Bảo hiểm xã hội là lưới an toàn cả đời cho cuộc sống của người lao động.
Nhiều doanh nghiệp trong nước cố tình nợ đóng bảo hiểm. Đó là chọc thủng lưới an toàn của người lao động, không những chỉ là phi pháp mà còn là bất nhân và vô đạo đức.
Cơ quan chức năng cùng doanh nghiệp cần sớm giải quyết vấn đề nghiêm trọng này. Cần tăng cường kiểm tra và mạnh tay xử phạt những hành động bất nhân, vô đạo đức và phi pháp này.
An An
1. Lao đao khi doanh nghiệp nợ bảo hiểm, chế độ
2. Nợ bảo hiểm xã hội: Doanh nghiệp đổ gánh nặng lên người lao động
3. Bài cuối: Kỳ vọng vào Luật Bảo hiểm sửa đổi năm 2024
***
Lao đao khi doanh nghiệp nợ bảo hiểm, chế độ
Không ít người lao động trên cả nước đang rơi vào tình cảnh khốn đốn vì doanh nghiệp nợ, trốn đóng bảo hiểm xã hội trong thời gian dài dẫn đến không có thẻ BHYT để khám chữa bệnh, không được hưởng chế độ thai sản, nghỉ ốm, tai nạn lao động hay thậm chí mất luôn quyền nhận lương hưu…
Trong khi đó, không ít doanh nghiệp vẫn hoạt động bình thường, né tránh trách nhiệm và đẩy gánh nặng lên vai người lao động. Trước thực trạng đáng báo động này, cơ quan chức năng cần có biện pháp quyết liệt hơn để bảo vệ quyền lợi chính đáng cho người lao động.
Cống hiến một đời, nhận về tay trắng
Hơn một năm qua, không khí trong căn nhà nhỏ của chị Nguyễn Thị Hằng (xã Trực Thắng, Ninh Bình) lúc nào cũng trầm buồn. Người phụ nữ với vóc dáng gầy guộc và đôi mắt luôn ánh lên vẻ lo âu vì đã trải qua quãng thời gian không dễ dàng khi vừa làm mẹ, vừa gánh vác cả gia đình sau ngày chồng mất cách đây hơn một năm.
Mất đi trụ cột gia đình, một mình chị Hằng phải xoay sở để nuôi 3 con nhỏ. Niềm mong mỏi duy nhất của chị là có được bảo hiểm xã hội và lấy được chế độ thai sản để gánh nặng cơm áo được vơi đi phần nào. Thế nhưng cái điều tưởng như hiển nhiên ấy là trở nên quá xa vời với chị Hằng lúc này.
Chị Hằng từng là công nhân gắn bó từ những ngày đầu với Công ty Việt Phát – Hải Phú, địa chỉ: xã Hải Xuân, tỉnh Ninh Bình (trước đó là xóm Mai Quyền, xã Hải Phú, huyện Hải Hậu, Nam Định). Trước đó chị Hằng luôn tin rằng chỉ cần làm việc chăm chỉ, rồi mọi thứ sẽ đủ đầy, ít ra là một tấm thẻ bảo hiểm y tế khi đau ốm, một khoản trợ cấp thai sản khi sinh con. Nhưng từ tháng 12/2022, những quyền lợi tưởng như nhỏ bé ấy cũng bị tước đoạt, khi công ty bắt đầu nợ bảo hiểm xã hội. Thai sản không có, thẻ BHYT bị khoá, những lần chị đi khám bệnh hay đưa con đến bệnh viện đều phải vay mượn để chi trả.
“Nhiều lúc người mệt, ốm cũng không dám nghỉ. Ba đứa nhỏ ở nhà, nếu tôi không đi làm thì lấy gì mà ăn. Nhưng càng cố bám trụ lại với công ty để chờ bảo hiểm, càng chẳng thấy đâu cả” chị Hằng nói rồi im lặng thật lâu.
Câu chuyện của chị Hằng không phải là duy nhất. Ở xã Ninh Cường (tỉnh Ninh Bình), chị Trần Thị Sáu cũng đang mỏi mòn chờ đợi một điều rất đỗi đơn giản: được đóng đủ bảo hiểm. Là một trong những lao động bị nợ BHXH lâu nhất tại công ty, chị Sáu hiểu rõ cảm giác mong mỏi, hy vọng rồi lại thất vọng mỗi lần công ty hứa “tháng sau sẽ đóng”. Đồng nghiệp của chị người thì chuyển việc, người thì bỏ về quê, chỉ còn chị và một số người nữa vẫn cố nán lại. “Tôi và các chị em thậm chí chấp nhận công ty nợ lương, chỉ mong được đóng bảo hiểm đầy đủ. Công ty hứa tháng 3 sẽ đóng nhưng rồi lời hứa vẫn chỉ là lời hứa,” chị Sáu buồn bã chia sẻ.
