Ngày nay tư duy sáng tạo có vai trò rất quan trọng trong cuộc sống của chúng ta. Sáng tạo là “dám nghĩ khác và dám làm khác”. Sáng tạo để cải tiến từ cái cũ thành cái mới(cải tiến) hoặc là tạo ra cái mới hoàn toàn(các phát minh, sáng chế) nhằm đem lại tiện ích và lợi ích cho cuộc sống.

Chúng ta thường nói người Việt nam “cần cù, thông minh, sáng tạo” tuy nhiên văn hóa sáng tạo của nước ta chưa mạnh đặc biệt là văn hóa khuyến khích sự sáng tạo chưa cao vì thế trình độ sáng tạo chưa cao và ít tính độc đáo. Đặc điểm chung của sự sáng tạo là trẻ con thường sáng tạo tốt hơn người lớn, người thuận tay trái sáng tao tốt hơn người thuận tay phải. Người Việt mình thường sáng tạo trong nghệ thuật tốt hơn trong kỹ thuật, người Miền Nam sáng tạo tốt hơn người Miền Bắc.

Là một người thuận tay trái tôi  rất đam mê sự sáng tạo. Đặc biệt những người đam mê sáng tạo và thường xuyên tiếp xúc với internet thì mấy ai không biết đến giáo sư Phan Dũng người giảng dạy lý thuyết sáng tạo đầu tiên ở Việt Nam, hoặc TRIZ Việt, 40 thủ thuật sáng tạo cơ bản, hoặc một vài website quen thuộc nói về sự sáng tạo như: cafesangtao.vn, thegioisangtao.com… Nhưng hôm nay tôi xin giới thiệu một loại hình sáng tạo rất độc đáo mà mọi người ít được biết đến : Nghệ thuật sáng tạo Chindogu của Nhật Bản.

Chindogu là một loại hình sáng tạo độc đáo ở Nhật Bản. Nếu chỉ nhìn thoảng qua thì chúng ta sẽ chỉ thấy nó như một loại hình sáng tạo “quái đản” đó là những phát minh gần như điên rồ đến mức không thể ứng dụng vào thực tế. Nó như là một trò chơi của những người “khùng”. Nhưng khi đi sâu vào tìm hiểu loại hình sáng tạo độc đáo này chúng ta sẽ nhận ra được những giá trị tuyệt vời đằng sau sự “điên rồ” đó.

Tại sao? Bởi vì Chindogu là kiểu sáng tạo đạt đến mức độ cao nhất của con người. Mà “mức độ sáng tạo cao nhất của con người là gần đạt đến sự điên rồ của nó” điều đó có nghĩa là gì? Nghĩa là những ý tưởng sáng tạo cho dù là “điên rồ” nhất thì vẫn được mọi người chấp nhận, thừa nhận và được đánh giá cao. Như vậy thì những ý tưởng khác dưới mức “điên rồ” kia được sinh ra thì không có lý do gì để phê phán nó cả.

Vạch đỏ “biên độ” của sự sáng tạo của xã hội đã được vạch ra thì những gì được sinh ra dưới cái vạch đỏ đó đều được chấp nhận. Chính vì vậy mà văn hóa sáng tạo của người Nhật đã đạt đến đỉnh cao của nó. Từ trẻ con đến người già, từ những ý tưởng bình thường nhất đến những ý tưởng vô nghĩa nhất đều được hiện thực vì thế những ý tưởng sản phẩm kinh điển luôn được sinh ra mà nó không bị cản trở bởi bất kỳ yếu tố nào. Văn hóa sáng tạo phát triển kéo theo năng lực và trình độ phát triển chính điều này góp phần cho sự phát triển kinh tế “thần kỳ” của Nhật Bản.

Ở Nhật Bản khi có một ý tưởng sáng tạo nào đó được sinh ra nếu bị mọi người xung quanh giễu cợt, chê bai thì họ sẽ thản nhiên đáp lại “cùng lắm thì trở thành Chindogu là cùng chứ gì!”. Còn ở Việt Nam giả sử cũng là ý tưởng như vậy thì sẽ dễ bị mọi người xung quanh “bóp chết” trước khi nó được cất tiếng khóc chào đời. Vì vậy ở Việt Nam người nào muốn sáng tạo thì cần có một bản lĩnh sáng tạo lớn hơn trình độ sáng tạo của họ. Thật nực cười!

Điều kiện để cho sức sáng tạo phát huy tối đa là tâm trí phải hoàn toàn tự do. Chính vì vậy những đứa trẻ có khả năng sáng tạo rất tốt vì chúng không bị ràng buộc bởi những yếu tố khác. Ở những con người sáng tạo thường tồn tại hai con người một bên là đứa trẻ (để phát ra những ý tưởng tự do) một bên là  “vị thẩm phán” để phê phán, đánh giá tính thực tế, hiện thực từ những ý tưởng khi “đứa trẻ” kia phát ra. Vấn đề là phải được tiến hành trình tự là cứ để “đứa trẻ” kia phát ra mọi ý tưởng của nó sau đó mới đến “vị thẩm phán” đánh giá ý tưởng đó và đừng ai tranh việc của ai.

Ví dụ nếu cần giải quyết cho một vấn đề nào đó thì đứa trẻ đó có thể nêu ra được 10 ý tưởng, nhưng nếu nó vừa phát ra một ý tưởng mà người “thẩm phán” liền nhảy vào đánh giá ngay thì “đứa trẻ” ấy chỉ có thể nêu ra 3- 4 ý tưởng là cùng. Đó cũng là tâm lý hạn chế của tính sáng tạo trong mỗi con người chúng ta.

Sáng tạo sẽ là rất dễ dành cho những ai luôn đam mê về nó, luôn có một tâm trí tự do không bị ràng buộc và đặc biệt là cần có một môi trường khuyến khích sự sáng tạo. Qua bài viết này tôi hy vọng rằng mọi người sẽ cởi mở hơn với sự sáng tạo và đừng “bóp chết” những ý tưởng dù là “điên rồ”(miễn là không làm hại ai là được) của người khác. Vì những người có ý tưởng độc đáo từ lúc “mang thai” cho đến lúc sinh được ra nó cũng đủ mệt rồi huống hồ lại còn bắt họ phải vượt qua những định kiến từ những người xung quanh nữa.

Trong một xã hội mà luôn dễ dàng chấp nhận những sáng tạo dù là nhỏ dù là vô nghĩa thì xã hội đó sẽ có nhiều những sản phẩm hàng hóa có tính sáng tạo cao. Thiết nghĩ lúc này đây chúng ta cần phải biết đẩy mạnh “biên độ sáng tạo” của cả xã hội, xây dựng một môi trường tốt để cho sự sáng tạo phát triển thì khi đó mới có điều kiện để phát triển mạnh cho các yếu tố khác được.

Viết Ngọc