Sườn Xám ( hay còn gọi Xường Xám) là trang phục truyền thống của các thiếu nữ người Mãn (thời nhà Thanh), và cũng được coi là một trong những trang phục truyền thống điển hình của Trung Quốc. Sườn xám lúc đó là kiểu cổ cao tròn ôm sát, ống tay hẹp, bốn mặt vạt áo đều xẻ, có khuy nối các vạt lại với nhau, kèm theo thắt đai lưng, chất liệu vải thường là các loại da thuộc.

Từ những năm đầu thế kỉ hai mươi, Sườn Xám có sự thay đổi khá nhiều về mặt kết cấu,ví dụ như: cổ dựng, chỉ có hai bên vạt áo xẻ, ôm sát thân, tay áo có thể liền hoặc rời thân. Và bắt đầu từ những năm hai mươi, Sườn Xám xuất hiện dần dần trên đường phố Thượng Hải rồi lan sang Tô Châu, Hàng Châu, Dương Châu… Sau đó do ảnh hưởng của nền văn hóa phương tây Sườn Xám đã có một vài đổi mới so với thời Mãn Thanh: Cổ áo có thể cao hoặc thấp, ống tay lúc hẹp lúc loe, vạt áo dài ngắn tùy sở thích mỗi người.

Loại váy áo liền thân này làm tôn thêm dáng của người thiếu nữ, phần trên ôm sát thân, hàng cúc được thiết kế vắt chéo sang môt bên rồi chạy dọc một bên sườn, hai tà xẻ cao đến ngang đùi tạo dáng thướt tha, tôn vẻ nữ tính, mặt trước của Sườn Xám thường được thêu các họa tiết bằng chỉ ngũ sắc. Trên phương diện tạo mẫu hay trang trí thủ pháp đều thể hiện được những nét truyền thống văn hóa sâu đậm của Trung Quốc nói riêng và của các nước phương đông nói chung. Ngoài ra, loại váy áo này còn làm nổi bật đức tính đoan trang, trang nhã, kín đáo của người thiếu nữ.

Trang phục truyền thống tiêu biểu của giới nam gồm có: Trường Bào, Mã Quái (một dạng áo khoác bên ngoài), hai loại trang phục này đều là trang phục của dân tộc Mãn Thanh, áo cổ tròn, ống tay cửa hẹp, Mã Quái thường là xẻ giữa, cài nút thắt, ống tay áo hình chữ U, còn Trường Bào thường là xẻ bên.

Cũng có loại trang phục được kết hợp giữa Trường Bào và Mã Quái, loại trang phục này chỉ có vạt áo dưới của Trường Bào còn phần trên là Mã Quái, hai phần được nối với nhau bằng một dải cúc được đính ở mặt trong của Trường Bào, mặc hai loại trang phục này không chỉ thể hiện được sự long trọng mà còn đem lại cảm giác tự nhiên, thoải mái cho người mặc.

Hội nghị APEC năm 2001, các nguyên thủ quốc gia đều mặc trang phục đời Đường, vì người phương tây thường gọi nơi ở của người Hoa là “Đường nhân phố”, cho nên loại trang phục người Đường mặc tất nhiên được coi là trang phục truyền thống tiêu biểu của người Hoa rồi. Và cũng từ đấy đã dấy lên phong trào coi “Đường trang” làm một trong những trang phục mốt, thịnh hành được giới trẻ yêu thích. “Đường trang” hiện nay là do Mã Quái thời đại Thanh cải cách thành, kết cấu của loại trang phục này gồm có 4 đặc điểm lớn:

– Là loại cổ đứng, phần cổ giữa trước được may mở và kéo dài xuống một chút đối với nữ trang.
– Thân áo và tay áo liền với nhau, không có đường chỉ vê nối.
– Hai vạt áo xẻ giữa, cũng có thể xẻ bên.
– Cúc áo hình vuông.

Ngoài ra, trang phục của từng vùng, từng dân tộc cũng không giống nhau, đều mang những bản sắc riêng của mình. Ví dụ như, Yếm là loại trang phục truyền thống sát thân của trẻ con Trung Quốc tại Quan Trung và Thiểm Bắc, hai vạt của Yếm phía trên được buộc với nhau bởi hai dây vải vòng qua cổ, phía dưới cũng được nối với nhau bởi hai dây buộc vòng qua thắt lưng. Mặt trước của Yếm thường được dùng chỉ ngũ sắc để thêu các hình đầu hổ và ngũ tú, thông qua đó muốn gửi gắm hy vọng cầu mong cho con cái mình được manh khỏe…

Các trang phục truyền thống của những dân tộc thiểu số cũng rất đặc biệt, ví dụ như trang phục của Nữ Huệ An tại Phúc Kiến (các bạn có thể xem chi tiết hơn trong bài Con gái Huệ An), hay của các dân tộc thiểu số Di, Bạch, Cáp Nê, Miêu (H’Mông), mông cổ…..

Kiều Tố Uyên
DHS, Hồ Nam, Trung Quốc

Phần lớn Họ của người Việt Nam gắn liền với các triều đại phong kiến ngày xưa, trong đó họ Nguyễn chiếm đa số (khoảng 38% dân số), còn Họ của người Trung Quốc thì sao? sau đây tôi sẽ giới thiệu với các bạn đôi chút về cách đặt tên họ của người Trung Quốc nhé:

Theo ghi chép lưu lại thì Họ của người Trung Quốc xuất hiện từ thời xã hội mẫu quyền, lúc đó con người đặt người đàn bà (người mẹ) thành trung tâm để hình thành lên các thị tộc, vì để dễ phân biệt lên mỗi thị tộc đã tự chon cho mình một họ để xưng hô. Nguồn gốc của Họ, bao gồm một vài loại sau đây:

1. Xã hội mẫu quyền, lấy tên của mẹ làm họ cho con.
2. Dựa vào thời đại viễn cổ con người sùng bái những loại động vật để đặt tên họ cho con cái, ví dụ như họ Mã, Ngưu, Dương, Long…
3. Dùng tên nước để làm họ, ví dụ như họ Triệu, Tống, Tần, Ngô…
4. Dùng chức tước của tổ tiên để làm họ, ví dụ như: Ti Mã, Ti Đồ…
5. Dựa vào tước vị, ích hiệu đặt làm họ.
6. Dùng tên quê hương hay một địa danh nào đó làm họ.
7. Dựa vào nghề nghiệp của gia đình để đặt họ, ví dụ gia đình có truyền thống làm gốm sứ lâu đời thường lấy tên họ là Đào.
8. Dùng danh hiệu của tổ tiên làm họ, ví dụ như tổ tiên của người Trung Quốc có Hoàng đế danh Hiên Viên, về sau Hiên Viên đã trở thành một dòng họ .