Tại Thủ đô Hà Nội, giữa lòng phố thị sầm uất, nhiều lao động nữ từng làm việc tại Công ty Cổ phần Phát triển Giáo dục Igarten (Khu đô thị Đông Nam Trần Duy Hưng, phường Yên Hoà) cũng lâm vào tình cảnh tương tự. Không được hưởng chế độ thai sản, không có hoa hồng tuyển sinh như cam kết, cuộc sống của họ vốn đã chật vật với tiền thuê nhà, chi phí nuôi con, giờ càng thêm khốn khó.
Chị Đặng Thị Thu Hiền, quê Hải Phòng đã có thâm niên hơn 11 năm làm việc tại Igarten, với mức lương 8 triệu đồng/tháng. “Họ nợ tôi cả tiền thai sản, cả tiền thưởng hiệu quả gần 40 triệu đồng. Khi biết công ty không đóng BHXH, tôi đã phải nghỉ việc. Nhưng ra đi trong tâm thế trắng tay, tôi chưa từng nghĩ đến”, chị Hiền nói.
Mới đây, vào ngày 16/4, Sở Nội vụ Quảng Nam đã phối hợp với Công ty TNHH May Minh Hoàng 2 và các đơn vị liên quan tổ chức đối thoại với gần 200 công nhân liên quan đến việc nợ bảo hiểm xã hội và chế độ đối với người lao động.
Được biết, Công ty TNHH May Minh Hoàng II (thành phố Đà Nẵng ) chậm đóng BHXH gần 10,3 tỉ đồng.
Chị Trần Thị H, làm việc tại công ty gần 8 năm nhưng gần đây đã xin nghỉ để chuyển sang chỗ làm khác. Khi làm thủ tục thì chị tá hoả khi biết công ty nợ BHXH, chưa chốt sổ. “Tôi lo nhất là sau này có chuyện gì thì quyền lợi của mình không được bảo vệ. Làm suốt một thời gian dài mà giờ lại phải tự gánh hết những điều lẽ ra đáng được hưởng”, chị H bộc bạch.
Cùng chung cảnh ngộ, ông Nguyễn Thành Sơn, có thâm niên 36 năm cống hiến tại Công ty TNHH MTV Đóng tàu Nha Trang cũng đang trong tình cảnh cay đắng. Cụ thể, ông Sơn nghỉ hưu từ năm 2023 nhưng đến nay vẫn chưa được chốt sổ BHXH, bởi Công ty TNHH MTV Đóng tàu Nha Trang đang nợ bảo hiểm của ông tới 5 năm 2 tháng. Ông Sơn bảo, ông cũng chỉ hy vọng khi hết tuổi lao động mình sẽ có một khoản lương hưu để sống yên ổn. Nhưng giờ hy vọng ấy đã chuyển thành nỗi thất vọng, bởi thậm chí đến tấm thẻ bảo hiểm y tế cũng phải tự bỏ tiền ra mua.
Cùng công ty với ông Sơn, anh Nguyễn Tăng Lợi, một công nhân trẻ hơn cũng rơi vào tình cảnh bị treo quyền lợi. “Mỗi tháng lương trừ bảo hiểm đầy đủ, nhưng công ty không nộp. Giờ muốn làm bảo hiểm thất nghiệp cũng không được, vì sổ có được chốt đâu,” anh Lợi nói đầy bất lực.
Ngày 28/5/2025, Bảo hiểm xã hội tỉnh Khánh Hòa cho biết đã ban hành 19 quyết định xử phạt đối với các doanh nghiệp nợ BHXH kéo dài, tổng tiền phạt lên đến 825 triệu đồng. Trong đó, Công ty TNHH MTV Đóng tàu Nha Trang là cái tên đứng đầu danh sách, nợ hơn 21 tỷ đồng từ năm 2010 đến nay.
Giữa những con số khô khan ấy là hàng ngàn, hàng vạn cuộc đời đang bị kẹt lại. Họ không đòi hỏi quá nhiều, chỉ mong một lần được nhìn thấy những năm tháng lao động của mình được ghi nhận bằng những quyền lợi căn bản. Một tấm thẻ bảo hiểm y tế, một chế độ thai sản, một khoản lương hưu khi về già. Những gì họ cần không phải là lời hứa hẹn, càng không phải là sự im lặng. Bởi đằng sau những con số khổng lồ về nợ bảo hiểm là những phận người thật, những câu chuyện thật, mà nếu không kịp thời cứu lấy, sẽ còn nhiều chị Hằng, chị Sáu, chị Hiền… trắng tay sau cả một đời cống hiến.
