Chào các bạn,

Về sống trong Buôn Làng đôi khi mình có cảm tưởng như mình là người vạn năng, vì gần như trong gia đình có chuyện gì, anh em Buôn Làng không kêu Bok thì kêu Yăh. Và không ai bảo ai, thường các bố đến kêu Bok, còn các mẹ và các em đến kêu Yăh. Các bố mạnh mẽ hơn, ít kêu Bok nên gần như Yăh bị kêu hoài! Từ chuyện đau ốm, bố mẹ cãi nhau, con cái không chịu nghe lời, bố tụ tập uống rượu… Ôi thôi đủ loại! Chính vì vậy mà chiều nay mình được em Nari – học trò lớp Mười gọi điện nói mình đến nhà ngay vì bố mẹ đang cãi nhau.

Gia đình em Nari ở thôn Một, cách nhà mình khoảng bốn cây số. Bố em Nari khoảng bốn mươi lăm hoặc bốn mươi sáu tuổi còn mẹ em Nari bốn mươi hai tuổi. Gia đình có mười một người con, chín người con gái và hai người con trai. Con gái lớn tên Nê và theo tập tục Buôn Làng, bố mẹ em Nari được gọi là bố mẹ Nê.

Em Nê đã lập gia đình năm ngoái và các em còn lại đang đi học. Mình cũng thích gia đình này vì tuy con đông nhưng không em nào bỏ học nửa chừng. Em Navi là con gái kế em Nê, năm nay đang học lớp Mười hai, cũng là học trò của mình. Tiếp đến là em Nari đang học lớp Mười, cũng đang ở trong nhà Lưu Trú với mình. Các em nhỏ kế tiếp vẫn còn cắp sách đến trường. Và hôm nay đến gặp mẹ Nê, mình mới hiểu tại sao gia đình đông con như vậy mà không em nào bỏ học.

Mình cho xe vào sân. Mặc dầu là chiều thứ Bảy, các em cấp I được nghỉ học nhưng không thấy một em nhỏ nào ở nhà! Có lẽ thấy bố mẹ như vậy nên đã qua nhà ông bà ngoại. Thường khi gia đình có chuyện, các em gọi mình mà bố mẹ không biết. Vì vậy, mình vào nhà bố mẹ Nê như tình cờ ghé vào thăm. Trên khuôn mặt của bố mẹ Nê vẫn còn hiện rõ vẻ tức giận.

Thấy mình, bố Nê chào xong bỏ ra phía sau, mình hỏi mẹ Nê: “Gia đình mẹ Nê gặt lúa xong hết rồi hể? Năm nay thu hoạch được nhiều lúa không?”

Mẹ Nê như vẫn còn tức nên không trả lời câu hỏi của mình mà nói: “Yăh đến đúng lúc, hai tuần nay bố Nê càu nhàu không muốn cho em Navi và em Nari đi học nữa! Bố Nê nói con gái cần gì phải học cho nhiều, con gái học hết lớp Chín là đủ rồi! Ở nhà phụ giúp đi làm nương làm rãy. Những gia đình chung quanh gia đình mình, con gái họ học đến lớp Bảy, lớp Tám đã nghỉ học đi làm, thành ra lúa gạo các gia đình đó nhiều hơn lúa gạo gia đình mình!

Trưa nay đi làm về bố Nê lại nói chuyện này và mẹ Nê không chịu. Đang nói qua nói lại thì Yăh đến!

Trong Buôn Làng, một số mẹ khi nhỏ được đi học nhiều, hiểu biết hơn nên tuy cùng tuổi với mẹ Nê nhưng các mẹ đó chỉ có năm sáu đứa con, không phải mười mấy đứa con như mẹ Nê. Các mẹ còn có việc làm ở xã, mỗi tháng được lãnh mấy triệu tiền lương. Bây giờ nhìn gương các mẹ đó, mẹ Nê dù khổ mấy cũng cố gắng cho các con đi học! Bố Nê có nói gì mẹ Nê cũng quyết không cho các con nghỉ học sớm!

Có lúa có gạo nhiều bao nhiêu mình ăn cũng mất (hết)! Còn cái chữ trong đầu là không bao giờ mất Yăh hể?”

Matta Xuân Lành