Không lo thất nghiệp
NLD – “Nghề nào cũng kiếm tiền, miễn sao chân chính là được”. Tuy nói như vậy nhưng cách đây vài năm, khi có ai hỏi đến công ăn việc làm, những người bắt cào cào mưu sinh không khỏi chạnh lòng
“Biết chúng tôi làm công việc chẳng giống ai này, nhiều người đã bĩu môi cười nhạo, chê cái nghề gì nghe “bèo” quá! Có lẽ vì người ta chê nên ít ai theo, nhờ vậy mà vợ chồng tôi cùng 6 đứa con “cày” quanh năm suốt tháng cũng sống khỏe” – ông Năm Cắt, người hơn 30 năm nay sống với công việc bắt cào cào, thổ lộ.
Kiếm một buổi vài trăm ngàn đồng
Cô con gái út của ông Năm Cắt đang ngồi sửa lại chiếc vợt, nghe vậy liền xua tay ngại ngùng: “Ba nói vừa vừa thôi”. Ông Năm Cắt vẫn hào hứng: “Giờ kiếm được cái nghề làm một buổi vài trăm ngàn đồng đâu dễ, chưa kể ngày ngày còn được ra đồng ruộng hít thở khí trời căng cả bụng. Quan trọng là không lo thất nghiệp, mùa nắng bắt được cào cào nhiều, mùa mưa ít hơn nhưng vẫn có tiền đều đều. Chừng nào cây cỏ còn sinh sôi thì cào cào còn nảy nở, tụi tui vẫn có công việc mưu sinh”.
Chỉ về phía mấy cây vợt làm bằng vải xếp dọc hàng rào, ông Năm Cắt sảng khoái: “Nhờ nó mà gia đình tui sống mấy chục năm nay”. Theo ông, xã Xuân Thới Thượng là nơi xuất phát của nghề bắt cào cào. Tuy không rõ “ông tổ” của nghề là ai nhưng ông Năm Cắt vẫn nhớ như in những “sư phụ” của mình. “Cụ Tám Miếng, cụ Ba Hữu là những người đã truyền nghề cho lứa tụi tui. Họ dạy cách cầm vợt, chỉ bí quyết nhận biết vùng cỏ có nhiều cào cào” – ông cho biết.
Theo ông Năm Cắt, trước năm 1975, người chơi chim ở Sài Gòn chưa nhiều nên lượng cào cào tiêu thụ không bao nhiêu. Về sau, đất nước dần phát triển, khi đã đủ ăn đủ mặc, nhiều người sinh ra thú trồng kiểng, nuôi chim. “Chim nuôi càng nhiều thì người ta càng có nhu cầu tiêu thụ cào cào. Người này rỉ tai người kia, dần dần công việc bắt cào cào cũng phát triển” – ông giải thích.
Cào cào bắt được chủ yếu bán cho người chơi chim nhưng nếu chỉ bán lẻ thì không được bao nhiêu tiền. Trước đây, ông Năm Cắt phải mang cào cào ra tận chợ côn trùng bên hông Thuận Kiều Plaza ở quận 5, TP HCM tìm một góc đứng bán. Sau này, ông bàn với vợ – bà Huỳnh Thị Lao – mở điểm thu mua cào cào để bán lại cho các đầu mối. Điểm thu mua của bà Lao hiện lớn nhất xã Xuân Thới Thượng. “Hai con gái phụ mẹ, 2 con dâu và chàng rể của tui cũng theo nghiệp cào cào” – bà Lao hồ hởi.
Ở ấp 3, xã Xuân Thới Thượng, anh Nguyễn Văn Minh cũng có kinh nghiệm không kém với hơn 15 năm trong nghề bắt cào cào. “Làm nghề này phải nhanh nhạy. Muốn trúng ổ thì phải biết chọn vùng cỏ cằn cỗi, quơ thử vợt nghe tiếng rào rào là chắc chắn cào cào nhiều. Mùa nắng, vào tháng 2-3 nên ra bưng biền hoặc bờ sông; qua tháng 5-6 có mưa rào thì lên đất gò, đồng ruộng; từ tháng 10 trở đi cần chọn những cánh đồng lúa vừa gặt xong mà vợt cào cào” – anh tiết lộ.
Nuôi sống người nghèo
Theo bà Huỳnh Thị Lao, TP HCM và Tây Ninh là 2 nơi cung cấp cào cào nhiều nhất cho người chơi chim ở miền Tây, miền Trung và Tây Nguyên. Điểm thu mua của bà mỗi ngày cung cấp gần 300 xâu (10 bịch/xâu) cho các mối lái. Ngoài số cào cào do người nhà bắt, bà Lao thu mua lại của hơn 10 người khác, đa số là dân nghèo từ các tỉnh đến. Hầu như ngày nào công việc của họ cũng diễn ra đều đặn.
