Như đã giới thiệu trong tiểu sử của nữ thi hào người Mỹ da đen Maya Angelou, người phụ nữ mà cuộc đời là một cuộc đấu tranh không mệt mỏi từ tuổi thơ bất hạnh, vượt lên trên số phận lầm than cay đắng, bùn đen của kiếp người, bị kì thị chủng tộc, bóc lột, cưỡng đoạt và chà đạp, để vươn cao như ngọn hải đăng toả sáng, tự do như mây trời, và ấm áp như nắng mai.
Bà trở thành một nhân vật được kính trọng, ngưỡng mộ, nhà thơ lớn và nhà giáo dục như chúng ta đã biết qua những tác phẩm của bà, gần đây nhất là bài giới thiệu quyển sách Letter to My Daughter.
Bài thơ Chim Trong Lồng khắc hoạ sự tương phản giữa cái thiện và các ác, trắng và đen, ngục tù giam hãm đầy cuồng nộ, và phía ngoài kia là tự do của những ước mơ. Bài thơ mở đầu với hình ảnh chú chim xoải cánh bay, chao lượn như một ẩn dụ về người da đen Châu Phi khi còn được sống đời hoang dã đơn sơ mà tự do.
Rồi chú chim bị bắt nhốt sa vào thân chim lồng, cánh bị xén, chân bị buộc, chỉ còn biết hót, khúc hót rền rỉ bi tráng rung lên trong phẫn nộ. Ấy là thân phận nô lệ của những người da đen bị bắt cóc và bán làm nô lệ trên đất Mỹ, bị phân biệt đối xử, ngược đãi… khiến ta nhớ lại những tác phẩm như Côi Rễ của Alex Haley
Nhưng điều kì diệu là ngay trong ngục tù, chú chim bị nhốt ấy vẫn hát cho bài ca tự do vang vọng trên ngọn đồi xa tít. Chú chim trong lồng vẫn không mất đi niềm hy vọng rồi sẽ được giải phóng và tự do ở một bầu trời xanh lộng gió, lại được chao lượn trong nắng ấm ban mai với những con sâu múp míp đón chờ trên cỏ biếc.
Mời các bạn đọc bài thơ Caged Bird do anh Lê Vĩnh Tài chuyển ngữ
Chú chim đang bay nhảy tự do
lơ lửng lượn trên lưng của gió
thi thoảng đôi cánh chú buông lơi
như thách thức cả bầu trời
đang rực rỡ màu da cam
trong ráng chiều ngập nắng
nhưng chú chim đâu biết rằng dáng vẻ kiêu sa
cũng có lúc rơi vào lồng chật hẹp
chỉ có thể giận dữ nhìn đời
qua những chiếc song tre thếp son
cánh của nó bị cắt bớt và
chân của nó không còn bay nhảy
nó chỉ còn biết mở cổ họng của mình ra
để hót
chú chim trong lồng vẫn hót
với nỗi khiếp sợ đang rền rỉ trong cổ họng
về những điều chưa biết
nhưng vẫn mong tất cả lặng im
để lời ca của nó được nghe
trên ngọn đồi xa xôi có một chú chim bị cầm tù
trên ngọn đồi xa xôi
có một chú chim
bị cầm tù
đang hát bài ca tự do
vang lên khắp khắp
chú chim tự do tha hồ nghĩ về mây gió
cơn gió mềm mại thổi qua ngọn cây
thành những lời thở dài dịu dàng
rì rào rì rào
và đợi chờ những con sâu múp míp
khi ánh bình minh hé sáng
gọi tên bầu trời: ơ ơi…
như trời xanh kia chỉ riêng
của nó
nhưng con chim trong lồng đứng chết trên ngôi mộ của ước mơ
hình bóng của nó vẫn kêu thất thanh
như ban ngày ta gặp cơn ác mộng
cánh của nó vẫn bị cắt bớt và chân của nó vẫn nhảy loi choi
những bước chân tù túng
do đó nó phải mở to cổ họng của mình
để hót
chú chim trong lồng vẫn hót
những lời ca rền rỉ, run sợ
về những điều chưa biết
nhưng vẫn mong tất cả lặng im
để giai điệu của nó được nghe
giai điệu của nó
được nghe
nghe
nghe
trên ngọn đồi xa xôi
có chú chim trong lồng
vẫn ca hát về tự do
Lê Vĩnh Tài dịch
.
CAGED BIRD
.
A free bird leaps
on the back of the wind
and floats downstream
till the current ends
and dips his wing
in the orange sun rays
and dares to claim the sky.
But a bird that stalks
down his narrow cage
can seldom see through
his bars of rage
his wings are clipped and
his feet are tied
so he opens his throat to sing.
The caged bird sings
with a fearful trill
of things unknown
but longed for still
and his tune is heard
on the distant hills
for the caged bird
sings of freedom.
The free bird thinks of another breeze
and the trade winds soft through singing trees
and the fat worms waiting on a dawn-bright lawn
and he names the sky his own.
But a caged bird stands on the grave of dreams
his shadow shouts on a nightmare scream
his wings are clipped and his feet are tied
so he opens his throat to sing.
The caged bird sings
with a fearful trill
of things unknown
but longed for still
and his tune is heard
on the distant hill
for the caged bird
sings of freedom.
.
Maya Angelou
Đọt Chuối Non 