Họ của người Trung Quốc có thể chỉ là một từ, cũng có thể là hai hoặc ba từ trở lên. Cho đến nay Trung Quốc vẫn chưa có một thống kê chuẩn xác về số Họ của mình. Người đương đại Trung Quốc hiện đang sử dụng số Họ lên đến khoảng 3500 Họ. Và trong 100 Họ hay gặp thì có ba Họ lớn nhất đó là Họ Lý, Vương, Trương.

Tên của người Trung Quốc cũng có những đặc điểm truyền thống riêng của mình. Họ tên của người Trung Quốc đều là Họ đặt phía trước, tên đặt phía sau. Tên thì do một từ tạo thành (chủ yếu), cũng có thể do hai từ tạo thành (chiếm số ít).

Người thuộc cùng một dòng họ, tên gọi phải dựa vào thế hệ (lứa) để xếp đặt, những người cùng lứa hay cùng một thế hệ nhất định phải có một từ giống nhau.

Tên họ của người Cổ Đại phức tạo hơn nhiều so với người Hiện Đại, người có văn hóa, có địa vị ngoài Tên, Họ ra còn có thêm Tự và Hiệu, ví dụ như: Văn học gia Tô Thức (đời Tống), họ Tô, tên Thức, tự là Tử Thiêm, hiệu là Đông Pha Cư Sĩ. Nhà thơ Lý Bạch (đời Đường) thời thơ ấu sống tại thôn Thanh Liên của Tứ Xuyên, do đó ông đã tự đặt cho mình hiệu “Thanh Liên Cư Sĩ”.

Tên của người Trung Quốc thường mang một hàm nghĩa nhất định nào đó, biểu thị một vài nguyện vọng nào đó. Một vài tên gọi bao hàm địa điểm sinh, thời gian sinh hoặc hiện tượng tự nhiên nào đó, ví dụ như “Kinh”, “Thần”, “Đông”, “Tuyết”…Một vài tên gọi biểu thị hy vọng một vài đức tính tốt đẹp nào đó, ví dụ như “Trung”, “Nghĩa”, “Lễ”, “Tín”,…Cũng có một vài tên gọi biểu thị ý nghĩa hy vọng khỏe mạnh, trường thọ, hạnh phúc, ví dụ như “Kiện”, “Thọ”, “Tùng”, “Phúc”…

Tên của người con trai và con gái cũng không giống nhau, tên của người con trai thường dùng những từ biểu thị vũ lực, quyền thế, ví dụ như: “Hổ”, “Long”, “Hùng”, “Vĩ”, “Cương”, “Cường”…Còn con gái thì thường dùng những từ đẹp và mềm mại, ví dụ như: “Phượng”, “Hoa”, “Ngọc”, “Thái”, “Quyên”, “Tịnh”…

Hiện nay, người Trung Quốc không còn quá coi trọng trong chuyện đặt tên nữa. Thông thường chỉ có tiểu danh, đại danh, và tên không nhất thiết phải dựa vào thế hệ để xếp đặt. Tất nhiên, chọn một cái tên hay cho con cháu của mình, vừa ý nghĩa lại không giống với người khác vẫn là niềm hy vọng của đại đa số người dân Trung Quốc.

Kiều Tố Uyên
DHS, Hồ Nam, Trung Quốc

Trong tiếng anh từ ”china” gồm có hai nghĩa, nghĩa thứ nhất là chỉ đất nước Trung Quốc, nghĩa thứ hai là chỉ Đồ Sứ. Bởi vậy người phương tây từ rất lâu đã gộp Trung Quốc và Đồ Sứ vào với nhau, đó là do kỹ thuật chế tạo sứ là do người Trung Quốc phát minh ra. Đồ Sứ là từ Đồ Gốm phát triển thành, nếu như tính từ đại Thương (đồ sứ bắt đầu được sản xuất), thì Đồ Sứ Trung Quốc có lịch sử khoảng hơn 3000 năm.

Kỹ thuật chế Sứ của Trung Quốc bắt đầu từ thời kỳ Đông Hán phát triển rất nhanh, mỗi một thời kỳ lịch sử đều xuất hiện những lò gốm nổi tiếng và những loại sản phẩm gốm sứ mới. Đời Đường lò gốm Việt tại Chiết Giang nổi tiếng với Thanh Sứ (trên Phôi, tức đồ sứ chưa được nung đem quét một lớp men màu xanh lên trên, rồi đem nung lên) hay Bạch Sứ (trên Phôi có hàm lượng Sắt thấp, đem quét lên một lớp men trong suốt rồi đem nung ở nhiệt độ cao) của lò gốm Hình tại Hà Bắc …đều là những lò gốm với những sản phẩm rất nổi tiếng. Và cho đến nay, thì Bạch Sứ của lò gốm Định hay Quân Sứ của lò gốm Quân tại Hà Bắc, hay Thanh Sứ của lò gốm Long Tuyền đều được cho là những Đồ Sứ quý hiếm vô giá.

Bắt đầu từ đời Tống, thì Thanh Sứ của Long Tuyền được tiêu thụ tại rất nhiều quốc gia trên thế giới. Và cho đến nay được lưu giữ tại bảo tàng Istanbul của Thổ Nhĩ Kỳ có khoảng hơn 1000 bộ Thanh Sứ của lò gốm Long Tuyền của các thời đại Tống, Nguyên, Minh.

