Bài 1: Hẻm “heo đất”, “cháo miễn phí”
Hẻm gom tiền nuôi heo đất
Con hẻm 60, đường Lý Chính Thắng, quận 3 còn được người dân Sài Gòn gọi là hẻm “heo đất”. Vì khi bước vào hẻm, người ta sẽ nhìn thấy một bà cụ bán bánh mì, bên cạnh bà lúc nào cũng có một con heo đất dán dòng chữ: “Nuôi heo đất giúp đỡ chị em phụ nữ có hoàn cảnh khó khăn”. Người bán bánh mì và cũng là người khởi xướng phong trào nuôi heo đất đó là bà Nguyễn Thị Bạch Cúc, 72 tuổi mà mọi người vẫn thường gọi là má Cúc.
Phong trào nuôi heo đất giúp người nghèo của má Cúc có từ hơn 40 năm trước. Mỗi ngày, má đều thức dậy vào lúc 3 giờ sáng để chuẩn bị đồ bán hàng. Bên cạnh chiếc xe đẩy luôn có con heo đất để nhận những tấm lòng hảo tâm của mọi người, có khi chỉ là vài ngàn bạc lẻ cũng khiến má ấm lòng. Không chỉ bán bánh mì, má Cúc còn thu lượm ve chai để có thêm tiền nuôi heo “mau lớn”. Nhớ về những buổi đầu có heo đất, má Cúc kể: “Khi mới “nuôi heo” khó khăn lắm. Người dân trong hẻm chưa tin tưởng nên còn dị nghị, bàn ra tán vào. Có người còn bảo má lo chuyện bao đồng”. Theo má Cúc, mấy đứa con thấy mẹ lo chuyện bao đồng nên cũng khuyên ngăn. “Có hôm má đang nhặt ve chai ở mấy bịch rác để bán lấy tiền “nuôi heo”, thấy cô con dâu phía trước, liền tránh để nó không nhận ra”- má Cúc kể lại.
“Nhưng bây giờ thì khác rồi con ạ, từ khi có phong trào “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, việc làm của má được nhiều người biết đến và ủng hộ. Bà con lối xóm cũng thay đổi suy nghĩ, cùng “nuôi heo” với má. Thỉnh thoảng con cái cũng cho tiền để má nhét heo nữa”- má Cúc tự hào. Buổi sáng, nhiều người tới xe bánh mì của má Cúc. Ngoài mua bánh mì ăn sáng, họ cũng gom góp nuôi heo đất, có khi dôi dư mấy đồng tiền lẻ mua bánh mì cũng nhét vào heo. Có cả những em nhỏ mỗi lần ba mẹ chở đi học qua xe bánh mì cũng xuống nhét tiền. Ở xóm, ai có ve chai cũng gom lại xách ra chỗ má Cúc. Tiếng lành đồn xa, có cả những người ở các tỉnh Tiền Giang, Bến Tre, Long An thi thoảng lên TPHCM thăm bà con hay mua sắm cũng lần tìm đến xe bánh mì của má Cúc rồi nhét vào heo mấy trăm ngàn ủng hộ má giúp đỡ người nghèo. “Có hôm má còn nhận được giấy gọi đi lãnh tiền từ nước ngoài gửi về nữa”- má Cúc kể.
Má Cúc cho biết, mỗi năm số tiền nuôi heo của má đều tăng lên nhờ những tấm lòng thơm thảo gần xa. Điều đó cũng đồng nghĩa với việc sẽ có nhiều mảnh đời bất hạnh được sẻ chia, giúp đỡ. Năm 2007, số tiền nuôi heo của má là 3 triệu đồng, năm 2010 nhích lên 26 triệu đồng, năm 2011 là 30 triệu đồng. Năm 2014, số tiền nuôi heo của má đã lên tới hơn 40 triệu đồng. “Vậy là năm nay hẻm sẽ đi phát quà và cho chị em nghèo vay được nhiều rồi”- má Cúc khoe.
