Sầu riêng bị Trung Quốc trả lại do vượt dư lượng Cadimi – chất gây hại cho sức khỏe con người.

Loạt bài này mổ xẻ trách nhiệm quản lý và giải pháp của cơ quan chức năng khi để doanh nghiệp và nông dân trồng sầu riêng thua lỗ, do không nắm được thông tin và tiêu chuẩn xuất khẩu nông sản theo yêu cầu của thị trường quốc tế.

An An

• Bài 1: Vì sao Cục Bảo vệ thực vật phớt lờ cảnh báo?
• Bài 2: Loay hoay giữa ma trận tiêu chuẩn
• Bài 3: Nỗi lo chính vụ
• Bài 4: Lỗ hổng kiểm soát an toàn thực phẩm
• Bài 5: Nước mắt nông dân
• Bài cuối: Chờ sự hóa giải của tư lệnh ngành Nông nghiệp

***

Đại phẫu ‘vua’ trái cây tỷ USD – Bài 1: Vì sao Cục Bảo vệ thực vật phớt lờ cảnh báo?

Dương Hưng

02/06/2025 05:49

TP – Sầu riêng là trái cây xuất khẩu quan trọng nhất của Việt Nam, nhưng chỉ sau 2 năm tỏa sáng, loại vua trái cây xuất khẩu này đang rơi vào cuộc khủng hoảng chưa từng có. Đã đến lúc ngành hàng xuất khẩu tỷ USD của Việt Nam cần nhìn thẳng những bất cập, cần một cuộc “đại phẫu” để phát triển bền vững hơn.

Hàng loạt lô sầu riêng được xác định vượt dư lượng Cadimi khiến xuất khẩu mặt hàng này sụt giảm nghiêm trọng. Trên thực tế, loại chất này không phải bây giờ mới gây sóng gió mà cách đây 2 năm, giới truyền thông và các nhà khoa học đã lên tiếng cảnh báo về tình trạng phân DAP Korea nhập khẩu từ Hàn Quốc được cho là vượt dư lượng cho phép theo quy định của Việt Nam.

Điều rất lạ, trong suốt mấy năm qua, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (BVTV) đều tỏ ra ái ngại khi nói về lô hàng này và từ chối trả lời kết quả kiểm tra, mặc cho nhiều địa phương và người dân mù mịt thông tin…

Sầu riêng nhiễm Cadimi khiến xuất khẩu mặt hàng này trong 4 tháng chỉ đạt 130 triệu USD, giảm 74% so với cùng kỳ năm trước.

Nhập phân bón vượt tiêu chuẩn dư lượng Cadimi?

Đến thời điểm này, sau hơn một năm kể từ khi Trung Quốc phát cảnh báo và trả về những lô hàng đầu tiên vượt dư lượng Cadimi, Cục BVTV mới xác định nguyên nhân đến từ việc mức tồn dư Cadimi trong đất cao bất thường, và trong quá trình canh tác, một số người dân sử dụng phân bón quá nhiều. Thậm chí, có nơi vượt tới hơn 10 lần sản xuất thông thường, dẫn đến tình trạng ô nhiễm đất.

Công an vào cuộc

Trước sự lảng tránh của Cục BVTV, Tập đoàn Vinacam vừa tiếp tục có công văn kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo cơ quan có trách nhiệm kiểm tra nhằm minh bạch thông tin về quy trình xử lý phân bón DAP Hàn Quốc có hàm lượng Cadimi vượt ngưỡng mà trước đó đã cảnh báo.Theo nguồn tin của PV Tiền Phong, hiện Cơ quan Công an đã vào cuộc điều tra, xác minh làm rõ thông tin.