Sau Nguyên Đại, nghề chế Sứ phát triển rất nhanh tại huyện Cảnh Đức của Giang Tây, và Giang Tây lúc đó được coi là đô thị gốm sứ của Trung Quốc. Đồ Sứ của huyện Cảnh Đức được chế tạo rất tinh xảo và đẹp, trong đó Thanh Hoa Sứ (một loại Sứ nền trắng hoa màu xanh lam), Phấn Thái Sứ (trên Bạch Sứ vẽ các hình họa với nhiều màu sắc khác nhau rồi đem nung ở nhiệt độ cao tạo thành),

Thanh Hoa Sứ (đầu tiên khắc những lỗ to bằng hạt gạo tại một vài vị trí trên ruột của sứ, sau đó ở một vài vị trí khác vẽ lên các hình thù khác nhau, rồi đem quét lên một lớp men và cuối cùng là đem nung ở nhiệt độ cao), Bạc Thai Sứ (loại sứ này mỏng như vỏ trứng, và trên mặt mỏng trong suốt của Sứ vẽ nhiều đường nét hoa văn khác nhau)…được coi là những đồ vật quý hiếm hiện nay.

Thời nhà Minh được coi là giai đoạn đăng quan của đồ sứ Thanh Hoa, tại thời này người dân đã chế tạo ra loại men nhiều mầu (tam thái, ngũ thái) vì vậy mà các sản phẩm được chế tạo ra cũng phong phú hơn nhiều so với thời Tống-Nguyên, theo thống kê thì có khoảng 14 loại hình được sản xuất trong thời kỳ này. Đó là: âu, bát, bình, chậu, chén, choé, chum, đĩa, hộp, hũ, kendy, lọ, nậm, tượng.

Về hoa văn trang trí trên Sứ vào thời này cũng rất đa dạng, ví dụ như hoa văn về các loại thực vật, động vật, con người, hay hoa văn đường diềm… Đặc biệt thời Minh đã bắt đầu phổ biến trong việc dùng chữ để vẽ hoặc khắc chữ để thể hiện niên hiệu, minh văn, ví dụ như Đại Minh có Tuyên Đức niên tạo (宣德年造), Gia Tĩnh niên tạo (大明嘉靖年製), Vạn Lịch niên tạo (大明萬曆年製)…Và cũng bắt đầu từ thời Đại Minh Thanh Hoa Sứ được vận chuyển đến các nước Đông Nam Á, Châu Phi… bằng đường biển.

Về sau Sứ Lễ Lăng của Hồ Nam, Đường Sơn của Hồ Bắc, Thạch Loan của Quảng Đông…với những bản sắc riêng của mình cũng đã danh tiếng trên toàn thế giới.

Kiều Tố Uyên
DHS, Hồ Nam, Trung Quốc

Trước Công Nguyên năm 770 Tần mới được phong làm một trong những Hầu Quốc phía Tây của Trung Quốc, lãnh thổ nhỏ, quốc lực không mạnh, luôn luôn bị Hầu Quốc Trung Nguyên khinh thường.

Nhưng từ khi Tần tiến hành biện pháp Thương ưởng biến thì quốc lực ngày càng mạnh lên và rất nhanh đã trở thành cường quốc mạnh nhất trong 7 nước chiến quốc, sau khi Tần Vương Doanh Chính lên ngôi, đã phát động chiến tranh với quy mô lớn. Bắt đầu từ trước Công Nguyên năm 230, trải qua 10 năm lần lượt tiêu diệt Hàn (là một nước nhà Chu), Triệu, Ngụy, Sở, Yên, Tề, đến trước Công Nguyên năm 221 đã thống nhất 6 nước.

Doanh Chính luôn mơ tưởng Tần sẽ vĩnh viễn là nước thống trị, bởi vậy ông đã tự coi mình là “始皇帝” tức vị Hoàng Đế đầu tiên, và con cháu của mình sẽ là thế hệ thứ 2, thứ 3…Do đó, trong lịch sử đã coi ông là vị Hoàng Đế đầu tiên (trước Công Nguyên 259- trước Công Nguyên năm 210).

Sau khi Tần Thủy Hoàng thống nhất 6 nước đã áp dụng một loạt các biện pháp để củng cố nước Tần. Ví dụ như trong bộ máy chính quyền ông thiết lập Thừa Tướng, đại phu Ngự Sử, Thái Úy…Thừa Tướng giúp Hoàng Đế xử lý các việc triều chính, đại phu Ngự Sử giúp vua giám sát các quan trong triều đình, Thái Úy quản lý quân binh, đều do Hoàng Đế miễn nhiệm.

Tại các địa phương , bãi bỏ các chế độ phong kiến còn lưu lại từ thời nhà Thương (vua Thang thay Hạ lên làm vua gọi là nhà Thương, cách nay chừng 3650 năm) và nhà Chu. Thi hành chế độ phân nước thành nhiều quận huyện khác nhau, toàn quốc phân thành 36 quận (về sau tăng lên thành 40 quận), dưới quận thiết lập huyện. Trưởng quan gọi là quận thủ và huyện lệnh, đều do Tần Thủy Hoàng trực tiếp bổ nhiệm, phụ trách quản lý nhân dân.

Như vậy Tần Thủy Hoàng có thể thống trị cả nước Tần to lớn và nắm giữ quyền lực trong bàn tay mình. Sau khi thống nhất ông đã lập tức dùng những pháp luật, pháp lệnh sẵn có của Tần quốc để áp dụng đến từng vùng trong toàn quốc, làm cho pháp chế trong toàn quốc được thống nhất vào pháp chế của Tần quốc .

Thời kì chiến quốc, các đơn vị đo của từng nước không giống nhau, Tần Thủy Hoàng đã quyết định thống nhất đơn vị đo chiều dài, dung lượng, trọng lượng… từ đó thúc đẩy mạnh sự phát triển về kinh tế. Triều Tần còn thống nhất tiền tệ. Chính phủ Tần quy định, dùng đồng xu của Tần quốc (hình tròn có lỗ ở giữa) làm tiền tệ lưu thông trong toàn quốc. Việc này đã thúc đẩy việc giao lưu kinh tế giữa các dân tộc các khu vực khác nhau, và càng ngày càng chiếm vai trò quan trọng. Về sau, các triều đại kế tiếp đều mô phỏng theo tiền đồng xu của Tần Quốc để sản xuất.

Không những thế Tần Thủy Hoàng còn cho ra lệnh thống nhất chữ viết, ông quyết định dùng chữ triện làm chữ chuẩn và sử dụng thông dụng trong toàn quốc. Về sau, lại xuất hiện loại chữ viết đơn giản hơn thể chữ triện là thể chữ lệ. Hiện tại, đang sử dụng thể chữ khải, là từ chữ lệ biến hóa thành. Chữ viết được thống nhất đã thúc đẩy giao lưu về văn hóa giữa các vùng.