Anh Nguyễn Hoàng Nam, quê tỉnh Hậu Giang, cho biết từ khi những chiếc máy gặt đập lấn sâu vào đồng ruộng, nhiều người cắt lúa mướn như anh trở nên thất nghiệp. “Nghe người ta mách nước, tui lên TP HCM bắt cào cào hơn 1 năm nay. Với mức thu nhập hơn 200.000 đồng/ngày, công việc này cũng giúp tôi nuôi được vợ và 3 con nhỏ” – anh khoe.
Với anh Phạm Viết Thìn, quê tỉnh Hải Dương, thì nghề nào cũng cực nhưng bắt cào cào ổn định hơn trồng lúa ở quê nhà. “Chỉ những ngày mưa to, gió lớn mới phải treo vợt ở nhà thôi. Tôi vào đây làm hơn 1 năm và đã đón vợ cùng 2 con vô TP HCM ở trọ, hy vọng con cái được ăn học đàng hoàng” – anh kỳ vọng.
Tại điểm thu mua của bà Lao, vừa cặm cụi cho cào cào vào bịch ni-lông, Nguyễn Hoàng Phong, quê tỉnh Hậu Giang, vừa cho biết: “Ở quê, em vác lúa mướn cho người ta, cứ 1 tấn được 30.000 đồng, mỗi ngày cố gắng cũng vác được chục tấn nhưng cực và đau lưng lắm. Được ông chú rủ lên đây bắt cào cào, em làm nửa tháng rồi, mỗi ngày kiếm được gần 200.000 đồng. Ra đồng vui lắm!”.
Kỳ tới: Dệt ước mơ từ cỏ
“Cây vợt vàng”
Anh Nguyễn Văn Hải, con trai thứ 4 của ông Năm Cắt, được nhiều người trong nghề bắt cào cào xem như “cây vợt vàng”. Chỉ cần 2 giờ quơ vợt trên đồng ruộng, anh bắt được hơn 50 xâu cào cào, kiếm được trên 500.000 đồng.
Khi chúng tôi hỏi bí quyết bắt cào cào, anh Hải cười tươi: “Có bí quyết gì đâu! Tui cầm vợt từ năm 17 tuổi, đến giờ đã gần 17 năm rồi, chủ yếu là thuần thục thôi. Nghề này khó nhất là phải biết cách nhìn đồng cỏ có cào cào hay không. Kinh nghiệm đơn giản là khoanh vùng. Vùng nào có cào cào thì chắc chắn sẽ có hoài. Cứ mỗi đợt nắng chang chang, sau một cơn mưa xuống, chờ 10 -15 ngày là cào cào đầy ruộng, tha hồ mà vợt”.
Hình ảnh một phụ nữ lọ mọ bên các cống nước với túi đồ lỉnh kỉnh đã trở nên quen thuộc với người dân quanh chợ Bình Thới, quận 11, TP HCM gần 20 năm nay. Gián đất và gián đỏ do bà Nguyễn Thị Kim Anh bắt vốn được dân câu cá ưa chuộng trong nhiều năm nay. Dù nắng hay mưa, khi có người đặt hàng, bà Kim Anh phải tìm cho đủ số lượng cung cấp để giữ mối làm ăn.
Lương thiện là được
Bà Kim Anh cho biết trước đây, vợ chồng bà làm nhiều nghề nhưng thu nhập bấp bênh. Khoảng năm 1997, bà được một người giới thiệu việc bắt gián bán cho dân câu cá và một số tiệm thuốc bắc. Bén duyên từ đó, hằng ngày, bà đi dọc các con đường tìm gián đất, tối thì ra các sạp thịt heo ở chợ bắt gián đỏ.
“Trước đây gián nhiều vô kể, chỉ cần bê viên gạch lên là bắt được hàng chục con, mỗi lon gián đất cũng được 20.000 đồng” – bà Kim Anh kể. Khách đặt hàng dù xa đến đâu, bà cũng cố gắng cung cấp đủ và giao tận nơi bằng xe đạp. “Nhiều người tò mò hỏi bắt gián làm gì, tôi chỉ nói làm thuốc vì mặc cảm. Người ta làm việc nơi sạch sẽ, còn mình thì đi bắt gián dưới cống cũng thấy tủi thân nhưng sống bằng công việc lương thiện là được rồi” – bà tâm sự.
Mỗi con gián đất được bán với giá 200 đồng, gián đỏ 300 đồng. Công việc không cố định thời gian nên hằng ngày, bà Kim Anh cùng 2 con trai còn bán vé số để có thêm thu nhập. Vừa bán vé số, bà vừa để ý tìm các ổ gián đất mới. Khi bán hết vé số, mẹ con bà lại hì hục đến các khoảng đất xốp tìm gián. Nhiều hôm khách đặt hàng gấp, vợ chồng bà bỏ bán vé số, vội vã mang bộ đồ câu gián đến chợ Bình Quới.
