Chào các bạn,

Đôi khi chúng ta không chắc việc ta làm là thiện hay ác, tốt hay xấu. Đôi khi khác ta lại tưởng việc ta làm là thiện, trong lúc chúng là việc ác. Bài này nhằm chia sẻ một công thức giản dị, thô sơ nhưng khá chính xác, để giúp chúng ta phân định việc thiện việc ác cho các hành động hàng ngày của chúng ta.

A. Các quan niệm sai lầm về việc thiện việc ác

Nhưng trước khi đi vào công thức đó, chúng ta hãy xét qua một vài quan niệm sai lạc về việc thiện việc ác.

1. Hành động thiện là việc thiện

Khi nói đến “việc thiện” chúng ta thường nghĩ đến các việc như bố thí, xây chùa, thăm người bệnh, giúp đở người nghèo… Nếu ta làm các hành động này, tức là ta làm việc thiện.

Nhưng người làm các hành động này để chỉ lấy tiếng thì sao?

Lấy tiếng để lấy phiếu bầu cử thì sao?

Để thắng cử rồi, ta tha hồ tham nhũng thì sao?

Thế thì hành động thiện có tự nó có là việc thiện không? Hay ta phải có cái “tâm thiện” khi làm hành động thiện?

2. Có tâm thiện là đủ

Tức là “lấy mục đích để biện minh cho hành động”. Như là:

Tôi yêu vợ tôi nên mới tôi phải đánh vợ tôi để dạy nó.

Tôi yêu con tôi nên đánh nó què giò để nó khỏi đi theo mấy lũ du côn.

Tôi yêu Chúa/Allah nên tôi giết những kẻ chống Chúa/Allah.

Tôi yêu nước nên tôi giết những kẻ phản dân hại nước.

Các bạn, dù là có ý tốt, ‎ ý thiện thì cũng chưa đủ. Vừa ăn cướp vừa đánh trống là chuyện thường xuyên ở cõi ta bà. Ta không thể nói “tôi có ý tốt” là muốn làm việc ác ôn gì đó thì làm—đó gọi là ngụy biện, dối trá.

Hành động thiện phải là hành động hợp l‎ý với ý thiện đó. Nói cách khác, hành động chính nó phải thiện để phục vụ ý thiện, thì mới là hành động thiện.

B. Công thức phân định việc thiện việc ác

Từ các lý giải bên trên ta có thể đi đến công thức giản dị sau.

• Nếu ta có ác ý, mọi hành động dù có vẻ tốt hay xấu, đều là hành động ác.

• Nếu ta có thiện ý thì có 2 trường hợp:

a. Hành động ác (đi với thiện ý) thì đó là vẫn là việc ác.

b. Hành động thiện (đi với thiện ý) thì đó mới là việc thiện.

Tóm lại, chỉ có một trường hợp ta làm việc thiện là khi ta có ý thiện lẫn hành động thiện. Các trường hợp khác đều không đủ điều kiện để gọi là việc thiện.

Nếu các bạn nhìn quanh thế giới và các vụ hình sự trên báo hàng ngày—bao nhiêu đoàn đồ tể giết người như rạ nhân danh Chúa, Allah, công lý công bằng, dân chủ… và bao nhiêu người hành hạ người khác nhân danh tình yêu hay giáo dục–các bạn sẽ thấy công thức giản dị này cần thiết đến thế nào để chúng ta có thể bảo đảm được cuộc sống cá nhân an hoà của chúng ta cũng như hòa bình cho thế giới.

Ý thiện + Hành động thiện = Việc thiện

Ý thiện + Hành động ác = Việc ác
Ý ác + Hành động thiện = Việc ác
Ý ác + Hành động ác = Việc ác

Chúc các bạn một ngày nhiều việc thiện.

Mến,

Hoành

© copyright 2011
Trần Đình Hoành
Permitted for non-commercial use
www.dotchuoinon.com