Chào anh chị em,

Bài này là một cô bạn nhờ mình viết. Cô cho mình biết nội dung cô muốn có trong bài, và mình hoàn toàn đồng ý với tư duy của cô, nên mình viết (và không tính tiền công 🙂 ).

Nói về hệ cấp trong gia đình: vợ chồng, và bố mẹ con cái, thì có lẽ yếu tố văn hóa chi phối hệ cấp trong gia đình vẫn là “trọng nam khinh nữ.” Năm 2025 rồi, mà nhiều cặp vợ chồng vẫn muốn có con trai hơn là con gái – yếu tố nền tảng này chi phối toàn thể xã hội Việt Nam từ gia đình, đến công ty, đến trường học, đến những nơi thờ tự, và mọi tổ chức nhà nước.

– Gia đình là đơn vị căn bản nhất của xã hội cho nên có hệ cấp rõ ràng trong đại đa số gia đình: Chồng số một, vợ số hai. Vợ là nội tướng, nhưng chồng là vua. Chồng là anh và vợ là em. Rất nhiều cặp vợ chồng, vợ lớn tuổi hơn chồng, nhưng xưng hô vẫn là anh em, và người chồng vẫn ứng xử như mình là cả, biết mọi sự, và là tiếng nói đầu tiên và cuối cùng trong gia đình, kể cả khi người vợ có chỗ đứng cao cấp trong xã hội.

Cung cách xưng hô tự nó xây dựng hệ cấp quyền lực. Hình như mình chưa thấy cặp vợ chồng nào xưng hô chị em bao giờ.

Nếu chúng ta muốn bình đẳng nam nữ, thì vợ chồng hãy xưng hô bình đẳng, như gọi tên nhau và tự xưng “mình”, hoặc “I/me” và “you” trong thời đại này, hoặc có con rồi thì gọi nhau bằng “ba” và “mẹ” thay con.

Thời đại này người ta nói nam nữ bình quyền khắp thế giới. Vợ chồng chẳng nên có hệ cấp, và nên sống với nhau thực sự bình đẳng, như một team hai VĐV bóng chuyền cùng bình đẳng chiến đấu cho team.

Hãy bắt đầu bằng xưng hô, từ đó mọi điều khác sẽ tự động đi vào bình đẳng và hòa hợp.

Khi bố mẹ ứng xử bình đẳng và tương kính nhau, các con sẽ học được bình đẳng và tương kính. Và gia đình ông bà hai bên cũng sẽ ứng xử với con rể/con dâu bình đẳng và tương kính. Đó là xây dựng xã hội từ trong nhà đi ra.

– Giữa con cái và bố mẹ, nhiều bố mẹ ngày nay chẳng biết phải ứng xử thế nào. Các cô cậu nhỏ thì luôn muốn bình đẳng với bố mẹ, thậm chí còn cao hơn bố mẹ trong nhiều điều, vì các cô cậu giỏi mọi thứ tin học, thông tin thời sự, hàng hóa, đồ chơi… mà bố mẹ thì tụt lại phía sau. Bố mẹ nói với con thì con gắt gỏng: “Bố/mẹ biết gì!”

Thời đại này dạy con rất khó. Nhiều bố mẹ chẳng biết ứng xử với con cái thế nào. Mình là bố mẹ? Hay là bạn chúng nó? Và mình có thể cấm đoán điều gì không? Hay cứ để chúng nó tự do làm gì chúng nó muốn?

Đó là bài toán nan giải. Nhưng từ cổ chí kim, nhiệm vụ của bố mẹ là làm bố làm mẹ, nuôi dưỡng và giáo dục con cái. Bố mẹ có thể gần gũi trò chuyện với con đôi khi, nhưng bố mẹ phải giáo dục và quản lý con.

Giáo dục thì cần kỷ luật và nghiêm khắc – thầy và trò là thầy và trò, không phải là hai đứa bạn thân. Bố mẹ cũng vậy. Bố mẹ và con cái là bố mẹ và con cái, không phải là những người bạn ngang hàng. Dạy con thì phải có kỷ luật và nghiêm khắc mới dạy được.

Con chưa đủ 18 tuổi thì không được hút thuốc, uống rượu. Không chơi vaping, nguy hiểm đến tính mạng. Không đua xe, đó là phạm luật và nguy hiểm đến tính mạng. Con đến giờ học là học, giờ ngủ là ngủ, giờ chơi game mới được chơi game. Ngủ thì tắt điện thoại (hay đưa điện thoại cho bố mẹ giữ, sáng trả lại).

Đương nhiên là bố mẹ thì nghiêm khắc, khi thì gần gũi trò chuyện với con. Dẫn con đi ăn đi chơi thường xuyên để gia đình gần gũi nhau. Nhưng kỷ luật thì vẫn kỷ luật.