Những con số đáng báo động và lỗ hổng pháp lý cần bịt kín
Hơn 22.000 tỷ đồng nợ đọng bảo hiểm đang treo lơ lửng trên vai người lao động, theo công bố mới nhất của BHXH Việt Nam. Con số này không chỉ phản ánh mức độ nghiêm trọng của tình trạng trốn đóng bảo hiểm, mà còn gióng lên hồi chuông cảnh báo về hiệu lực của pháp luật trong bảo vệ quyền lợi người lao động.
Tính đến hết tháng 4/2025, tổng số tiền nợ BHXH, BHYT, BHTN trên toàn quốc đã vượt mốc 22.300 tỷ đồng, tăng 5,6% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, hơn 10.000 doanh nghiệp đã nợ kéo dài từ 6 tháng đến nhiều năm, ảnh hưởng trực tiếp đến hàng trăm nghìn lao động. Đáng nói, không ít doanh nghiệp trong số này vẫn hoạt động bình thường, có doanh thu, thậm chí có lãi, nhưng cố tình không hợp tác với cơ quan BHXH để khắc phục vi phạm.
Riêng tại Hà Nội, gần 2.000 doanh nghiệp đang nợ hơn 1.300 tỷ đồng, trong đó có đơn vị nợ từ 5 đến 10 năm. Điều đó cho thấy, việc né tránh nghĩa vụ bảo hiểm dường như đã trở thành “thói quen” của một bộ phận doanh nghiệp, trong khi người lao động là bên phải gánh chịu hậu quả rõ ràng và trực tiếp nhất.
Hành vi trốn đóng, chây ỳ đóng BHXH không phải là khoảng trống pháp lý. Trái lại, hệ thống luật pháp hiện hành đã quy định khá đầy đủ và chặt chẽ. Khoản 1 Điều 214 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi năm 2017) nêu rõ: hành vi trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động từ 6 tháng trở lên có thể bị xử lý hình sự, với mức phạt tù lên đến 7 năm, phạt tiền tới 1 tỷ đồng hoặc đình chỉ hoạt động doanh nghiệp. Điều 122 của Luật BHXH 2014 cũng cho phép cơ quan BHXH khởi kiện doanh nghiệp ra tòa trong trường hợp chây ì, không hợp tác. Bên cạnh đó, Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định rõ mức xử phạt hành chính từ 50 đến 75 triệu đồng đối với các hành vi vi phạm về đóng BHXH.
Tuy nhiên, thực tiễn lại cho thấy sự lỏng lẻo trong việc thực thi pháp luật. Năm 2024, toàn quốc chỉ có bốn vụ vi phạm bị khởi tố hình sự, một con số quá nhỏ bé so với hàng chục nghìn doanh nghiệp đang nợ bảo hiểm. Lý do, theo BHXH Việt Nam, là do việc chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra còn gặp nhiều vướng mắc, đặc biệt trong công tác giám định thiệt hại và xác minh ý chí chủ quan của doanh nghiệp.
Thêm vào đó, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cũng từng lên tiếng chỉ rõ: quy định hiện hành cho phép khởi kiện, nhưng quá trình khởi kiện kéo dài, tốn kém chi phí và phần lớn kết quả thi hành án dân sự sau cùng rất thấp. Thanh tra Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội thì thừa nhận, lực lượng thanh tra chuyên ngành quá mỏng, trong khi số lượng doanh nghiệp cần kiểm tra lại quá lớn, gây ra tình trạng “kiểm tra không xuể”.
Trong bối cảnh đó, nhiều doanh nghiệp đã tận dụng các kẽ hở pháp lý để trốn tránh nghĩa vụ. Một số công ty cố tình ký hợp đồng lao động dưới 3 tháng, hình thức không bắt buộc phải đóng BHXH, hoặc trả lương bằng tiền mặt để né tránh kê khai thu nhập thực tế. Không ít doanh nghiệp còn không khai báo danh sách lao động với cơ quan BHXH để né toàn bộ trách nhiệm. Đây là những thủ đoạn phổ biến, nhưng vẫn tồn tại trong nhiều năm qua mà không bị xử lý thích đáng.
Người lao động, đặc biệt là phụ nữ, lao động lớn tuổi, hoặc người đơn thân nuôi con là nhóm chịu thiệt thòi nặng nề nhất. Họ không chỉ mất quyền lợi về thai sản, nghỉ ốm, khám chữa bệnh bằng BHYT mà thậm chí cả chế độ hưu trí cũng bị treo lơ lửng.
Bên cạnh việc xử lý mạnh tay, cũng cần bịt kín các kẽ hở đang bị lợi dụng. Một trong những đề xuất đáng chú ý là sửa đổi Luật BHXH theo hướng bắt buộc tất cả các hợp đồng lao động từ 1 tháng trở lên đều phải tham gia BHXH, không phân biệt loại hình. Đồng thời, cần bổ sung quy định về trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu doanh nghiệp đối với hành vi nợ BHXH, tránh tình trạng doanh nghiệp “xù nợ” rồi phá sản, còn người lao động mất trắng mà không ai chịu trách nhiệm.