Dù vẫn chưa đề cập loại phân bón cụ thể nào, từ khóa “phân bón” nay mới chính thức được Cục BVTV thừa nhận sau nhiều lần loanh quanh về những lý do như nguồn nước, không khí, ô nhiễm môi trường… khiến dư luận và các nhà khoa học bất bình; còn người dân và DN đều ngơ ngác không biết kim loại nặng này đến từ đâu. Năm 2024, Tiền Phong cũng đã có nhiều bài đặt nghi vấn về việc Cadimi tồn dư trong đất chủ yếu đến từ phân bón, song các lãnh đạo Cục này đều trả lời một cách bất nhất và né tránh nguyên nhân này.

Một lãnh đạo Hiệp hội Phân bón Việt Nam cho rằng, Cadimi thường có trong quặng apatit và phân bón chứa lân, trong đó chủ yếu là phân DAP. Đây là chất cực độc, nếu tích tụ lâu trong đất sẽ gây thoái hóa đất, ảnh hưởng đến hệ vi sinh vật và cuối cùng là xâm nhập vào nông sản.

Theo vị này, phân DAP thường được nông dân Việt Nam ưa dùng, vì có ưu điểm tan nhanh và bón trực tiếp cho cây ăn trái, đặc biệt là sầu riêng. Khác với Thái Lan chỉ dùng phân NPK hỗn hợp, Việt Nam lại phổ biến bón thẳng DAP, nếu loại phân này vượt dư lượng Cadimi, chất này sẽ tích tụ trong đất – ngấm dần vào thân, lá, quả.

Là một DN chuyên nhập khẩu phân bón, trong đó có phân DAP, trao đổi với PV Tiền Phong, ông Vũ Duy Hải – Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn Vinacam cho biết, trên thế giới, sản phẩm DAP được sản xuất từ nhiều nước nhưng Việt Nam thường nhập khẩu chính từ Trung Quốc, Nga, Úc, Hàn Quốc và đôi khi là Ai Cập, Morocco. Đặc biệt, đối với DAP Hàn Quốc được sản xuất duy nhất bởi nhà máy Namhae và dường như Việt Nam là nước tiêu thụ gần như toàn bộ DAP do nhà máy này xuất khẩu.

DN kiến nghị Cục BVTV cần minh bạch thông tin về kiểm tra dư lượng Cadimi liên quan đến phân bón DAP Hàn Quốc.

Theo ông Hải, trước đây hầu như cả DN, nông dân và cơ quan chức năng ở Việt Nam đều không ai quan tâm đến vấn đề Cadimi bởi loại chất này ít quốc gia đề cập. Cùng với đó, do các phòng thí nghiệm trong nước không đủ thiết bị phân tích và không ai hiểu tác hại của Cadimi. Từ năm 2020 vấn đề Cadimi mới bắt đầu được quan tâm khi các đơn vị quản lý thị trường tại một số địa phương lưu ý gửi mẫu DAP đang lưu hành tới những trung tâm phân tích lớn thì đã có những phát hiện đầu tiên về việc hàm lượng Cadimi vượt ngưỡng trên phân DAP.

Đặc biệt, vào tháng 7/2023, chính các DN Việt, trong đó có Vinacam được phía nhà máy Namhae (Hàn Quốc) thông báo rằng họ không thể khắc phục để đảm bảo hàm lượng Cadimi ở mức tối đa là 12 mg/kg, mà sẽ chỉ quanh ngưỡng 28 mg/kg, gấp đôi theo quy định của Việt Nam.

Ông Hải cho biết, sau khi nhận được thông báo này, Vinacam đã lưu ý Namhae không tiếp tục bán hàng vào Việt Nam nếu không xử lý được vấn đề Cadimi, và đã có văn bản gửi đến Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cùng Bộ Công Thương vào tháng 7/2023 để thông tin về vấn đề trên; đồng thời đề nghị chỉ đạo các cơ quan Quản lý thị trường, chi cục BVTV các tỉnh giám sát, xử lý. Song trên thực tế vẫn có DN Việt Nam nhập khẩu loại phân này về nước.

Vấn đề phân bón DAP Hàn Quốc được cảnh báo vượt dư lượng Cadimi từ 2023 nhưng Cục BVTV kiểm tra, không công bố kết quả.