Trước Công Nguyên năm 213, Thừa Tướng Lý Tư cho rằng, nếu mọi người biết đọc thơ, sách… các loại cổ thư, sẽ biết cách vận dụng những quan điểm để phê phán các chính sách cai quản của triều đình và như vậy sẽ rất bất lợi cho Tần Thủy Hoàng. Theo ý kiến của ông thì ngoài những loại sách như sách y dược, trồng trọt và một vài sách nữa ra thì không nên lưu lại, đặc biệt là các sách lịch sử hay thư tịch của các nước đều cần phải đem đốt hết. Tần Thủy Hoàng đã nghe theo ý kiến của Lý Tư. Đến năm thứ 2, xuất hiện một vài phần tử trí thức dị nghị và bàn tán sau lưng Tần Thủy Hoàng là ngang ngược, ỷ quyền thế mà quyết đoán bừa bãi, lạm dụng hình phạt… Lời bàn tán đến tai Tần Thủy Hoàng, ông quyết định truy xét đến cùng, và cuối cùng đã chôn sống hơn 460 người, hai sự việc này được sử sách lưu lại với tên “Thiêu Thư Khang Nho”.

Tướng Mông Điềm đánh bại quân Hung Nô, Tần Thủy Hoàng vì đề phòng quân Hung Nô sẽ xâm chiếm lãnh thổ lần nữa nên đã ra lệnh xây sửa Vạn Lý Trường Thành. Tại phía Nam, lo qui phục Việt tộc, mở rộng sự giao lưu giữa các dân tộc.

Tần Thủy Hoàng đã hoàn thành thống nhất đại nghiệp, kết thúc trường kì chia cắt của các Hầu quốc, thiết lập một nhà nước nhiều dân tộc thống nhất đầu tiên của Trung Quốc (Lãnh thổ của triều Tần, đông đến giáp biển lớn, tây đến bờ tây, bắc đến dải trường thành, nam đến Nam hải, nhân khẩu khoảng 2000 vạn người).

Kiều Tố Uyên
DHS, Hồ Nam, Trung Quốc

Mỗi lần đi thăm các Cung Điện Hoàng Gia hay các Viên Lâm trên đất nước Trung Quốc, tôi thường được nghe những thông tin thú vị về mối liên quan giữa kiến trúc xây dựng của các Cung đình và các con số nơi đây (đặc biệt là số 9 ).

Người xưa cho rằng số lẻ là dương, số chẵn là âm, mà “9” là số lẻ lớn nhất, tức coi “9” là số cực dương. Do đó, số 9 thường được dùng để trang trí trong các Cung Điện nhằm tôn vinh vị trí cao nhất của Hoàng Đế. Ví dụ như trên các cửa ra vào trong Cung Đình đều được đóng đinh theo chiều dọc và ngang, mỗi chiều 9 đinh, tổng cộng là 81 đinh. Ngay cả Thạch Môn (cửa được làm bằng đá đặc) của Đinh Lăng Địa Cung (tại Bắc Kinh) cũng được khắc 99 đinh, hay khi đến Lạc Dương thăm Miếu Quan Đế cũng thấy trên cánh cửa Miếu được khắc 99 đinh. Dù là Quan Vũ không phải là hoàng đế, ngưởi ta tôn kính ông như vua, sau khi ông mất người dân đã đóng 99 đinh lên cánh cửa Miếu để tỏ lòng tôn kính ông).

Khi đến thăm các Hoàng Cung, nếu bạn chú ý một chút bạn sẽ phát hiện ra Hoàng Cung có kiến trúc 9 sân sướng, hay khi đến thăm Miếu Khúc Phụ Khổng (một trong những Miếu được xây dựng với quy mô lớn nhất tại Trung Quốc hiện nay) cũng có kiến trúc 9 sân sướng (thông qua đó có thể thấy Đế Vương rất coi trọng và ưu ái đại thánh Khổng Tử ).

Thông qua thống kê , Cố Cung của Bắc Kinh xây dựng khoảng hơn 9900 gian phòng (cũng có người thích nói quá đi một chút rằng Cố Cung có khoảng 9999 gian phòng).

Người Trung Quốc cho rằng hai số lẻ 9 và 5 khi kết hợp với nhau sẽ tượng trưng cho sự tôn nghiêm của Đế Vương . Do đó, Thành Lầu của Thiên An Môn được xây dựng rộng 9 gian và sâu 5 gian, hay cấu trúc xây dựng 9 dầm 18 trụ của Cố Cung Giác Lầu và kiến trúc 9 tường rồng của Cố Cung tại Đại Đồng và Bắc Hải …đều đại diện cho vận may và sự uy nghiêm của Hoàng Đế .

Di Hòa Viên (một Viên Lâm Hoàng Gia nổi tiếng của Trung Quốc ): Trong Viên có một chiếc cầu đá 17 vòm, chiếc cầu đá này cũng kết duyên với số 9 đấy các bạn ạ. Không tin các bạn có thể kiểm tra điều tôi nói bằng cách đếm từ bất kì đầu cầu nào đến vòm chính giữa của cầu, thì thứ tự của vòm chính giữa cũng đều là số 9 đấy.

Hoàn Khâu Đàn trong Thiên Đàn (là nơi ở của Hoàng Đế Tế Thiên , thời Minh Thanh) có thể coi là một tòa kiến trúc số 9 rất đặc biệt, Đàn được chia làm 3 phần: phần trên, phần giữa, phần dưới. Tầng trên do 9 tấm đá đồng tâm hợp thành, vòng tròn thứ nhất (tức vòng tròn trong cùng) do 9 miếng đá hình quạt tạo thành, vòng hai do 18 miếng đá (tức 9×2), vòng ba do 27 miếng đá (tức 9×3)… cho đến vòng thứ 9 do 81 miếng đá hợp thành (tức 9×9).

Ngoài ra số 9 còn được dùng trong các buổi đại lễ hay các buổi yến tiệc của Cung Đình Đại Thanh, ví dụ số phẩm được chuẩn bị là 99 phẩm, hay sinh nhật của Đế Vương khi tổ chức các tiết mục giải trí đều phải đủ 81 tiết mục, nhằm ngụ ý chúc Đế Vương luôn gặp vận may và trường thọ .