Nói chuyện với con thì đừng chửi rủa la mắng. Nói nhẹ nhàng, nhưng nghiêm nghị với con, để con biết cách communicate trưởng thành và văn minh.

Các em, ít nhất là cho đến năm thứ hai đại học, cần có một khuôn tư duy rõ ràng và vững chắc từ bố mẹ – điều gì đúng, điều gì sai, điều gì làm được, điều gi không được làm – để các con thấy được đường đi rõ ràng và không bị rối rắm trong đầu, vì xã hội có nhiều thứ thập cẩm hầm bà lằng, các em không biết đâu là đúng, đâu là sai, đâu là tốt, đâu là xấu.

Bố mẹ phải vạch đường cho các em thấy. Sau này lớn hơn, các em sẽ biết cách tự vạch đường cho mình.

Đừng mang con bỏ chợ. Bố mẹ có nhiệm vụ nuôi dưỡng và giáo dục con cái, thì phải làm tròn hai nhiệm vụ đó. Không để con một mình lang thang ở chốn chợ đời.

Với yêu thương,

Hoành

Hệ cấp trong gia đình – Family hierarchy

Dear Brothers and Sisters,

This article was asked by a friend to be written. She told me what she wanted in the article, and I completely agreed with her thinking, so I wrote it (and did not charge her 🙂 ).

Talking about the family hierarchy: husband and wife, parents and children, perhaps the cultural factor that governs the family hierarchy is still “preferring sons over daughters.” It’s 2025, but many couples still want to have sons rather than daughters – this fundamental factor governs the entire Vietnamese society from the family, to the company, to the school, to the places of worship, and all state organizations.

– The family is the most basic unit of society, so there is a clear hierarchy in the vast majority of families: Husband number one, wife number two. The wife is the general, but the husband is the king. The husband is the elder brother (anh) and the wife is the younger sister (em). With many couples, the wife is older than the husband, but they still address each other as “anh” and “em”, and the husband still acts like he is the eldest, knows everything, and is the first and last word in the family, even when the wife has a high position in society.

The way of addressing each other itself builds a hierarchy of power. I have never seen a couple address each other as “chị” (elder sister) and “em” (younger brother).

If we want equality between men and women, then husband and wife should address each other equally, such as calling each other by name and calling themselves “mình”, or “I/me” và “you” in this era, or when they have children, they should call each other “dad” and “mom”.

In this era, people say that men and women are equal all over the world. Husband and wife should not have a hierarchy, and should live together as truly equals, like a team of two volleyball players fighting equally for the team.

Let’s start with addressing each other, from there everything else will automatically come to equality and harmony.

When parents treat each other equally and respectfully, their children will learn equality and mutual respect. And the grandparents on both sides will also treat their sons-in-law/daughters-in-law equally and respectfully. That is building a society from inside the home outward.

– Between children and parents, many parents today do not know how to behave. Young children always want to be equal to their parents, even higher than their parents in many things, because they are good at everything in IT, news, goods, toys… while their parents are behind. When parents talk to their children, the children will grumble: “What do you know!”

It is very difficult to teach children in this era. Many parents do not know how to behave with their children. Are we their parents? Or their friends? And can we forbid anything? Or just let them do whatever they want?

That is a difficult problem. But from ancient times to the present, the parents’ duty is to be parents, to raise and educate their children. Parents can be close and talk to their children sometimes, but parents must educate and manage their children.

Education requires discipline and strictness – teachers and students are teachers and students, not two close friends. The same goes for parents. Parents and children are parents and children, not peers. Teaching children requires discipline and strictness.

Children under 18 years old are not allowed to smoke or drink alcohol. Do not vape, it is dangerous to life. Do not race, it is against the law and dangerous to life. Study when it is time to study, sleep when it is time to sleep, play games when it is time to play games. Turn off the phone when it is time to sleep (or give the phone to parents to keep, to be returned in the morning).

Of course, parents are strict at times, but sometimes be close and talk to your children. Take your children out to eat and play often to bring the family closer together. But discipline is still discipline.

When talking to your children, do not curse or scold. Speak gently, but firmly with them, so that they know how to communicate maturely and civilly.

Children, at least until the second year of university, need a clear and solid framework of thinking from their parents – what is right, what is wrong, what can be done, what cannot be done – so that they can see the clear path and not be confused in their heads, because society has many mixed things – the children do not know what is right, what is wrong, what is good, what is bad.

Parents must show the children the way. When they grow up, they will know how to show their own way.

Do not abandon your children in the market. Parents have the responsibility to raise and educate their children, so you must fulfill both of those responsibilities. Do not leave your children alone wandering in life’s marketplace.

With compassion,

Hoành

© copyright 2025
Trần Đình Hoành
Permitted for non-commercial use
http://www.dotchuoinon.com