Chào các bạn,

Đạo đức kinh (Tao Te Chinh) của Lão Tử (Lão giáo hay Đạo học, Taoism), Nguyễn Duy Cần dịch, Chương 28 có đoạn:

Tri kì vinh, thủ kì nhục,
Vi thiên hạ cốc.
Vi thiên hạ cốc,
thường đức nãi túc.
Phục qui ư phác.

Biết vinh, giữ nhục,
Làm hang sâu cho thiên hạ;
Làm hang sâu cho thiên hạ,
hằng theo Đức mới đầy đủ.
Lại trở về mộc mạc.

“Biết vinh, giữ nhục” – Lúc mình vinh quang, có danh có tiếng thì mình biết vậy và xem đó chuyện bình thường, chẳng có gì để vênh với ai. Lúc mình bị làm nhục thì cần biết kiềm chế tâm mình, không làm cho tâm phản ứng trước những sỉ nhục.

“Làm hang sâu cho thiên hạ” – làm chỗ ở an toàn cho thiên hạ, nghĩa là chăm sóc cho thiên hạ. Câu này được lặp lại hai lần để nhấn mạnh tầm quan trọng của câu. Dù khi bị nhục thì vẫn chăm lo cho thiên hạ. Có khi, lúc bị nhục thì chăm lo cho thiên hạ gấp đôi.

“Hằng theo Đức mới đầy đủ” – Đạo là từ nói chung về nguyên lý vận hành vũ trụ. Người giữ Đạo và luôn sống theo Đạo, gọi là người có Đức. Thế nên người ta hay nói: “Sống để Đức lại cho con.” Đức có nghĩa là đức hạnh của mình sống theo Đạo, và cũng có nghĩa là ân phúc (blessings) của mình để có thể truyền lại cho con cái.

Người có Đức thì trong lòng đầy đủ, chẳng thiếu thốn chi. Chẳng thấy bị bất công nên chẳng đòi công lý cho mình. Chẳng thấy bị mất danh dự nên chẳng đòi danh dự cho mình.

“Lại trở về mộc mạc” – là trở về với tự nhiên. Điều này rất gần với sống tùy duyên mà vua Trần Nhân Tông, Sơ tổ của dòng thiền Trúc Lâm, đúc kết trong tập thơ “Cư Trần Lạc Đạo Phú”.

Sống đời vui đạo hãy tùy duyên
Hễ đói thì ăn, mệt ngủ liền.
(Nguyễn Hữu Vinh dịch)

Trong truyện Vậy à, 101 Truyện Thiền bình giải, thiền sư Hakuin được ca tụng là sống một cuộc đời tinh khiết. Rồi, thiền sư bị một cô gái nói là ông làm cô mang bầu. Cô gái sinh con và bố mẹ cô mang em bé đến bắt Hakuin nuôi. Tuy thế, thiền sư chỉ nói “Vậy à”, rồi chăm sóc “đứa con” mới sinh rất tốt, dù bấy giờ đã mất hoàn toàn đệ tử và danh tiếng.

Một năm sau mẹ em bé chịu không nổi, mới khai sự thật là anh hàng thịt trong chợ làm cô mang bầu. Bố mẹ cô gái đến xin lỗi Hakuin dài dòng và xin mang em bé về. Hakuin chỉ nói “Vậy à.”

Thiền sư Hakuin là người biết vinh, giữ nhục, làm hang sâu cho thiên hạ, hằng theo Đức, trở về với mộc mạc.

Chúc các bạn một ngày mộc mạc.

Phạm Thu Hương