Giờ khi đi thăm các Cung Đình hay các Viên Lâm của Trung Quốc các bạn hãy thử chú ý đến sự tồn tại của các con số đi nhé, chúc các bạn một ngày vui vẻ.

Kiều Tố Uyên

Đã rất lâu rồi trong một lần đọc sách tại thư viện trường 广西医科大学 tôi có tìm được một cuốn sách liên quan đến Quý Châu, liên quan đến thị trấn cổ Trấn Viễn. Trong cuốn sách đó có lưu một vài bức ảnh về phong cảnh nơi đây và tôi đã bắt đầu thích thú tìm hiểu về Trấn Viễn từ hồi đó. Nhưng lúc đó còn phải đi học, phải bận bịu với thi cử và cũng chưa thật sự quyết tâm lắm nên tôi cũng chỉ biết đến Trấn Viễn qua sách báo mà thôi .

Thời gian gần đây vì tâm tư không được thoải mái tôi đã quyết định đi đâu đó để thay đổi không khí, không biết vì vô tình hay vì có duyên với Trấn Viễn mà tôi lại tìm được quyển sổ ghi chép về Trấn Viễn từ hồi còn học đại học. Tôi đã thuyết phục được một vài đồng nghiệp cùng mình đến đó trong mấy ngày cuối tuần vừa qua.

Quý Châu là một tỉnh có nhiều núi và cao nguyên. Phía Bắc giáp Tứ Xuyên, Tây giáp Vân Nam, Nam giáp Quảng Tây và Đông giáp Hồ Nam. Quý Châu là một trong những tỉnh nghèo nhất Trung quốc và có nhiều dân tộc thiểu số nhất Trung quốc. Hơn 37% dân số Qúy Châu là các sắc tộc thiểu số, và 55% diện tích của tỉnh dành riêng cho các khu tự trị của các sắc dân thiểu số. Huyện Trấn Viễn nằm trong khu tự trị của dân tộc Miêu và dân tộc Đồng (Kiềm Đông Nam).

Một chuyến đi thật vất vả, chúng tôi phải ngồi ô tô một tiếng đồng hồ đến ga Tương Đàm, rồi lại nằm trên tàu mất 8h đồng hồ mới đến nơi. Khi đặt chân đến nhà ga Trấn Viễn ấn tượng của tôi không được tốt cho lắm. Đó là một nhà ga chật hẹp và cũ kĩ, lại chen chúc không biết bao nhiêu là người. Tôi hết bị đẩy về phía trước rồi lại bị xô sang trái, sang phải và thật vất vả mới có thể thoát khỏi khu nhà ga đầy khách du lịch ấy. Tôi lấy quyển sổ ghi chép của mình ra và bắt đầu cuộc hành trình của mình .

Địa điểm đầu tiên mà chúng tôi đến là khu phố cổ Miêu Cương. Miêu Cương được chia làm 6 khu nằm dọc hai bên bờ sông Vũ Dương. Khu 1 là khu phố đi bộ và cũng được coi là khu phố phát triển nhất tại đây, đa phần tầng một là những gian bán hàng lưu niệm hay quà đặc sản cho khách du lịch. Những trái kiwuy được cắt thành khoanh tròn, hay những trái cà chua nhỏ bằng đầu ngón tay được tẩm một lớp mật ong bên ngoài và sấy khô… được đựng trong những hộp kính trông rất hấp dẫn, bên cạnh đó là một sạp gỗ được xếp rất nhiều những ống tre bên trong có đựng rượu, còn sạp đối diện thì đặt rất nhiều những hộp đậu phụ thối, măng chua…

Đồ lưu niệm thì chủ yếu là những khung thêu phong cảnh Vũ Dương hay Động Thanh Long… và có một gian hàng mà tôi rất thích vì ở đó bán rất nhiều những đôi hài bằng lụa, bên trên được thêu bằng những sợi chỉ ngũ sắc trông rất lạ mắt .

Khoảng 12h trưa chúng tôi rời khỏi khu 1 và sang khu 2. Đây là khu nhà trọ dành cho khách du lịch, sau khi kiếm được phòng nghỉ với giá vừa phải, chúng tôi đã vứt đồ ở đó rồi tiếp tục cuộc hành trình của mình đến khu 3. Khu này bán toàn đồ ăn uống, đồ ăn ở đây cay lắm lại nhiều dầu nữa, vì họ cho rằng nhiều dầu là thể hiện tấm lòng quý mến khách.

Ăn xong, chúng tôi đi bộ lang thang đến khu 4 và lên thuyền chạy dọc trên sông Vũ Dương。 Sông Vũ Dương được phân thành 394 địa điểm du lịch như: Thành cổ Trấn Viễn, Suối Thiết, Thượng /Hạ Vũ Dương, núi Vân Đài…

Thành cổ Trấn Viễn nằm ở đoạn cuối của sông Vũ Dương, đã có 2000 năm lịch sử và được liệt kê là một trong những thành cổ nổi tiếng của Trung Quốc. Trong thành có 5 cảnh quan nổi tiếng là: Động Thanh Long, Động Trung Nguyên, Động Ngô Vương, Thôn Hòa Bình, Điện Tứ Cung. Trong đó Động Thanh Long được cho là kiến trúc cổ có quy mô lớn nhất, kết cấu tinh xảo nhất và là đại diện cho quần trúc cổ của Qúy Châu .

Động Thanh Long nằm trên vách núi cheo leo , trong động có sử dụng hạ điếu, nham thạch, trúc đài …các loại kiến trúc cổ, vì vậy Động Thanh Long luôn giữ được bản sắc “trong Động có Lầu” và “trong Lầu có Động”. Động Thanh Long bao gồm 6 cảnh quan chính là: Cầu Chúc Thánh, Thiền Viện Truy Nguyên, Cung Vạn Thọ, Nham Hương Lô… Đây cũng là nơi hội tụ của phật giáo kinh điện, đạo giáo miếu đường, viện nho giáo.