“Với thói quen và tin dùng đối với DAP Hàn Quốc của người nông dân Việt Nam từ hàng chục năm qua, không loại trừ đây là nguyên nhân chính làm tăng dư lượng Cadimi trong đất dẫn đến tăng dư lượng chất này vượt ngưỡng trên sầu riêng”, ông Hải nói và khẳng định: DN này có đủ căn cứ và tài liệu để gửi đến cơ quan chức năng để chứng minh DAP Hàn Quốc đưa vào Việt Nam từ trước năm 2023 đã có hàm lượng Cadimi cao hơn 12 mg/kg theo quy định của Việt Nam.

“Tốt nhất là em không được hỏi cái này nữa”

Thời điểm đó, trước áp lực của dư luận, Cục BVTV đã cử đoàn kiểm tra kết hợp quản lý thị trường địa phương lấy mẫu DAP Hàn Quốc tại khu vực Bà Rịa – Vũng Tàu, Đồng Nai,… và kho tập kết hàng tại Khu công nghiệp Biên Hòa 1.

Điều đáng nói, dù đã được truyền thông, DN và các chuyên gia liên tục đề nghị công bố thông tin kết quả lấy mẫu kiểm tra để các địa phương, người dân có phương án ứng phó. Nhưng thời điểm đó Cục BVTV vẫn mặc nhiên cho rằng “đó là chuyện nội bộ của DN” và nhất mực từ chối trả lời. Thậm chí, trong một lần báo chí hỏi về vấn đề này, ông Huỳnh Tấn Đạt – Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật còn liên tục gạt tay, nhắc lại 3 lần: “Tốt nhất là em không được hỏi cái này nữa”.

PV Tiền Phong đã từng nhiều lần đặt vấn đề cần phải thông tin công khai kết quả tái kiểm Cadimi đối với các mẫu DAP Hàn Quốc thu thập được khi thành lập đoàn đi kiểm tra vào tháng 8/2023 cũng như quy trình xử lý đối với lượng DAP do DN Việt Nam “tự thu hồi” và lượng còn tồn đang lưu thông trên thị trường vào thời điểm kiểm tra, một lãnh đạo Bộ NN&MT từng cam kết chỉ đạo Cục BVTV công bố, song sau đó Cục này tiếp tục… né tránh.

Theo tài liệu của PV Tiền Phong có được, năm 2023, chính đơn vị ủy quyền của nhà máy Namhae (Hàn Quốc) tại Việt Nam đã gửi thư với DN nhập khẩu thừa nhận loại phân bón do đơn vị này sản xuất không đảm bảo được theo yêu cầu của Việt Nam là 12 mg/kg và đề nghị phía các DN nhập khẩu phải lập 1 phụ lục, trong đó có quy định không khiếu kiện về vấn đề Cadimi. Nguyên nhân được đại diện nhà máy này tiết lộ do không đảm bảo được dư lượng Cadimi có trong nguyên liệu sản xuất phân DAP là đá rock phosphate nhập khẩu.

Dữ liệu của PV Tiền Phong cho thấy, từ năm 2020 đến 7/2023 (thời điểm xuất hiện thông tin về nghi vấn phân bón vượt dư lượng Cadimi trên thị trường), Việt Nam đã nhập khẩu hơn 122 nghìn tấn phân bón DAP từ Hàn Quốc, với trị giá 74,4 triệu USD. Và từ đó đến tháng 5/2025, việc nhập khẩu giảm đáng kể, chỉ còn 51,3 nghìn tấn với trị giá gần 40 triệu USD.

Tiến sỹ Nguyễn Đăng Nghĩa, nguyên Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu đất, phân bón và môi trường phía Nam cho rằng, hệ quả hiện nay là minh chứng rõ ràng cho việc buông lỏng quản lý vật tư đầu vào, đặc biệt là phân bón. Ông cũng đặt câu hỏi: Vì sao từ năm 2023 dư luận đã cảnh báo về vấn đề này mà cơ quan chức năng lại chọn cách im lặng và lờ đi?