Yêu cầu về minh bạch cũng được nhấn mạnh. BHXH Việt Nam thời gian tới sẽ tiếp tục công khai danh sách các doanh nghiệp nợ BHXH trên cổng thông tin điện tử và các phương tiện truyền thông đại chúng. Điều này không chỉ tạo áp lực dư luận mà còn giúp người lao động biết rõ tình trạng doanh nghiệp mình đang làm việc, từ đó có quyết định phù hợp. Cùng với đó, việc ứng dụng công nghệ, cụ thể là cho phép người lao động tra cứu mã số BHXH và lịch sử đóng trên ứng dụng VssID, được đánh giá là công cụ hữu hiệu để tăng tính chủ động và minh bạch.
Một điểm mấu chốt khác cần được luật hóa là việc tăng thẩm quyền cho công đoàn và thanh tra lao động. Các tổ chức này cần được phép áp dụng những biện pháp khẩn cấp như phong tỏa tài khoản doanh nghiệp, cấm xuất cảnh lãnh đạo công ty trong trường hợp nợ BHXH nghiêm trọng. Không thể để người lao động một lần nữa đơn độc, chống chọi với sự vô trách nhiệm từ chính nơi mình cống hiến cả thanh xuân.
Bảo hiểm xã hội không phải là một sự “ưu đãi” mà là quyền lợi hợp pháp, được pháp luật quy định rõ ràng. Nếu không có những động thái cứng rắn, triệt để và thực chất từ các cơ quan chức năng, vòng luẩn quẩn “nợ – chây ì – phớt lờ” sẽ còn tiếp diễn, để lại những hệ lụy lâu dài không chỉ cho người lao động mà cho cả nền an sinh xã hội quốc gia.
Phong Anh
***
Chủ nhật, 23/03/2025, 00:00 (GMT+7)
Nợ bảo hiểm xã hội: Doanh nghiệp đổ gánh nặng lên người lao động
DNVN – Hàng chục ngàn doanh nghiệp trên cả nước, trong đó riêng Hà Nội có hơn 40.000 đơn vị, đang “chây ì” nợ bảo hiểm xã hội, đẩy người lao động vào cảnh mất quyền lợi cơ bản. Từ trợ cấp ốm đau, thai sản đến lương hưu, tất cả treo lơ lửng khi số tiền nợ lên tới hàng nghìn tỷ đồng, có nơi kéo dài cả trăm tháng.
Tại Hà Nội, những cái tên như Công ty CP Lilama 3 với 47 tỷ đồng nợ và 119 tháng, hay Công ty CP LISOHAKA chậm đến 207 tháng là đại diện cho vấn nạn “chây ì” đóng bảo hiểm cho người lao động của các doanh nghiệp. Lãng quên trách nhiệm, doanh nghiệp không chỉ vi phạm pháp luật mà còn đặt gánh nặng tài chính, tâm lý lên vai người lao động. Lối ra nào cho thực trạng này, khi quyền lợi người lao động đang bị đe dọa từng ngày?
Vấn đề dai dẳng
Nợ bảo hiểm xã hội (BHXH) từ lâu đã trở thành một thực trạng đáng lo ngại trong hệ thống an sinh xã hội của nước ta. Đây không chỉ là câu chuyện về trách nhiệm tài chính của doanh nghiệp, mà còn là vấn đề ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi cơ bản của hàng triệu người lao động.
Theo thống kê gần đây, cả nước có hàng chục ngàn doanh nghiệp chậm đóng BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) và bảo hiểm tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp (BHTNLĐ-BNN). Tình trạng này không chỉ phản ánh khó khăn kinh tế của doanh nghiệp mà còn cho thấy lỗ hổng trong quản lý và thực thi pháp luật.
Theo Luật sư Hà Huy Phong – Chủ tịch Công ty Luật TNHH Inteco, BHXH là phúc lợi cơ bản của người lao động, được pháp luật công nhận và bảo vệ. Tuy nhiên, hiện tượng doanh nghiệp trốn đóng hoặc chậm đóng BHXH vẫn phổ biến, gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Người lao động phải đối mặt với nguy cơ mất quyền lợi khi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, hoặc khi nghỉ hưu. Thẻ BHYT bị khóa, trợ cấp ngắn hạn không được chi trả, và quá trình tích lũy lương hưu bị gián đoạn – tất cả đều đẩy người lao động vào tình thế bất an, mất niềm tin vào doanh nghiệp và hệ thống an sinh xã hội.
Luật sư Hà Huy Phong – Chủ tịch Công ty Luật TNHH Inteco.