Sau khi thăm hết Động Thanh Long chúng tôi đã vào một quán lẩu cá nằm ngay cạnh sông Vũ Dương , vừa giải quyết cái bụng đói meo vừa ngắm cảnh thành cổ vào buổi tối thật là sảng khoái. Ăn xong chúng tôi đi dọc phố và gặp rất nhiều những nhóm hát kinh kịch. Người già ở đây rất yêu thích môn nghệ thuật này vì vậy trên bất kì dãy phố nào bạn cũng có thể bắt gặp những nhóm như thế này. Lang thang về phía gần bến có rất nhiều sạp hàng bán đồ ăn đêm, chủ yếu bầy bán cá nướng, tôm nướng, đậu phụ thối rán… Người dân ở đây đàn ông thì thích ngồi quây quần thành từng bàn nhỏ để đánh cờ, phụ nữ thì tập chung thành một tốp để học nhảy…

Một ngày mệt mỏi cần phải được nghỉ ngơi ,chúng tôi đã quyết định quay trở về khách sạn và chuẩn bị cho chuyến đi của ngày hôm sau .

Buổi sáng của ngày thứ 2 chúng tôi đã quyết định đi Suối Thiết , mất hơn 1 tiếng đồng hồ ngồi xe đến đó , rồi lại phải đi bộ men theo sườn núi mất 1 tiếng rưỡi mới đến đích cuối cùng。 Tổng chiều dài của Suối Thiết là 21km, vì chảy qua nhiều đoạn đất khác nhau nên có nhiều tên gọi khác nhau , từ đầu nguồn đến đoạn thôn Mã Lộ Hà được gọi là Suối Cam , đoạn từ thôn Mã Lộ Hà chảy đến Long Trì được gọi là Suối Mã Lộ Hà , từ Long Trì chảy đến kênh Hắc Đường gọi là Suối Long Đường, từ kênh Hắc Đường đến Động Tân Kiều gọi là Suối Ông Tử, và từ Động Tân Kiều đến đầu Suối Thiết gọi là Suối Thiết Sơn.

Vừa đi vừa tán chuyện nên chúng tôi đến đích rất nhanh ,đó là một hồ nước phẳng lặng như gương, người ta nói rằng hồ nước này sâu không xác định được đáy, bởi vậy mà nước hồ mang màu xanh ngọc trông rất đẹp. Chúng tôi dừng chân tại đây để chụp ảnh, nghịch suối, ăn uống, đánh bài, hát hò… và đến 3h chiều lại men theo con đường cũ quay trở lại bến xe và đi thẳng đến ga tàu để trở về Trường Sa.

Kiều Tố Uyên
Hồ Nam,Trung Quốc

Tại bán đảo Huệ Đông thuộc huyện Tuyền Châu tỉnh Phúc Kiến Trung Quốc có một quần tộc rất đặc biệt sinh sống, quần tộc đó mang tên Huệ An. Vì trang phục đặc biệt cộng thêm những tục hôn lễ rất kỳ lạ nơi đây nên danh tiếng của Huệ An đã trở nên nổi tiếng khắp trong và ngoài nước. Có người nói họ là dân tộc thiểu số, có người lại cho rằng họ là người dân tộc Hán. Họ sinh sống ven biển và chia thành 7 làng, với tổng nhân khẩu là gần 1 triệu người .

Vẻ đẹp của con gái Huệ An được miêu tả bởi 3 chữ ” Thật, Thiện, Mỹ “. Từ thời cổ xưa con gái nơi đây đã nổi tiếng với đức tính cần cù , tiết kiệm , chịu thương, chịu khó. Vì con trai Huệ An thường ra khơi đánh bắt cá dài ngày, trong nhà chỉ có người già, trẻ em và phụ nữ, vì thế họ phải dùng chân để dạp đất, dùng đầu để đội trời, dùng bờ vai mềm yếu của mình để gánh vác những công việc nặng nhọc trong cuộc sống như quán xuyến việc nhà, làm ruộng, đẽo đá, cưa gỗ, đan lưới, may vá, buôn bán… Còn con gái thời nay lại tỏ ra rất hoạt bát, sôi nổi trong mọi nghành nghề. Họ dùng trí thông minh, sự kiên cường, sức dẻo dai, tính chịu thương chịu khó để theo đuổi cuộc sống hạnh phúc và để thể hiện tính đa phong cách của mình .

Tục hôn lễ của người dân Huệ An phải nói là rất lạ lùng, nó khiến cho nhiều người không thể hiểu và tiếp nhận được. Sau đây tôi sẽ giới thiệu để các bạn cùng biết thêm nhé: Trong ngày cưới Tân Nương khoác trên mình một bộ đồ màu đen ( Người trong làng gọi là Áo Phượng Hoàng đen), tay cầm ô màu đen. Trước khi xuất gia Tân Nương phải bước qua bếp lò đã được đốt chuẩn bị sẵn. Đó là một trong những tập tục truyền thống của người dân Huệ An, vì họ cho rằng màu đỏ của ngọn lửa sẽ điềm báo trước về một cuộc sống thịnh vượng của hai vợ chồng.

Sau đó Tân Nương sẽ được bạn bè và gia đình nhà gái đưa đến nhà trai chứ bên nhà trai không cho bất kì ai đến đón. Trong đêm tân hôn thì Tân Nương không được phép lên giường ngủ mà phải đứng ở cuối mép giường suốt đêm. Sau khi cưới 3 ngày thì Tân Lang sẽ đưa Tân Nương về bên nhà ngoại định cư trong một thời gian dài. Sau một năm thì hai vợ chồng về bên nhà nội ngủ ở đó một đêm, và sáng hôm sau lại quay về nhà ngoại.

Chỉ có những ngày lễ tết truyền thống như Tết Nguyên Đán, tết Thanh Minh, tết Đoan Ngọ …hoặc khi nhà nội công việc đồng áng quá vất vả và bận rộn thì người chồng lại đón vợ về khoảng 1 đến 2 ngày. Vì Vậy thời gian định cư bên nhà ngoại ít nhất là 2 đến 3 năm, và số lần về bên nhà nội hàng năm không đến 10 lần, mỗi lần về không được ở quá 3 ngày. Trên đường về phải dùng khăn đội đầu che kín mặt, chỉ đến tối trước khi đi ngủ mới được tháo ra. Cứ lặp đi lặp lại như vậy cho đến khi người vợ sinh con (không được phép sinh bên nhà ngoại mà phải về bên nhà nội), lúc đó mới danh chính ngôn thuận được cùng chồng về bên nhà nội chung sống .

