Chào các bạn,

Anh em Buôn Làng mình ít có tiền nên từ người lớn cho đến trẻ nhỏ, trong mua bán vẫn còn giữ truyền thống văn hóa trao đổi. Nghĩa là mang một túm gạo, một túm lúa, một túm bắp hoặc một ít hột điều đến quán người Kinh buôn bán trong Buôn Làng để đổi lấy bánh keo, thuốc lá, dầu ăn hoặc mì tôm, cá khô…

Nhất là các em nhỏ, mùa nào có thứ đó như mùa củ mì các em có củ mì, mùa bắp các em có bắp, mùa hạt điều, mùa lúa… Do các em sau những buổi đi học về đi mót, đi lượm hoặc vừa đi chăn bò vừa mót, vừa lượm về đổi lấy bánh kẹo ăn.

Các em ăn hết mùa này qua mùa khác thành thói quen, đến lúc không có sẽ thèm và sanh tật đợi khi bố mẹ lên nương rãy, ở nhà các em tự động vào xúc lúa gạo mang đi đổi bánh kẹo mà không cần xin bố mẹ. Bởi vậy mỗi lần nhìn thấy các em nhỏ xách những túi nhỏ đi ngang qua nhà, biết các em mang gì đó đi đổi bánh kẹo mình thường chặn lại hỏi, và nếu không phải những thứ do các em đi mót đi lượm được, mình bắt các em đem về trả lại không được đem đi đổi. Và sáng Chúa nhật vừa qua, trong khi mình đang ở trong nhà của em Thần Thoại nói chuyện với bố mẹ Thiếu, mình nhìn ra phía chuồng bò thấy em Thây con trai thứ bảy của bố mẹ Thiếu, năm nay học lớp Năm đang đào bới thứ gì đó trước cửa chuồng bò, chung quanh còn có hai em nhỏ cũng đang ngồi đó. Mình đi ra và khi đến gần em Thây vác bao lên vai cùng với hai em nhỏ đi lên đống phân bò phía trên, lúc này mình biết em Thây và hai em nhỏ cũng là em ruột của em Thây, đang đào hốt phân bò khô cho vào bao. Mình hỏi:

– “Em Thây hốt phân bò khô cho vào bao đem đi đổi bánh kẹo ăn, đúng không?”

Em Thây vừa cuốc vừa gật đầu và mình hỏi phân bò này em Thây tự ra lấy hay đã xin bố mẹ Thiếu?

– “Mình đã xin mẹ Thiếu.”

– “Em Thây xin mẹ Thiếu lấy bao nhiêu phân và mẹ Thiếu có dặn gì không?”

– “Mình xin mẹ Thiếu một bao đầy mẹ Thiếu cho và dặn không được tự tiện lấy, chỉ được lấy khi đã xin mẹ Thiếu.”

– “Em Thây xin mẹ Thiếu bao phân này để làm gì?”

Ngưng cuốc em Thây cúi xuống nói nhỏ:

– “Mình đổi gói bim bim cay, mình với hai em rất thích ăn gói bim bim cay.”

– “Mỗi bao phân đổi được bao nhiêu gói bim bim cay?”

– “Mình không biết.”

– “Em Thây không biết làm sao đi đổi được?”

– “Được chớ! Mình không biết nhưng chủ quán người Kinh biết, những lần đi chăn bò lượm hột điều mình mang đến quán đổi và họ lấy bim bim cay đưa cho mình.”

– “Đây là lần thứ mấy em Thây xin mẹ Thiếu lấy phân bò đi đổi bim bim cay?”

Ở trong nhà mẹ Thiếu thấy mình đi ra ngoài lâu cũng ra theo, và không đợi em Thây nói mẹ Thiếu nói luôn:

– “Mới một lần, Chúa nhật trước em Thây qua chăn trâu cho ông ngoại đau, mẹ Thiếu thưởng để lần sau cái bụng em Thây muốn thương ông bà và những người khác nữa.”

Matta Xuân Lành