Chào các bạn,

Theo truyền thống thiết kế và kiến trúc, dể lựa chọn một nơi ở hay xây dựng ngôi nhà ở chúng ta thường phải cân nhắc nhiều yếu tố về địa điểm, thời tiết hay theo truyền thống Á châu là phong thủy. Theo cách tiếp cận của Tây phương hiện nay, có một yếu tố nữa mà chúng ta luôn mong muốn cho ngôi nhà là giảm tối đa chi phí tiêu dùng năng lượng (điển hình là điện và gas) sao cho tiết kiệm nhất cũng như tạo được không khí thoải mái nhất trong ngôi nhà. Tuy nhiên trong xây dựng nhà ở hiện nay ở các nước đang phát triển như Việt Nam, điều này chưa được chú ý đúng mực.

Bài viết này tập trung một cách tổng quát vào các yếu tố quyết định trong tiêu dùng năng lượng tại các hộ gia đình hay các tòa nhà.

Đây là vấn đề ngày càng trở nên tối quan trọng cần sự đầu tư của người cung cấp dịch vụ cũng như người tiêu dùng không chỉ trong lĩnh vực dân dụng. Trong bối cảnh thế giới hiện nay, giá điện từ các nguồn than đá và dầu mở giá gas sẽ tiếp tục tăng và không ngừng tăng. Và cuộc cách mạng về năng lượng sạch là tất yếu trên khắp thế giới. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng này.

Mô hình dưới đây, tạm chia ra một cách tương đối thành các nhóm các yếu tố ảnh hưởng đến việc tiêu thụ năng lượng trong ngôi nhà hoặc trong tòa nhà. Cách phân nhóm này giúp cho người tiêu dùng cũng như người cung cấp dịch vụ năng lượng nhìn rõ hơn và dễ dàng để có kế hoạch, chiến lược cũng như có những thực hành thiết thực để sử dụng năng lượng hiệu quả nhất.

Đi từ trái qua phải trong sơ đồ có thể thấy:

Ở góc độ người tiêu dùng cá nhân, trong một nhóm người hay một gia đình luôn luôn có những đặc điểm nêu ra ở trên bloc số 1 và số 2 đầu tiên. Những đặc điểm này thì nhà cung cấp dịch vụ năng lượng không thể kiểm soát được.

Và những đặc điểm tiêu dùng của từng cá nhân, về ý thức cũng như hành vi và thái độ của người có tính quyết định đầu tiên tới việc tiết kiệm chi phí năng lượng cho gia đình. Vậy nên nếu nhà cung cấp dịch vụ có giảm giá thấp nữa, thiết bị có hiện đại và hiệu suất cao hơn nữa mà người tiêu dùng không có ý thức tiết kiệm thì tiền điện và gas hàng tháng vẫn cứ tăng cao.

Các chuyên gia về thiết kế nhà ở cũng như các hệ thống năng lượng toàn nhà có câu nói đùa rằng nếu các ngôi nhà, các tòa nhà dựng lên chỉ để đấy không có người tiêu thụ thì không có gì phải bàn. Điều đó cho thấy ý thức người tiêu dùng có vai trò quyết định trong tiết kiệm năng lượng. Ví dụ người trẻ thì thường hay quên và ít có ý thức tiết kiệm điện hơn người già trong gia đình. Gia đình có thu nhập cao, nhà to thường sử dụng nhiều thiết bị và do đó có thể lãng phí điện nhiều hơn gia đình có thu nhập thấp và nhà nhỏ

Đi theo sơ đồ, các bloc phía dưới, có thể thấy rất nhiều thành phần liên quan đến việc xây một ngôi nhà sao cho việc tiêu thụ năng lượng hiệu quả. Phía tay phải của sơ đồ là các yếu tố có thể can thiệp được từ “người ngoài” tức là người cung cấp dịch vụ năng lượng.