Cháo cho người nghèo miễn phí
Đều đặn vào sáng các ngày mồng 1, 14, 15 và 30 âm lịch hằng tháng, con hẻm 178 đường Đoàn Văn Bơ, phường 9, quận 4 lại trở nên nhộn nhịp, bởi người dân nơi đây đang chuẩn bị nấu cháo từ thiện phát cho người nghèo, người tàn tật và các bệnh nhân khó khăn…
Công việc quen thuộc ấy dường như đã trở thành một phần không thể thiếu, là niềm vui của tất cả người dân trong con hẻm. Chị Quách Thị Tố Nga, người phát động phong trào nấu ăn từ thiện này, cho biết: “Hằng ngày nhìn thấy người nghèo phải bươn chải kiếm sống, nhịn ăn từng bữa tiết kiệm tiền tôi thương lắm”. Từ tình thương, chị Nga chuyển sang hành động. Một lần ngồi tâm sự với mấy chị em trong con hẻm về cách giúp người nghèo, tưởng là ý tưởng tầm phào ai ngờ được mọi người ủng hộ hết sức. “Từ đó đến nay, cứ mỗi tháng chúng tôi lại dành ra 4 ngày để nấu cháo miễn phí cho người nghèo, người tàn tật”- chị Nga tâm sự. Vậy là “hẻm cháo miễn phí” ra đời và hoạt động được 4 năm nay.
Trong những ngày đầu hoạt động, do nguồn kinh phí còn hạn hẹp vì chủ yếu là người dân trong hẻm tự hùn tiền lại nên mỗi lần nấu chỉ được 200 suất. Sau này, chị Nga có đi vận động người thân, bạn bè rồi có cả những mạnh thường quân là các doanh nhân và kiều bào nước ngoài ủng hộ nên con số đã lên tới 500 suất cho một lần nấu.
Đang cầm tô cháo nghi ngút khói trên tay, cô Dung – người bán vé số xúc động: “Tôi vốn ốm yếu nên mỗi ngày đi bán vé số cũng chẳng được bao nhiêu. May mà được mọi người trong xóm này đùm bọc, họ cho tôi đồ ăn, thuốc thang khi bệnh tật rồi cả quần áo nữa nên cũng đỡ đần phần nào”. Nấu cháo tưởng đơn giản nhưng với mấy mươi chị em trong hẻm này, đó là công việc không dễ dàng. “Chúng tôi phải chọn gạo thơm ngon, các loại thịt, cá, rau củ cũng phải thay đổi từng bữa. Nếu ngày này cháo thịt bò thì đợt tới sẽ là cá”- chị Hòa, một người trong hẻm 178 chia sẻ.
Sáng 15 âm lịch rồi, 5 chị dậy sớm cùng đi chợ. Mười mấy người ở nhà lo nấu cháo, nhặt rau, hoa quả. Đến trưa, khi cháo vừa chín cũng là lúc họ chia nhau đưa cháo đi phát cho người nghèo. Bên vệ đường, một cụ ông bán vé số bơ phờ dưới trời đổ nắng, chị Nga xuống xe gửi bịch cháo nóng cho cụ rồi căn dặn: “Lần sau ông nhớ đến hẻm 178 vào các ngày mồng 1,14,15 và 30 âm lịch”. Không chỉ nấu cháo phát miễn phí, chị Nga cùng hàng chục người trong hẻm còn tổ chức đi thăm hỏi các cụ già trong trung tâm dưỡng lão, trại trẻ mồ côi ở các quận trong thành phố. Thi thoảng gom góp được tiền, mọi người trong hẻm đi về các tỉnh Bến Tre, Đồng Tháp, Bình Thuận…để giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn.
Hẻm “năm trong một”
Hẻm 96 nằm trên đường Phan Đình Phùng, phường 2, quận Phú Nhuận lâu nay người dân đã quên đi con số. Họ gọi là hẻm “5 trong 1” khi có ai nhắc đến “hẻm 96”. Con hẻm tuy không rộng nhưng khiến nhiều người ngạc nhiên khi lần đầu đặt chân đến. Nơi ấy luôn đong đầy tình yêu thương cho những người gặp khó khăn, bởi mọi thứ ở đây đều được miễn phí với người nghèo. Từ bình trà đá, bơm vá xe, tủ thuốc, phát cơm… cho đến xe ôm đều được miễn phí.
