Chào các bạn,

Mình ở với các em nữ học sinh Lưu trú sắc tộc cấp III Buôn Hằng đến tháng Tám là tròn một năm, nhưng tính theo niên khóa học thì hôm nay là được một năm, vì sáng nay, thứ Bảy ngày 18/05/2013 các em đến trường dự lễ Tổng kết năm học NK 2012–2013 và mình đã cho các em về nghỉ hè tại gia đình.

Hiện tại trong nhà Lưu trú, ngoài mình ra còn có ba em trong Tổ trực nhà, và bốn em lớp Mười hai ở lại ôn thi để ngày 02/06/2013 các em thi Tốt nghiệp Trung học Phổ thông. Tất cả là tám người, vì vậy khi dùng cơm chỉ dọn một bàn. Trong bàn cơm chỉ có mình là người Kinh, khi nói chuyện, các em nói tiếng dân tộc Sêđăng mình không hiểu gì, nên mình nhắc các em nói tiếng Kinh, không nói tiếng Sêđăng.

Khi nhắc các em nói tiếng Kinh, em Xêly đang ôn thi Tốt nghiệp hỏi mình: Sao Yăh ở với Buôn Làng người Sêđăng mà Yăh không học tiếng Sêđăng? Yăh biết nói tiếng Êđê mà không học tiếng Sêđăng! Như vậy Yăh không thích người Sêđăng hể?

Mình nói: Không phải mình không thích người Sêđăng nhưng vì người Sêđăng có tới mười sáu thứ tiếng, tuy cùng người Sêđăng nhưng ở mỗi vùng nói một thứ tiếng Sêđăng khác nhau, làm sao học cho hết được?

Trong khi người Êđê ở vùng nào cũng nói giống nhau, và mình kể thời gian đầu học tiếng Êđê đã làm cho anh em Buôn Làng người Êđê nơi mình ở cười gần chết như thế nào!

Khi mình vào ở trong Buôn Eakmar được hai tuần, một hôm nhà có khách và mình nhỏ nhất trong nhà, nên các chị nói mình qua nhà ami Đen mượn cái nồi to về luộc bắp đãi khách. Trên đường đi, mình nhẩm đi nhẩm lại để nói cho đúng, nhưng khi vào nhà, thay vì nói: Tôi muốn cái nồi! Mình lại nói: Tôi muốn cái đầu (gọ: nồi – kọ: đầu). Những người trong nhà ami Đen được một trận cười no! Nhưng ami Đen vẫn hiểu ý lấy cái nồi to cho mình đem về.

Rồi cũng một lần cùng với các chị đến thăm một gia đình trong Buôn Làng, mình chậm chân đi sau các chị. Khi đi ngang qua nhà ama Nham, mình bị đàn chó nhà ama Nham đuổi theo sủa inh ỏi, mình vừa chạy vừa la to bằng tiếng dân tộc: Chó cắn tôi! Và mình nhìn thấy mọi người đứng trên nhà sàn gần đó không đuổi chó cho mình, lại còn vỗ tay cười ầm ầm lên!  Sau đó Y Toan bước xuống nhà sàn vừa cười vừa nói với mình: Amai giỏi thật! Amai cắn chó! (amai: chị hoặc soeur)

Lúc đó mình mới biết lúc nãy mình đã la ầm lên: Tôi cắn chó thay vì chó cắn tôi (asâo: chó – kâo: tôi) cùng với một số chuyện không thể nhịn cười khác nữa…

Và mình nói với em Xêly: Mới một thứ tiếng mà không biết bao nhiêu trận cười rồi! Bây giờ mà học cho hết mười sáu thứ tiếng Sêđăng làm sao Yăh học cho nổi!

Em Xêly cười và nói: Như vậy Yăh chưa học câu: Có công mài sắt có ngày nên kim hể!

Matta Xuân Lành