Thực ra tập tục sống định cư lâu dài bên nhà ngoại của con gái Huệ An đã mang lại không ít những mâu thuẫn và bất hạnh cho họ nhưng do con trai Huệ An thường ra khơi đánh bắt cá trong thời gian dài nên tập tục này vẫn được duy trì rất phổ biến nơi đây .

Trong ngày cưới cách trải tóc của Tân Nương rất cầu kỳ và cũng chỉ trong ngày hôn lễ của mình con gái Huệ An mới được phép cuốn kiểu tóc đặc biệt này. Kiểu tóc này cần đến 5, 6 người cùng lúc làm và phải mất đến 4 tiếng mới hoàn thành. Và nếu như Tân Nương không cẩn thận làm rối tóc thì rất khó chỉnh sửa lại như cũ.

Nhưng tại sao lại cần nhiều người giúp Tân Nương cuốn kiểu tóc cầu kỳ đến vậy , có phải chỉ vì ý nghĩa là làm đẹp thôi không? Thực ra kiểu tóc này mang một hàm ý rất sâu sắc là để giám sát Tân Nương trong 3 ngày cưới đầu . Nghe nói, Tân Nương sau 3 ngày cưới về bên nhà ngoại, nếu phát hiện tóc bị rối sẽ bị người già trách cứ, chị em cùng lứa tuổi chê cười, trẻ con bêu riếu. Do đó để giữ cho tóc không bị rối, thông thường Tân Nương trong 3 ngày cưới đầu không được phép nằm ngủ mà phải ngồi ở dưới đất hoặc đứng ở mép giường thông đêm.

Những tập tục trong hôn lễ của người dân Huệ An hiện nay đã có nhiều cải tiến, nhưng vẫn giữ được những nét độc đáo riêng của mình .

Chúc các bạn một ngày vui.

Kiều Tố Uyên
DHS, Hồ Nam, Trung Quốc

Hôm nay, lễ tết Đoan Ngọ (mùng 5 tháng 5 âm lịch), hay còn gọi tết Đoan Dương , tết Ngũ nguyệt …mặc dù tên gọi khác nhau nhưng tập tục trong ngày này của các vùng lại đều giống nhau.

Tết Đoan Ngọ đã có lịch sử hơn 2000 năm, là lễ tết truyền thống dân gian lớn nhất vào mùa hè của người dân Trung Quốc. Trong ngày này mọi gia đình thường treo bức họa Chung Quỳ , treo lá Ngải Cứu, lá hoa Iris, treo gói Bội Hương, treo túi dệt ngũ sắc trong nhà, gói bánh trưng, uống rượu Hùng Hoàng, tổ chức đua thuyền rồng …

Tại sao tết Đoan Ngọ lại gọi là “Đoan Ngọ”? Thì ra “Đoan” có nghĩa “Mồng”. “Mồng 5” tức là “Đoan Ngọ”. Theo lịch TQ, tháng 5 là tháng “Ngọ”, vì vậy, mồng 5 tháng 5 tức là “Đoan Ngọ”.

Ở Việt Nam ta còn gọi tết Đoan Ngọ là tết Trừ sâu bọ, có lẽ vì tháng năm vừa nóng vừa đầu mùa mưa cho nên muỗi mòng phát triển mạnh, cộng với trời mưa, thường làm người ta hay bị bệnh.

Ý nghĩa của ngày tết Đoan Ngọ:

Tưởng nhớ đến Khuất Nguyên, thi nhân của Trung quốc. Nhà thơ khuất Nguyên sinh sống ở nước Sở trong thế kỷ 3, trước công nguyên, sau khi đất nước ông bị giặc xâm chiếm, ông hết sức căm phẫn nhẩy xuống sông tự vẫn, hôm đó đúng vào ngày mồng 5 tháng 5. Về sau, cứ đến ngày mồng 5 tháng 5, để kỷ niệm phẩm chất cao cả của nhà thơ Khuất Nguyên, ai nấy đều lấy bỏ gạo vào ống tre rồi thả xuống sông để tế ông. Về sau, ống tre đựng gạo lại được đổi thành bánh trưng.

Tưởng nhớ đến ngày giỗ của Ngũ Tử Tư. Vì báo thù cho Bố và anh trai (đều bị Sở Vương giết chết ) Ngũ Tử Tư đã chạy sang nước Ngô cùng cấu kết với Ngô Vương ( Hạp Lô ) lật đổ Sở Quốc. ,Sau khi chiếm được Sở Vương Thành và giết chết Sở Bình Dương trả thù cho Bố và anh trai mình, Ngũ Tử Tư đã trở thành đại thần được Ngô Vương Hạp Lô rất trọng vọng. Ngô Vương Hạp Lô chết, con trai (Phu Sai Hứa) lên kế vị. Lúc đó sĩ khí quân Ngô đang vang dậy khắp nơi, ở thế bách chiến bách thắng.

Việt Quốc sau khi gây chiến với nhà Ngô đã đại bại, Việt Vương liền lập mưu giảng hòa với Phu Sai Hứa, Ngũ Tử Tư khuyên Phu Sai Hứa nên diệt tận gốc Việt Quốc nhưng ông không nghe thậm chí còn trúng kế của Việt Vương nhận hối lộ và hãm hại Ngũ Tử Tư. Sau khi nhận bảo kiếm của Phu Sai Hứa ban cho để tự xử Ngũ Tử Tư vì quá uất ức nên trước khi chết đã nói rằng : “Sau khi ta chết, hãy moi mắt ta ra và treo ở Đông Môn của Ngô Thành, để ta có thể tận mắt nhìn thấy cảnh quân Việt tiến quân tiêu diệt Ngô Quốc”. Tin được lan truyền khắp nơi và đến tai Phu Sai Hứa, Phu Sai Hứa đã rất phẫn nộ, liền cho quân nhét xác của Ngũ Tử Tư vào trong bọc da và vứt xuống sông vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch.

Tưởng nhớ đến lòng hiếu thuận của người con gái Tào Nga. Tào Nga là người Đông Hán, sinh ra trong một gia đình nghèo khổ. Bố của Tào Nga vì kiếm sống nuôi gia đình nên trong một lần mò cua bắt ốc đã bị chết chìm mấy ngày không thấy xác. Lúc đó Tào Nga mới có 14 tuổi, vì thương cha nên ngày đêm than khóc tìm cha ven sông. 17 ngày trôi qua kể từ khi cha của Tào Nga chết, vào mùng 5 tháng 5 âm lịch Tào Nga cũng nhảy sông tự vẫn. Sau 5 ngày thì người dân thấy xác của Tào Nga đang ôm chặt xác cha mình trong vòng tay nổi lên trên mặt sông.