“Thức trắng đêm là chuyện bình thường, nhất là những hôm gián ít” – bà Kim Anh cho biết. Không chỉ bắt gián, gia đình bà còn nuôi để bán trong những đợt khan hiếm. Chỉ những con gián đất lúc nhúc trong chậu, ông Hồ Hoàng Khanh, chồng bà Kim Anh, tiết lộ: “Chúng tôi tìm bắt gián chúa về nuôi cho đẻ gián con. Nuôi gián đất cũng tương đối dễ vì thức ăn chỉ là những mẩu bánh mì khô”.
Ông Thành – một “cao thủ” bắt gián ở khu vực chợ Cầu Muối, quận 1, TP HCM – nhớ lại: “Khi chợ Cầu Muối chưa di dời, mỗi đêm tôi bắt được cả ngàn con là chuyện bình thường”. Ông Thành cho biết vừa “giải nghệ” vì nhiều người trong giới câu cá đã chuyển sang câu bằng mồi trùn biển.
40 năm đãi trùn chỉ
Khi con nước lên, vợ chồng ông Ngô Văn Một – ngụ phường 4, quận 8, TP HCM – lại xuôi ghe đến khu vực quen thuộc trên sông Sài Gòn đãi trùn về bán cho những tiệm nuôi cá cảnh. Hẹn chúng tôi lúc 4 giờ, ông Một nhẹ nhàng chèo chiếc ghe nhỏ ra khỏi con rạch rồi nổ máy chạy về phía quận 2. Ông Một cho biết bãi dưới chân cầu Sài Gòn là bãi trùn lớn nên nhiều người đãi, nước ở chỗ đó vẫn còn sạch sẽ.
Chạy gần 2 giờ, ông Một dạo một vòng rồi dừng ghe lại. Lấy tay chèo khơi nhẹ xuống lớp bùn, ông chỉ vào những con vật nhỏ li ti đang ngọ nguậy, cho biết đó là trùn chỉ. “Tôi làm nghề này từ trước năm 1975. Những sông rạch lớn nhỏ ở Sài Gòn tôi đều thuộc như lòng bàn tay. Trước đây nước còn sạch, giờ bẩn lắm. Lặn ngụp dưới dòng nước bẩn, tối về ngứa ngáy rất khó chịu, dùng xà bông chà xát vẫn không đỡ nhưng riết rồi cũng quen” – ông kể.
Bộ đồ nghề của những người bắt trùn chỉ rất đơn giản, gồm một chiếc vợt làm bằng lưới nhỏ li ti và một cái thau lớn. Nhảy xuống nước, ông Một dùng vợt đẩy nhẹ trên lớp bùn non chừng 5 phút rồi dừng lại đãi cho hết bùn. Từng cục trùn chỉ lẫn bùn vo tròn vào nhau. “Có lẽ chỉ vợ chồng tôi mới bám trụ được với công việc này suốt 40 năm nay. Chúng tôi đã chứng kiến nhiều người phải bỏ nghề này vì ngán ngẩm dòng nước ngày càng bẩn” – ông Một cho biết.
“Công việc cũng nguy hiểm lại làm theo con nước, mỗi lon trùn chỉ bán được 20.000 đồng, tính ra không đáng nhưng không làm thì chẳng biết sống bằng nghề gì” – bà Hằng, vợ ông Một, thổ lộ. Để có được những mớ trùn chỉ sạch bùn, công việc rất tỉ mỉ vì chúng rất dễ chết. Bà Hằng hướng dẫn: “Sau khi đãi trùn dưới sông về, phải lấy tấm bạt che lại rồi để chỗ mát. Vài giờ sau, trùn sẽ tự ngoi lên, kết thành từng mảng nổi trên bề mặt. Lấy tảng trùn này vào ngâm trong nước một lát là xong”.
Sống bằng nghề bắt rết
Nhiều người dân ở huyện Gò Dầu, tỉnh Tây Ninh lâu nay sống bằng nghề bắt rết. Đồ nghề bắt rết chỉ cần chiếc cào cỏ nhưng mỗi ngày, một người có thể kiếm trên 100.000 đồng. Địa điểm “săn” rết là những lô cao su ở xã Thạnh Đức, huyện Gò Dầu. Nhiều người còn đi sang tận huyện Dầu Tiếng, tỉnh Bình Dương để tìm rết. Giá cả thu mua rết cũng khá cao, dao động từ 300.000 đồng đến 380.000 đồng/kg. Có khi người ta thu mua rết tính theo con, tùy kích cỡ mà giá dao động từ 2.500 đồng, 3.000 đồng đến 6.500 đồng.
“Rết bắt được, chúng tôi bán cho các tiệm buôn bán cá rồng – một loài cá nhập khẩu dùng làm kiểng. Thức ăn khoái khẩu của loài cá này là rết và dế” – ông Nguyễn Bằng, ngụ xã Thạnh Đức, cho biết.
Đọt Chuối Non 