Luật sư Phong dẫn chứng, quy định Nghị định 12/2022/NĐ-CP, doanh nghiệp chậm đóng BHXH có thể bị phạt từ 12% đến 15% tổng số tiền phải đóng tại thời điểm lập biên bản, tối đa 75 triệu đồng. Với hành vi trốn đóng, mức phạt từ 50 triệu đến 75 triệu đồng, thậm chí có thể truy cứu trách nhiệm hình sự.
Cũng theo luật sư Phong, dù chế tài đã rõ ràng, thực tế cho thấy nhiều doanh nghiệp vẫn “chây ì”. Điều này đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt hơn từ cơ quan chức năng để vừa xử lý vi phạm, vừa tìm lối ra cho doanh nghiệp.
“Chúng ta nên tiếp cận theo hướng vừa bảo vệ quyền lợi của người lao động, đồng thời hỗ trợ và giúp đỡ doanh nghiệp, mà không nên chỉ chú trọng vào việc xử phạt và đẩy doanh nghiệp, chủ doanh nghiệp vào vòng lao lý, đẩy hệ quả về mặt xã hội trở nên nghiêm trọng hơn”, Chủ tịch Inteco nêu.
Tâm điểm của nợ BHXH
Tại Hà Nội, tình trạng nợ BHXH càng trở nên báo động khi mới đây, Bảo hiểm Xã hội TP (nay là Bảo hiểm Xã hội Khu vực I) công bố danh sách các doanh nghiệp nợ từ 1 tháng trở lên trong tháng 2/2025. Có hơn 40.000 doanh nghiệp bị ghi nhận chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN, và BHTNLĐ-BNN. Đáng chú ý, một số doanh nghiệp rơi vào tình trạng nợ kéo dài hàng trăm tháng với số tiền lên đến hàng chục tỷ đồng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của người lao động.
Điển hình, Công ty CP Lilama 3 nợ gần 119 tháng với số tiền hơn 47 tỷ đồng; Công ty CP Cơ Khí Xây Dựng 121 CIENCO1 chậm 122 tháng, nợ gần 20 tỷ đồng; Chi nhánh Công ty CP ô tô Xuân Kiên VINAXUKI – Nhà máy Sản xuất ô tô số 1 nợ tới 151 tháng với 25,7 tỷ đồng…
Công ty CP Công nghiệp xây dựng Toàn Phát, thậm chí nợ đến 162,85 tháng, với số tiền hơn 14,4 tỷ đồng. Một số doanh nghiệp khác như Công ty CP LISOHAKA nợ 207 tháng với gần 7,9 tỷ đồng, hay Công ty CP T & T (46 Trần Hưng Đạo, Hoàn Kiếm) nợ 158,93 tháng dù số tiền chỉ hơn 3,2 tỷ đồng…
Những con số “khủng” này không chỉ phản ánh sự chây ì mà còn cho thấy sự thiếu trách nhiệm nghiêm trọng của doanh nghiệp đối với người lao động.
Hậu quả là hàng trăm ngàn lao động tại Hà Nội phải chịu thiệt thòi. Khi doanh nghiệp không đóng BHXH, người lao động không thể nhận trợ cấp ốm đau, thai sản, hay tai nạn lao động đúng hạn. Thẻ BHYT bị tạm khóa khiến họ phải tự chi trả chi phí khám chữa bệnh, đặc biệt trong những trường hợp khẩn cấp. Về lâu dài, việc gián đoạn đóng BHXH ảnh hưởng đến quyền lợi lương hưu, khiến người lao động mất đi sự bảo đảm cho tương lai.
Tại một thành phố lớn như Hà Nội, trung tâm kinh tế, văn hóa của cả nước thì thực trạng này càng đáng lo ngại, đòi hỏi giải pháp cấp bách để bảo vệ người lao động.
Giải pháp nào để giải quyết nợ BHXH?
Để giải quyết thực trạng nợ BHXH, sự phối hợp đồng bộ giữa cơ quan chức năng và doanh nghiệp là điều cần thiết, với các giải pháp vừa mang tính răn đe, vừa hỗ trợ thực tế.
Đối với cơ quan chức năng, cần đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra định kỳ, đặc biệt tập trung vào các doanh nghiệp có lịch sử nợ kéo dài, xử phạt hành chính nghiêm túc, thậm chí khởi kiện dân sự hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự nếu phát hiện hành vi cố ý trốn đóng bảo hiểm.
Luật sư Hà Huy Phong khuyến nghị, việc kiểm tra nên thực hiện một cách liên tục, thường xuyên, tránh trường hợp thời gian nợ bị kéo dài, dẫn tới việc khi bị phát hiện thì doanh nghiệp không còn có khả năng chi trả. Bên cạnh đó, cơ quan bảo hiểm xã hội cần có giải pháp, như cổng thông tin, hệ thống phần mềm… để tiếp nhận các báo cáo, kiến nghị của người lao động khi bị chủ sở hữu lao động chậm đóng bảo hiểm.