Nằm đối diện với chợ Phú Nhuận, vì thế hằng ngày có rất nhiều phương tiện giao thông qua lại và cũng thường xảy ra các vụ va quệt khiến nhiều người bị tai nạn gây chấn thương. Thấy nhiều người bị thương, dân trong hẻm cùng nhau chung tay xây dựng tủ thuốc miễn phí. Mỗi người góp một ít, người thì bông băng, người thì chai dầu, người có điều kiện hơn thì ủng hộ các loại thuốc. “Nhìn tủ thuốc đơn giản vậy chứ cũng giúp đỡ được rất nhiều người rồi đấy. Thỉnh thoảng có mấy người lượm ve chai, bán vé số bị cảm hay đau đầu là chúng tôi đưa vào cho thuốc”, chú Nguyễn Văn Phúc – người có sáng kiến lập tủ thuốc miễn phí, giới thiệu.
Trong cái nắng gay gắt của Sài Gòn, một người đàn ông dừng xe lại xin ly trà đá mát lành được vợ chồng chú Đỗ Văn Út chuẩn bị từ sáng sớm. Cô Trang, vợ chú Út cho biết bình trà đá ấy đã có từ rất lâu, và cũng là nơi uống nước của rất nhiều người đi đường, nhất là những người bán vé số, đạp xích lô… Tuy chỉ là những người lao động bình thường, chồng chạy xe ôm kiêm bơm vá xe, vợ làm tạp vụ theo giờ, nhưng vợ chồng chú Út, cô Trang là những người có nhiều đóng góp ý nghĩa và thiết thực nhất cho con hẻm. Từ bình trà đá tới việc bơm vá xe, chạy xe ôm miễn phí cho người khuyết tật.
Tết gần kề, má Cúc và dân trong hẻm đã chuẩn bị quà tặng cho người có hoàn cảnh khó khăn. Đó là những thùng mỳ tôm, những chai dầu ăn, nước mắm, bột ngọt…Năm nay, má đã chuẩn bị được gần 500 suất quà Tết, cùng với đó là các suất học bổng và tiền trợ cấp định kỳ cho học sinh nghèo.
***
“Những con hẻm ân tình” giữa Sài Gòn- Bài cuối:
Thảo thơm những tấm lòng
Sửa giày, cắt tóc… miễn phí
Những ai đi qua đường Huỳnh Văn Bánh, phường 15, quận Phú Nhuận đều bị thu hút bởi tấm biển “Sửa giày dép miễn phí cho người bán vé số, xe ôm, ba gác, xích lô, người thu gom rác”. Người thợ sửa giày dép ấy là anh Lý Ngọc Bình, 30 tuổi quê ở Gia Lai, xuống TPHCM lập nghiệp từ năm 2012.
“Mình sinh ra cũng mang kiếp nghèo khổ nên thấu hiểu được người khác. Người ta cả đời đã phải sống cảnh tạm bợ, chắc khi nằm xuống người ta cũng mong muốn có một chỗ tươm tất”.
Ông Út
“Ngày bé khi còn đi học, vì gia đình nghèo khó nên có những lần dép rách mình vẫn phải lê tới trường bởi ngại các bạn cười là đi chân đất”- Bình mở đầu câu chuyện. Đến khi không còn lê dép rách được nữa, Bình chịu để bạn cười và chân trần tới trường. Trên con đường đất đỏ sỏi đá, chân Bình rướm máu nhưng cũng cố đến được trường. Tuổi thơ nhọc nhằn đã qua. Bình có một ước mơ là làm sao để có những đôi dép lành lặn. Lớn lên, Bình học nghề sửa giày dép nhưng Gia Lai không phải là mảnh đất thích hợp với mình. Bình vào TPHCM.Làm nghề sửa giày dép ngay con hẻm 60 đường Huỳnh Văn Bánh, gần như ngày nào anh cũng nhìn thấy những người bán vé số vì nghèo quá, dép rách nhưng không có tiền sửa. “Có người chân phồng rộp lên vì mặt đường nóng rát”- Bình kể. Một hôm có cụ già bán vé số tới nhờ anh sửa giùm đôi dép, hai quai đã rách và đế gần như mòn hết. Đến khi tính tiền, vì thương hoàn cảnh của cụ nên anh không nhận, nhưng cụ vẫn khăng khăng trả. Từ chối mãi không được, Bình bảo với cụ già: “chỗ con sửa miễn phí cho người nghèo, người có thu nhập thấp”, cụ mới chịu thôi. Và cũng từ đó, anh làm tấm bảng sửa giày miễn phí cho người nghèo, người bán vé số…
