Chào các bạn,

Có những điều mình tưởng chừng như không thể có mà vẫn có như quang cảnh mình mới thấy!

Trước kia, nhà mình trồng rất nhiều cà phê nên chuyện đi mua phân chuồng để chăm bón cây cà phê là quá quen thuộc. Ngày đó mình nhớ các chị mỗi lần đi thường đi bằng những chuyến xe lớn, vào trong các Buôn Làng, đến những nhà có nhiều trâu bò để mua phân chuồng, và chỉ cần đi một hai nhà là đủ cho một chuyến xe. Dần dần trâu bò anh em đồng bào mình ít dần, phải đi rất nhiều nhà mới đủ một chuyến xe. Sau này, phải nhờ người quen trong Buôn Làng đi dặn từng nhà, và phân bò bây giờ không phải trong chuồng mà là phân bò được anh em Buôn Làng đi lượm về, đóng lại thành bao để bán.

Mới thoạt nghe nói “đi lượm phân bò về bán” mình đã thấy lạ, và cũng rất ngạc nhiên vì sao có những việc làm khá buồn cười như vậy! Nhưng khi vào sống trong Buôn Làng, mình biết: Nếu không đi lượm phân bò về bán sẽ không biết làm gì để có tiền! Vì vậy mà số người đi lượm phân bò ngày càng đông với đủ mọi thành phần: Già trẻ lớn bé, đàn ông đàn bà gì cũng có đủ! Và cũng có rất nhiều kiểu lượm: Có người vừa đi chăn bò vừa lượm phân bò, có người vừa đi làm rãy vừa lượm phân bò, có người đánh cả một chiếc xe bò vào trong núi sâu để chỉ lượm phân bò!

Thời gian đầu ít người đi lượm thì chỉ lượm phân khô, còn những thứ còn ướt để ngày mai lượm. Sau này nhiều người đi lượm nên khô ướt gì, đã thấy là lượm. Và mình tưởng lượm về dồn lại được đầy bao thì bán, nhưng không phải chỉ như vậy! Còn một công đoạn nữa mà mãi cho đến hôm nay mình mới biết: Vắt phân bò để phơi!

Tình cờ một buổi chiều hai chị em mình đứng trong sân nhà nhìn ra đường, thấy một đám năm sáu em nhỏ đi chăn bò về, em nào cũng có một cái bao xách ở tay hoặc đeo cái gùi phía sau. Mình nghĩ không biết các em đựng gì trong những cái bao và cái gùi đó thì Yăh ở với mình nói: Trong bao và trong gùi của các em là phân bò các em lượm ngày hôm nay khi đi chăn bò! Yăh nhìn trời và nói: Hôm nay trời không nắng nên sáng mai các em phải vắt phân bò phơi! Mình ngạc nhiên khi nghe nói vắt phân bò để phơi nên hỏi: Nghĩa là sao? Lại còn có chuyện vắt phân bò để phơi nữa sao? Yăh nói: Chị chưa thấy, để mai em đưa chị đi coi!

Và sáng ngày mai Yăh dẫn mình đến nhà mẹ Sót. Vào sân nhà thấy mẹ Sót và đứa con gái khoảng mười hai tuổi đang vắt phân bò để phơi. Đến gần thấy hai mẹ con lấy tay chụm từng nhúm phân bò cho nó dính lại với nhau và bỏ ra sân phơi, không cần găng tay, bao tay, khẩu trang gì cả!

Nhìn cảnh này, mình chẳng còn biết phải nói sao! Trước cái đói, cái nghèo, cái lạc hậu của họ, những bài học vệ sinh của mình cho các mẹ, cho các em hằng tuần vào chiều Thứ Bảy và sáng Chúa Nhật, bây giờ phải chăng đành phải đứng sau?

Matta Xuân Lành