“Nói cách khác, cần có cơ chế thực thi pháp luật một cách hiệu quả để bảo đảm nghĩa vụ đóng bảo hiểm được thực hiện theo thời gian thực, tránh tình trạng nợ đọng và thời gian nợ bị kéo dài. Pháp luật nên chú trọng việc giám sát thực hiện nghĩa vụ thông qua việc giám sát, đốc thúc hơn là chỉ tập trung vào việc xử lý vi phạm”, luật sư Phong nhấn mạnh.
Nợ bảo hiểm hiện nay là vấn đề nan giải, ảnh hưởng lớn đến quyền lợi người lao động.
Cũng theo luật sư Hà Huy Phong, không phải doanh nghiệp nào cũng cố tình vi phạm, nên cơ quan chức năng cần phối hợp với các bên liên quan để xác minh nguyên nhân nợ như mất đơn hàng hay khủng hoảng tài chính, từ đó đề xuất hỗ trợ như giãn nợ hoặc giảm lãi suất phạt. Với các trường hợp doanh nghiệp phá sản hoặc chủ bỏ trốn, cơ quan BHXH có thể cân nhắc tạm ứng quỹ để chi trả quyền lợi ngắn hạn như ốm đau, thai sản cho người lao động, sau đó truy thu từ doanh nghiệp khi có điều kiện, nhằm bảo đảm quyền lợi tức thời.
Về phía doanh nghiệp, việc công khai minh bạch tình hình nợ BHXH với người lao động là cần thiết, kèm theo cam kết lộ trình thanh toán rõ ràng để giữ niềm tin và giảm nguy cơ khiếu kiện.
“Thay vì xem BHXH như khoản chi phí có thể trì hoãn, doanh nghiệp nên ưu tiên đây là nghĩa vụ pháp lý ngang tầm trả lương, vừa bảo vệ người lao động, vừa tránh rủi ro pháp lý về sau. Trong trường hợp gặp khó khăn, doanh nghiệp có thể chủ động đề xuất với cơ quan BHXH hoặc ngân hàng về các gói vay ưu đãi để thanh toán nợ, thay vì để tình trạng nợ kéo dài thêm, gây thêm áp lực cho cả hai bên”, Chủ tịch Inteco gợi ý.
Chủ tịch Inteco cho biết thêm, người lao động cần chủ động theo dõi việc đóng BHXH của mình qua cổng thông tin BHXH hoặc ứng dụng VssID. Khi phát hiện doanh nghiệp chậm đóng, họ có thể khiếu nại lên công đoàn, cơ quan BHXH, hoặc khởi kiện ra tòa để đòi quyền lợi.
Tình trạng nợ BHXH không chỉ là bài toán kinh tế mà còn là vấn đề đạo đức và trách nhiệm xã hội. Tại Hà Nội cũng như trên cả nước, việc giải quyết nợ BHXH đòi hỏi sự chung tay của cơ quan chức năng, doanh nghiệp và người lao động. Chỉ khi quyền lợi của người lao động được bảo đảm, hệ thống an sinh xã hội mới thực sự phát huy hiệu quả, góp phần xây dựng một xã hội công bằng và bền vững.
Duy Khánh
***
Bài cuối: Kỳ vọng vào Luật Bảo hiểm sửa đổi năm 2024
An Nhiên
09:00, 19/07/2024
Doanh nghiệp nợ đọng bảo hiểm xã hội (BHXH) đã gây nhiều khó khăn, thiệt thòi cho người lao động (NLĐ). Để bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của NLĐ, không chỉ cần một hệ thống chính sách BHXH căn cơ, hoàn thiện, mà cần tăng chế tài, xử phạt nghiêm đối với hành vi vi phạm về nợ đọng, trốn đóng BHXH của các doanh nghiệp (DN).
 |
| Nhân viên Bảo hiểm xã hội tỉnh hướng dẫn người lao động cài đặt ứng dụng VssID để theo dõi, cập nhật việc đóng bảo hiểm xã hội của doanh nghiệp đối với người lao động. Ảnh: P.Liễu |
Ngày 29-6-2024, Luật BHXH sửa đổi năm 2024 đã được thông qua. Đây là hy vọng cho NLĐ khi các chính sách về xử lý các DN nợ BHXH được hoàn thiện, nhằm thực hiện hiệu quả chính sách an sinh xã hội, giúp NLĐ yên tâm làm việc và đóng góp cho xã hội.
Chế tài mạnh, xử lý nghiêm
Vấn đề xử lý DN nợ BHXH để bảo vệ quyền lợi NLĐ, thời gian qua, đã có quá nhiều ý kiến chỉ ra những bất cập trong chính sách, sự thiếu chặt chẽ, chồng chéo trong các quy định, chế tài không đủ mạnh khiến nhiều DN “lờn” mặt.