Về đặc trưng cấu trúc của ngôi nhà

Đây là điểm cần sự tham gia của các kiến trúc sư và người làm xây dựng sao cho phù hợp với khí hậu địa phương, hay mạng lưới cung cấp điện nói chung của khu vực đó. Ví dụ tương tai các ngôi nhà đều có bình nước nóng hay pin năng lượng mặt trời thì các kiến trúc sư và thợ xây dựng cần tính toán đến khoảng không gian bố trí sao cho hợp lý và thẩm mỹ kết hợp với các nguồn năng lượng tự nhiên bên ngoài từ gió và mặt trời. Hoặc khí hậu nóng ẩm của Việt Nam thì hệ thống nhiệt sưởi ấm khác hẳn so với xứ lạnh.

Tiếp đến, công nghệ và dịch vụ năng lượng

Để cung cấp các thiết bị công nghệ và dịch vụ năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, cần có sự tham gia của các kỹ sư và nhà công nghệ. Bởi nếu ngôi nhà của chúng ta được chạy bằng điện gió hay điện mặt trời mà các thiết bị điện tử gia dụng trong nhà vẫn là loại “ngốn” điện khủng khiếp như những tủ lạnh thập kỷ 90, và các bóng đèn sợi đốt leo lắt thì không có tấm pin mặt trời nào chịu nổi để cung cấp năng lượng.

Chính sách về tiêu dùng năng lượng

Khi nhu cầu tiêu dùng của người dân càng tăng cao thì cũng yêu cầu càng cao về nguồn năng lượng ổn định sạch, không hủy hoại môi trường. Điều  này bắt buộc nhà nước cần có những chính sách hỗ trợ đẩy mạnh phát triển những nguồn năng lượng sạch như điện gió, điện mặt trời. Đồng thời có những chương trình giáo dục về tiết kiệm năng lượng một cách thiết thực và thực tế tới từng hộ gia đình. Cắt điện thường xuyên là một điều cho thấy hệ thống cung cấp điện từ những nguồn tài nguyên truyền thống than đá, dầu mỏ thủy điện không thể đáp ứng đủ nhu cầu tiêu dùng

Nhấn mạnh lại một điểm về quyền và sức mạnh của người tiêu dùng.

Trong sơ đồ có 2  điểm lưu ý:

Thứ nhất Ảnh hưởng ngược chiều (Rebound effects).

Điều này đã và đang xảy ra phổ biến ở các nước phát triển tức là khi được cung cấp thiết bị tiết kiệm năng lượng hơn, người tiêu dùng lại có xu hướng tiêu thụ nhiều hơn nên thành ra lại không tiết kiệm (2 ngắn dài hơn 1 dài). Ví dụ xe thế hệ mới ra đời tiết kiệm xăng hơn nhưng người ta lại lái xe nhiều hơn nên thành ra lại không tiết kiệm và giảm tiêu dùng. Ở những thành phố lớn tại Việt Nam, và các nước phát triển hiện tượng này xảy ra không ít chưa kể đến sự lãng phí khác

Thứ hai: Phản hồi của người tiêu dùng

Điểm này cho thấy là những phản hồi, góp ý của người tiêu dùng ngược trở lại với người đưa ra chính sách và công ty cung cấp dịch vụ rất quan trọng để gây sức ép cũng như góp phần giúp cho các dịch vụ năng lượng cải thiện. Ý thức và trách nhiệm người tiêu dùng càng tăng cao thì càng giúp cho hệ thống dịch vụ được cải thiện tốt hơn. Các dịch vụ năng lượng cho tiêu dùng sẽ được làm rõ hơn trong các bài tiếp theo

Năng lượng được đề cập trong các bài viết bao gồm cả Điện và Gas sử dụng chủ yếu trong gia đình và các tòa nhà tại Việt Nam

*Hình vẽ thuộc về bản quyền tác giả và e4g. Tác giả rất mong nhận được các ý kiến trao đổi liên hệ với admin và tác giả.

* Bài đã được đăng trên E4G,  tại đây

Đào Thu Hằng