Mỗi ngày, anh Bình làm việc từ 8 giờ sáng cho tới 22 giờ. Trung bình một tháng anh thu nhập 3 triệu đồng. Số tiền đủ để anh thuê trọ và ăn cơm bụi, nhưng với anh, nó không quan trọng bằng cách làm và tình yêu nghề của mình. “Mình đang tiết kiệm và cố gắng lao động nhiều hơn để sau này mở một cửa tiệm nho nhỏ tại Sài Gòn và mở lớp dạy sửa giầy dép miễn phí cho những thân phận khó khăn”- Bình chia sẻ ước mơ. Theo Bình do mình không có nhiều tiền để làm từ thiện nên mình giúp người ta bằng cách dạy nghề. “Có nhiều cách giúp đỡ người khác không chỉ là tiền? Quan trọng là mình thấy vui và người được giúp đỡ cũng thấy vui là được rồi”- Bình tự vấn. Không chỉ sửa giày dép miễn phí cho những người nghèo khó, vào các ngày mồng 1 và 15 âm lịch hằng tháng anh Bình còn phát mỳ chay miễn phí cho những người bán vé số, người nghèo quanh khu vực.Cũng tấm lòng thiện nguyện giống anh Bình là anh Phương Kỳ Quân, 31 tuổi, chủ tiệm tóc tại đường Nguyễn Văn Cừ, phường 2, quận 5. Tấm biển “Cắt tóc miễn phí cho người bán vé số, ba gác, xích lô, xe ôm, người thu gom rác và quét dọn” đã treo lên tại salon tóc của Quân hai năm nay. Nhiều người ngạc nhiên, bởi tiệm salon tóc rất sang trọng này lại dành ưu ái cho biết bao nhiêu người nghèo. Từng phải vất vả bươn chải vì gia đình quá nghèo nên anh hiểu phần nào sự vất vả của người lao động khốn khó. Học hết lớp 9, Quân vào Sài Gòn học nghề cắt tóc. Nói về tấm biển treo trước cửa tiệm, anh Quân cho biết: “Mình ấp ủ điều này đã chục năm nay rồi nhưng phần vì chưa đủ tiền, phần đang trong thời gian học việc. Bây giờ mở tiệm rồi nên mình thực hiện ước nguyện”.
Thấy anh Quân treo biển cắt tóc miễn phí, nhiều người đi đường ngạc nhiên.“Mấy hôm trước có ông cụ bán vé số thấy cái biển này cứ đứng nhìn mãi. Mình thấy vậy liền chạy ra mời cụ vào cắt tóc. Cụ hỏi miễn phí thật hả. Mình gật đầu. Cụ bảo cả đời chưa bao giờ cắt tóc ở tiệm chứ đừng nói là ngồi máy lạnh như thê này. Thấy cụ vui, mình hạnh phúc lắm!” – Quân kể. Theo Quân những người nghèo đến đây đều được tự tay anh cắt tóc. Chỉ trừ những trường hợp đông khách lắm thì mới để thợ phụ làm. Mọi người khi bước vào tiệm đều được anh đối xử công bằng như nhau, dù đó là khách phải trả tiền hay được miễn phí.
Tất cả đều được tư vấn kiểu tóc, cắt tỉa và gội đầu. Quân nói: “Mỗi ngày có 5-7 người nghèo ghé vào cắt tóc miễn phí. Mình cảm thấy nhẹ lòng khi giúp được họ dù là nhỏ bé. Mình nghèo tiền bạc chứ không bao giờ nghèo tấm lòng”. Ngoài cắt tóc miễn phí cho người nghèo, anh Quân còn nhận dạy cắt tóc cho những trẻ em có hoàn cảnh khó khăn và muốn học nghề kiếm sống.
