh!
Em cám ơn anh nhiều!
Em chúc anh khỏe ạ! 🙂
LikeLike
Hi Thu Trang,
Người hiền không cãi, người cãi không hiền. Chữ “hiền” đây là anh dịch chữ “thiện”, khác hơn là “hiền dịu” một chút, dù là cũng có ý hiền dịu trong đó. Hiền nhân, thiện nhân, người hiền, người thiện, có cùng một nghĩa trong sách của Lão Tử gần giống như là “quân tử” của Khổng tử, là những người hiểu đạo sống, sống với đạo sống của con người.
Người hiền không cãi, là người hiểu đạo sống thì không cãi nhau với người khác. Muốn nói gì với ai một điều gì, thì nói, nhưng nếu người ta không hiểu mà đòi cãi nhau với mình thì nhịn đi khỏi cãi nhau làm gì. Đây là chuyện chẳng có gì lạ cả. Anh cũng chẳng thích cãi nhau với ai cả. Nói một lần, người ta đồng ý thì tốt, không đồng ý thì cũng được, chẳng sao.
Tại sao mình làm vậy? Vì trong đại đa số các trường hợp là nếu nói qua một lần mà người ta không hiểu thì thường là người ta chưa đến lúc hiểu được, mình có tranh cãi thi cứ như là cãi nhau với bức tường, không thuyết phục người ta được, mà làm cho cả hai vướng vào tội sân hận mà thôi. Vậy thì nín đi cho được việc.
Em đọc thêm về sự không tranh cãi của thiền sư Hakuin (Tất cả các nhánh Thiền Thiên Thai của Nhật ngày nay đều từ Hakuin mà ra) tại link này , để thấy Hakuin im lặng trước những lời buộc tội dối trá như thế nào.
Ngược lại, người thích tranh cãi là người chưa hiểu đạo sống, cũng như chưa hiểu được tâm lý con người. Chưa là thiện nhân, hiền nhân.
Nhưng tại sao “không tranh cãi” là đạo sống? Thưa vì, không tranh cãi thì tâm em mới tĩnh lặng được. Người mê hơn thua tranh cãi, tâm không bao giờ lặng.
Em khỏe nhé.
PS: Đây là đạo sống chung cho mỗi người, .. nhưng không áp dụng cho luật sư lúc vào tòa phải cãi để… kiếm cơm 🙂
LikeLike
Em không hiểu câu kết lắm: “Thiện Nhân Bất Biện, Biện Nhân Bất Thiện” — người hiền không cãi, người cãi không hiền.
Anh Hoành giải thích giùm em được không?
Em cám ơn anh ạ!
LikeLike
Chào anh Hoành và bạn “thiết kế nội thất đẹp”. Theo mình, quy luật không phải là áp đặt mà quy luật là hướng dẫn và định hướng.
Một số quy luật đối với một số việc có ép buộc, có trừng phạt vì có bằng chứng thực tế việc làm đó làm hại người khác và xã hội, nên cần được kiềm chế để bảo vệ xã hội và con người. Dù không hoàn toàn hoàn hảo nhưng quy luật mục đích chính vẫn là đặt ra để bảo vệ xã hội và con người khi cần, hoàn toàn không có tính áp đặt duy ý chí của một phe nhóm hoặc băng đảng nào, trừ khi có sự cố tình muốn áp đặt.
LikeLike
Hi TKNTĐ,
Em đã lầm lẫn “quy luật” và “áp đặt”. Quy luật thường là tự do thỏa thuận đẻ có quy luật. Ví dụ:
Một trường có cách lập quy uật của trường mà mọi giáo chức đã thỏa thuận là như thế, và học sinh xung phong vào trường học, là tự đặt mình dưới quy luật của trường.
Quốc gia có cách tạo luật pháp quốc gia mà mọi người, qua Quốc Hội và các tổ chức nhà nước, đã thỏa thuận là đây là cách làm luật. Và mọi người dân đã thỏa thuận với các cung cách làm luật đó khi bầu đai biểu quốc hôi của mình.
Áp đặt là đặt cái mình muốn đè lên người khác, thuần túy bằng sức mạnh của mình. Áp đặt không bao giờ có thể có chính nghĩa trong cơ cấu xã hội, cũng như trong liên hệ giữa các cá nhân.
Dí nhiên là thế giới này có nhiều áp đặt (như chế độ thuộc địa trước kia, hay TQ bắt ngư dân VN ngày nay), nhưng đó luôn luôn là bất công, không biện minh được.
LikeLike
Tự do cho phép con người đi theo muôn ngã đường, tốt có xấu có, mà thường thì đi hướng tốt hơi…ít. Đôi khi cũng cần quy luật này nọ – một dạng áp đặt. Nghĩ theo chiều hướng này thấy áp đặt cũng đâu quá tệ. 🙂
LikeLike
Rat thich cau nay : “Đây là nguyên lý căn bản của tự do: Tự do luôn đi đôi với “không áp đặt”. Theo định nghĩa: Đã áp đặt thì không còn tự do, đã tự do thì không áp đặt.”
LikeLike
Đúng vậy đó anh Thảo!
LikeLike
Tôi hiểu Đạo là MỘT – là chân tâm – là bản tâm – là lương tâm – là tâm thanh tịnh – là tâm trong sáng – là tâm bình thường, không dính mắc tham sân si…
Nhưng đến với Đạo, có nhiều con đường…
Ai muốn đi đường nào thì đi.
Đừng ghét người đi khác đường.
Kể cả những người đang đi ngược đường đến Đạo.
Bao giờ bạn còn ghét ai đó vì họ có chỗ khác mình, bạn còn ở xa Đạo lắm!
Thật vô cùng khó – phải đi trong vô lượng kiếp!
Sẽ vấp ngã, nhưng hãy đứng dậy và đi tiếp…
Vui khi đang đi, vui khi vượt qua được một chướng ngại.
Tôi có hiểu sai?
LikeLike
Đúng như vậy đó QL.
Tự do ý chí, tự do tư duy mà không có áp đặt ý chí, không có áp đặt tư duy.
Đây là nguyên lý căn bản của tự do: Tự do luôn đi đôi với “không áp đặt”. Theo định nghĩa: Đã áp đặt thì không còn tự do, đã tự do thì không áp đặt.
LikeLike
Có lẽ đây là tư tưởng nền cho tự do ý chí, tự do tư duy mà không có áp đặt ý chí, áp đặt tư duy, phải không anh? 🙂
LikeLike