Chuyện được lan truyền khắp nơi. Để tưởng nhớ đến tấm lòng hiếu thuận của Tào Nga người dân đã lập miếu thờ Tào Nga ven sông Triết Giang, và làng mà Tào Nga sinh ra lớn lên được đổi thành Làng Tào Nga, đoạn sông mà người dân phát hiện xác hai cha con được định danh là Đoạn sông Tào Nga.

Các phong tục tập quán Trung Quốc trong ngày tết Đoan Ngọ :

Đua thuyền rồng. Là tập tục chủ yếu trong ngày tết Đoan Ngọ. Tập tục này có nguồn gốc từ thời Sở Quốc. Do người dân không đành lòng trước cái chết của hiền thần Khuất Nguyên (và cũng là một thi nhân vĩ đại thời Sở Quốc), nên đã dùng thuyền bè để tìm kiếm xác ông trên Hồ Động Đình (vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch), dùng cán thuyền khuấy động dòng nước để cá không rỉa xác ông nhưng vẫn không tìm thấy. Từ đó cứ vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch hàng năm người dân lại tổ chức lễ hội đua thuyền rồng để tưởng nhớ đến Khuất Nguyên.

Gói bánh trưng và uống rượu Hùng Hoàng. Trong những ngày này người dân Trung Quốc thường tấp nập chuẩn bị ngâm gạo nếp, rửa lá rong để gói bánh trưng. Bánh trưng mỗi vùng lại có nguyên liệu và mùi vị khác nhau. Ví dụ người phía Nam thường chuẩn bị đỗ xanh, gạo nếp, thịt lợn, lạp xưởng, lòng trứng gà … còn người phía Bắc lại gói bánh nhân táo tàu và các nguyên liệu thuốc Bắc … Uống rượu Hùng Hoàng, tập tục này rất thịnh hành tại khu vực ven sông Trường Giang (Dương Tử).

Treo gói Bội Hương trong nhà (Có tác dụng tránh tà đuổi ma ). Trong gói có Chu Sa , Hùng Hoàng, Hương Dược… thường đựng trong các túi nhỏ được thêu dệt cẩn thận và dùng chỉ ngũ sắc cột lại thành nhiểu hình thù khác nhau .

Treo lá Ngải Cứu và lá hoa Iris. Lá hoa Iris tượng trưng cho thanh kiếm, được người dân treo trước cửa nhà hoặc đầu giường cùng lá Ngải Cứu nhằm xua đuổi ma quỷ . Dùng lá Ngải Cứu để trừ tà, đuổi chướng khí. Một số nơi dùng lá Iris, lá Ngải Cứu, hoa lựu, củ tỏi, hoa Ĩxora kết thành vòng hoa, hình người, hình con hổ …

Treo bức họa Chung Quỳ. Chung Quỳ là một nho sĩ đời Đường, nhưng vì dung mạo quá xấu nên bị nhà vua gạch tên.vvBất bình với lệnh của Vua Chung Quỳ đã nhảy lầu tự tử. Sau khi chết ông được giữ chức Quỷ Vương chuyên môn cai quản ma quỷ dưới âm phủ. Vì tháng 5 là khoảng thời gian thường hay xuất hiện dịch bệnh và nhiều người dân chết không rõ lí do nên từ đó cứ đến mùng 5 tháng 5 âm lịch nhà nhà lại treo bức họa Chung Quỳ, một phần vì tưởng nhớ đến ông, một phần vì ngụ ý tránh tà đuổi ma.

Dùng chỉ ngũ sắc cột vào cổ tay, cổ chân trẻ em. Trong lúc buộc phải dặn trẻ em không được hỏi han hay nói một câu gì, không được tự ý làm đứt chỉ hoặc tự tháo bỏ chỉ ra khỏi tay chân, chỉ đến tối khi đi tắm mới được phép tháo sợi chỉ đó ra và đem vứt xuống sông. Vì người xưa cho rằng trẻ em đeo sợi chỉ ngũ sắc trong ngày tết Đoan Ngọ sẽ tránh được nọc độc của rắn rết, vứt chỉ ngũ sắc xuống lòng sông nhằm ngụ ý nhờ dòng nước cuốn trôi đi hết dịch bệnh.

Việt Nam với bánh ú tro và cơm rượu. Hai món này không thể thiếu trong ngày Tết Đoan Ngọ.

Bánh ú tro. Theo truyền thuyết, đây cũng là tập tục từ Trung Quốc mang sang, để cúng Khuất Nguyên. Bánh ú có 4 cạnh nên khi thả xuống sông để cúng, cá không ăn được. Bánh ú tro đã trở thành tập tục khá quen thuộc ở miền nam, và rất mạnh ở Hội An. Muốn ngon phải gói bằng lá kè tại vùng núi ở tận xứ Huế. Nếp phải lựa kỹ không cho lộn gạo tẻ, đãi sạch ngâm với nước tro mè (cây mè đốt lấy tro, hoà với nước, lọc qua hồ cát) để qua đêm. Nước tro pha một ít phèn sa để bánh không bị bở. Nhờ nước tro mè mà hạt nếp nhuyễn thành bột. Để bánh không bị sống còn có một kinh nghiệm là khi bỏ bánh vào nồi chờ nước sôi thì thắp một nén nhang, đến khi hương vừa tàn thì cũng là bánh vừa chín tới.

Cơm rượu. Ăn cơm rượu sáng Đoan Ngọ để diệt trừ “sâu bọ” trong cơ thể có thể làm chúng ta bị bệnh. Đây cũng là một hình thức gần như uống rượu Hùng Hoàng. Các chất rượu làm nóng người, máu huyết lưu thông mạnh hơn, làm con người khỏe hơn. Có lẽ đây là lý do chính tại sao tết Đoan Ngọ lại gọi là tết Trừ sâu bọ ở nước ta.

Kiều Tố Uyên.
DHS, Hồ Nam, Trung Quốc