Nghĩa tử là nghĩa tận
Hơn 10 năm nay, hễ thấy ai nghèo khó, vô gia cư mất mà không có tiền mai táng, ông Đỗ Văn Út ở hẻm 96 đường Phan Đình Phùng, quận Phú Nhuận, tìm đến nơi giúp đỡ. Ông làm dịch vụ mai táng miễn phí cho người nghèo hàng năm nay và không nhớ rõ mình đã giúp cho bao nhiêu số phận đã khuất được mồ yên mả đẹp. Từng chứng kiến người dân nghèo, vô gia cư không may qua đời nhưng không có họ hàng thân thích lo ma chay, an táng, ông đã mạnh dạn đi vận động các mạnh thường quân và các cơ sở trại hòm để lo ma chay chu tất cho họ. “Tôi chỉ nhớ có hơn 10 trường hợp sống trong hẻm 96 được mình giúp đỡ thôi”- ông Út nhớ lại. “Họ đã sống cả một cuộc đời vất vả, không có nhà để trú thân. Khi giã từ cuộc sống chắc họ cũng mong muốn mình được che chở để nằm yên vào lòng đất mẹ”- ông tiếp.Nói về căn nguyên của việc mai táng từ thiện, ông Út cho biết: “Trước đây tôi cũng từng kinh qua nghề ma chay, chuyên tắm rửa, tẩm liệm cho người chết. Một lần trong hẻm có làm đám ma cho người nghèo xấu số nhưng người thân nghèo quá không mua nổi quan tài. Rồi tôi mới chạy đi xin một cơ sở trại hòm, nhưng người ta chưa tin nên không cho. Tôi phải chạy lên phường xin giấy xác nhận hoàn cảnh rồi trở lại cơ sở trại hòm. Thấy vậy, người ta thương tình ủng hộ một cái miễn phí”. Thương người nghèo, người vô gia cư, sau đó ông Út cùng người bạn làm chủ cơ sở trại hòm Vạn Phúc thực hiện dịch vụ mai táng miễn phí cho bà con trong xóm và các quận huyện.
Khi tôi đến, có một người ở quận 4 tìm tới ông xin chiếc quan tài vì mẹ mất mà gia cảnh quá nghèo, ông Út ủng hộ không chần chừ. Cứ hễ có người gọi điện, dù đang bận việc hay giữa đêm khuya thì ông Út cũng tìm đến. Đích thân ông là người tắm rửa, khâm liệm cho người đã khuất rồi trực tiếp liên hệ với chủ cơ sở trại hòm để lo việc ma chay miễn phí. Việc tốt của ông được nhiều người biết đến, vì vậy có nhiều mạnh thường quân tìm gặp và ủng hộ tiền để ông có thêm chi phí giúp đỡ mọi người.
Đã 5 năm qua, ông Út vẫn nhớ mãi đám tang của một người nghèo ở quận 12. Ông kể, có hai vợ chồng thuê trọ, làm công nhân, không may cả hai bị tai nạn, người vợ qua đời còn người chồng phải cấp cứu. Nằm trong viện, người chồng lúc tỉnh lúc mê, may sao có người trong bệnh viện biết đến cơ sở mai táng của chú nên đã gọi điện xin giúp. Đám ma đó được ông Út cùng với những người dân trong hẻm 96 lo miễn phí. Hay, một vụ ngay trong hẻm ông Út ở cách đây đã mấy năm. Người mẹ nghèo qua đời, mấy người con không lo nổi đám tang.
Chủ nhà trọ thì không cho đặt quan tài trong nhà và không cho tổ chức đám tang. Thấy vậy ông Út đành xin với phường cho tổ chức đám tang ở một khoảng trống trong hẻm. Người dân trong hẻm 96, mỗi người giúp một ít tiền mua quan tài và cử hành tang lễ. Ông Út cho biết, từ đầu năm 2015 đến nay mình đã vận động được 3 trại hòm giúp đỡ cho người nghèo chẳng may qua đời. “May mà chủ cơ sở trại hòm người ta không giới hạn số lượng và cũng chẳng cần phải giấy tờ xác nhận gì cả. Chỉ cần tôi nói một tiếng là sẽ được giúp ngay”- ông khoe.
Hỏi ông Út sao nghèo vậy, ngày vá xe kiếm được mấy đồng, lại còn vá xe cho người nghèo, người bán vé số miễn phí nhưng vẫn thích làm từ thiện, ông cười: “Mình sinh ra cũng mang kiếp nghèo khổ nên thấu hiểu được người khác. Người ta cả đời đã phải sống cảnh tạm bợ, chắc khi nằm xuống người ta cũng mong muốn có một chỗ tươm tất”, ông Út nói. Ở Sài Gòn, còn rất nhiều tấm lòng thảo thơm như thế dù họ phải bươn chải với cuộc sống bộn bề khó khăn.
Đọt Chuối Non 
Những tấm lòng vĩ đại!
LikeLike