Giám đốc BHXH Phạm Minh Thành cho biết, Luật BHXH sửa đổi năm 2024 có thể sẽ áp dụng mức phạt về chậm nộp BHXH như: phạt chậm nộp thuế là 0,03%/ngày tính trên số tiền chậm đóng, trốn đóng và số ngày chậm đóng, trốn đóng; do đó DN nợ càng nhiều, số tiền xử phạt càng cao; khả năng nâng cao mức phạt hành chính đủ để răn đe. Đồng thời, luật bổ sung những chế tài xử lý cứng rắn hơn như: phong tỏa hóa đơn với đơn vị nợ BHXH từ 6 tháng trở lên (tương tự chế tài với DN nợ thuế); có thể sẽ áp dụng việc hoãn xuất cảnh đối với chủ DN nợ BHXH.
Phó giám đốc Sở Lao động, thương binh và xã hội Nông Văn Dũng chia sẻ, Luật BHXH sửa đổi năm 2024 không chỉ làm rõ khái niệm chậm đóng, trốn đóng BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), mà còn bổ sung trách nhiệm của chủ DN phải bồi thường cho NLĐ nếu không tham gia hoặc tham gia BHXH bắt buộc không đầy đủ, đóng BHXH không kịp thời, gây thiệt hại cho quyền, lợi ích hợp pháp của NLĐ… Đây là một giải pháp mạnh và rõ ràng.
Từ những thay đổi, bổ sung của Luật BHXH sửa đổi năm 2024, không chỉ hành vi trốn đóng BHXH mới bị xử lý hình sự, mà cả các DN không đóng BHXH cho NLĐ, đóng không đủ, đóng chậm đều có thể bị xử lý trách nhiệm hình sự nếu đủ yếu tố cấu thành tội theo quy định.
Cụ thể, những DN không đóng BHXH, BHYT, BHTN hoặc đóng không đầy đủ từ 6 tháng trở lên sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính từ
50-300 triệu đồng; trốn đóng cho từ 10 đến dưới 50 NLĐ bị phạt tiền từ 50-200 triệu đồng. Phạt cải tạo không giam giữ đến 1 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 1 năm đối với các trường hợp trốn đóng BHXH từ 2 lần trở lên hoặc trốn đóng từ 300 triệu đồng trở lên; DN trốn đóng cho từ 50 NLĐ trở lên thì DN bị xử lý hình sự mà không xét đến việc có bị xử phạt vi phạm hành chính trước đó hay chưa. Hành vi trốn đóng từ 300 triệu đồng đến dưới 1 tỷ đồng thì bị phạt tiền từ 200-500 triệu đồng hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm; trốn đóng từ 1 tỷ đồng trở lên thì bị phạt tiền từ 500 triệu đồng đến 1 tỷ đồng hoặc bị phạt tù từ 2-7 năm.
Với các quy định hết sức cụ thể và tăng nặng này, DN sẽ không thể lợi dụng kẽ hở pháp luật để chây ì, trục lợi.
Một cán bộ Tòa án nhân dân thành phố Biên Hòa cho biết, việc bổ sung quy định tổ chức Công đoàn được đại diện cho tập thể NLĐ đứng đơn khởi kiện sẽ giúp giải quyết nhanh hơn, bớt tốn kém, đỡ vất vả cho cả cơ quan thực thi pháp luật, cơ quan thụ lý lẫn NLĐ đi khởi kiện. Bởi nếu mỗi NLĐ đứng một đơn kiện sẽ là một vụ án riêng biệt, phải làm theo đúng, đủ quy trình hòa giải, tố tụng… Nếu một công ty có hàng trăm, thậm chí hàng ngàn lao động, mỗi người một đơn khởi kiện, tòa án khó có thể thụ lý số lượng đơn kiện khổng lồ này.
Tiếp tục hoàn thiện cơ chế bảo vệ quyền lợi NLĐ
Tình trạng các DN chây ì đóng BHXH, BHYT, BHTN là do pháp luật thiếu nhất quán trong việc khởi kiện DN trốn đóng, chậm đóng. Một trong những điểm nổi bật của Luật BHXH sửa đổi năm 2024 được thông qua là quy định trách nhiệm của cơ quan BHXH.
Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật Công đoàn (thuộc Liên đoàn Lao động tỉnh), luật sư Vũ Ngọc Hà phân tích, hiện nay, cơ chế duy nhất khởi kiện về BHXH đó là cá nhân NLĐ phải khởi kiện DN nợ BHXH để buộc DN phải đóng BHXH cho mình. Việc này khiến NLĐ mất thời gian và tốn kém, trong khi nghĩa vụ của NLĐ đã đóng BHXH cho DN rồi và trách nhiệm đóng BHXH là của DN và trách nhiệm thu BHXH là của cơ quan BHXH.
Cũng theo luật sư Vũ Ngọc Hà, Luật BHXH năm 2014 xác định BHXH là cơ quan nhà nước thì ngành tòa án đã trả lại hơn 5 ngàn đơn cơ quan BHXH khởi kiện DN đòi tiền BHXH, do tòa án xác định cơ quan nhà nước không được khởi kiện. Do đó, theo luật sư Vũ Ngọc Hà, sắp tới trong nghị định hướng dẫn Luật BHXH sửa đổi năm 2024 nên củng cố thêm thẩm quyền của tổ chức Công đoàn và giải thích rõ Công đoàn được đại diện cho những người lao động khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH, BHYT, BHTN từ 6 tháng trở lên mà không cần phải có sự ủy quyền của tất cả người lao động. Cơ quan BHXH là đơn vị được khởi kiện DN nợ BHXH. Đây sẽ là quy định để cơ quan BHXH thể hiện trách nhiệm của mình. Tuy nhiên, cần làm rõ quy định cơ quan BHXH kiện DN nợ BHXH là tranh chấp gì? Nếu gọi là tranh chấp lao động thì không ổn, vì tranh chấp lao động xuất phát từ quan hệ lao động, mà cơ quan BHXH không phải là một bên trong quan hệ lao động. Vì vậy, cần kiện toàn cả Bộ luật Lao động năm 2019 và Bộ luật Dân sự năm 2015 để cơ quan BHXH được quyền khởi kiện chủ DN không thực hiện đúng, đủ các quy định theo Luật BHXH năm 2014 sửa đổi.
Mặt khác, hiện trong các DN, tổ chức Công đoàn cơ sở có vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của NLĐ. Thế nhưng thực tế hiện nay, cán bộ Công đoàn đang hưởng lương do DN trả, dẫn đến khó khăn trong việc thể hiện đủ vai trò của một tổ chức bảo vệ quyền lợi NLĐ. Do đó, theo luật sư Vũ Ngọc Hà, Luật BHXH sửa đổi năm 2024 được thông qua lần này cần tăng thẩm quyền cho tổ chức Công đoàn là được đại diện cho những NLĐ khởi kiện DN nợ BHXH, BHYT, BHTN từ 6 tháng trở lên mà không cần phải có sự ủy quyền của tất cả NLĐ.
Hiện nay, mặc dù, Luật BHXH sửa đổi đã được thông qua, nhưng vẫn cần quy chế đặc thù để giải quyết những trường hợp chủ DN bỏ trốn, không còn khả năng đóng BHXH cho NLĐ thì sẽ cho phép giải quyết chế độ lương hưu với NLĐ có thời gian thực đóng BHXH từ 20 năm trở lên (không gồm thời gian đang nợ BHXH) và tới tuổi nghỉ hưu. Trường hợp người lao động có phần đã đóng BHXH từ đủ 10 năm trở lên (không gồm phần còn nợ) đã tới tuổi nghỉ hưu, cho phép đóng BHXH tự nguyện một lần cho số năm còn thiếu để hưởng lương hưu.
Một trong những điểm mới của Luật BHXH sửa đổi năm 2024 là quy trách nhiệm cho các cơ quan quản lý về BHXH và thanh tra trong việc xử lý DN vi phạm. Với quy định này, ngành BHXH, ngành lao động, thương binh và xã hội, cũng như những cơ quan liên quan sẽ phải “dốc sức” đôn đốc, có thêm biện pháp để buộc DN phải thực hiện nghĩa vụ của mình.
Hy vọng với những giải pháp đồng bộ và căn cơ trong xây dựng chế tài xử phạt các DN nợ BHXH có tính răn đe nghiêm khắc sẽ giúp DN, đơn vị sử dụng lao động nâng cao nhận thức về trách nhiệm trích nộp BHXH, hướng đến sự phát triển bền vững. Đồng thời, giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp, chính đáng của NLĐ tốt hơn.
Thời hạn nợ BHXH của DN
Điều 7 Quyết định số 595/QĐ-BHXH ngày 14-4-2017 của BHXH Việt Nam quy định về thời hạn đóng BHXH của DN như sau: Trường hợp đóng hàng tháng thì chậm nhất đến ngày cuối cùng của tháng, DN phải chuyển tiền BHXH, BHYT, BHTN vào Quỹ BHXH; trường hợp đóng 3 tháng hoặc 6 tháng/lần thì chậm nhất đến ngày cuối cùng của phương thức đóng, DN phải chuyển đủ tiền vào Quỹ BHXH. Nếu DN chậm đóng BHXH so với thời hạn ở trên sẽ vi phạm về hành vi chiếm dụng tiền đóng theo khoản 3, Điều 17 Luật BHXH năm 2014.
An Nhiên
Đọt Chuối Non 