***

Đại phẫu ‘vua’ trái cây tỷ USD: Loay hoay giữa ma trận tiêu chuẩn

Dương Hưng

03/06/2025 09:43

TP – Nhiều thị trường lớn như Trung Quốc, châu Âu, Mỹ… liên tục cập nhật tiêu chuẩn liên quan đến dư lượng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV), kim loại nặng, và các yếu tố an toàn thực phẩm. Tuy nhiên, nông dân dường như vẫn mông lung giữa ma trận tiêu chuẩn này.

Nông dân không biết theo ai

Chia sẻ với PV Tiền Phong, anh Phạm Văn Hòa, chủ một hợp tác xã sầu riêng ở Tiền Giang cho biết, trước giờ hợp tác xã (HTX) của anh làm theo hướng dẫn của DN bao tiêu, nhưng hàng vẫn bị trả về.

“Chúng tôi không biết Cadimi có từ đâu, nhiễm từ bao giờ. Chỉ khi hàng loạt lô sầu riêng không xuất được, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật mới xuống để tuyên truyền, giải thích. Lúc này hệ lụy đã xảy ra nên việc xử lý không thể ngày một, ngày hai”, anh Hòa chia sẻ.

Việc hàng loạt thị trường liên tục thay đổi dư lượng thuốc BVTV, an toàn thực phẩm khiến người nông dân lúng túng

Các DN xuất khẩu cũng chật vật không kém. Hiện nay mỗi lô sầu riêng phải xét nghiệm nhiều chỉ tiêu, trong đó có Cadimi với chi phí kiểm nghiệm một lô hàng có thể lên tới 5-10 triệu đồng.

Chưa kể các lô sầu riêng bị phát hiện vượt ngưỡng Cadimi sẽ bị trả về hoặc tiêu hủy khiến DN còn mất trắng, thậm chí phải bồi thường hợp đồng và ảnh hưởng đến uy tín thương mại lâu dài.

Giám đốc một DN xuất khẩu sầu riêng lớn phía Nam đánh giá, trong vấn đề xử lý Cadimi, cơ quan chức năng khá lúng túng. Từ những lô đầu tiên phát hiện đến nay hơn một năm, nhưng việc xác định và công bố nguyên nhân còn chậm trễ.

“Mọi thông tin về vấn đề Cadimi chúng tôi đều nghe qua thông tin báo chí. DN như đi giữa sương mù, trong khi bà con nông dân canh tác theo thói quen cũ khiến vấn đề Cadimi khó kiểm soát”, vị này nói.

Các doanh nghiệp tốn kém và thiệt hại đáng kể vì rủi ro siết ATTP tại một số thị trường trọng điểm

Trao đổi với PV Tiền Phong, TS Ngô Văn Nam, Phó giám đốc Văn phòng SPS (đơn vị gác cổng quốc gia về vấn đề liên quan đến rào cản kỹ thuật thương mại quốc tế, đặc biệt là các biện pháp vệ sinh dịch tễ, kiểm dịch động, thực phẩm) cho biết, Trung Quốc ban hành tiêu chuẩn Cadimi vào năm 2022. Trong đó trái cây tươi (bao gồm cả sầu riêng) không vượt quá 0,05 mg/kg, rau lá không vượt 0,2mg/kg, Rau củ và rễ không vượt quá 0,3mg/kg, gạo không vượt quá 0,2mg/kg. Đặc biệt, sắp tới, dư lượng Cadimi trên sầu riêng của Trung Quốc có thể tiếp tục nâng lên mức 0,01mg/kg.

Việc thiếu quy chuẩn Cadimi đối với phân NPK hiện là rủi ro đối với những sản phẩm kém chất lượng

Theo ông Nam, hiện nay hệ thống dữ liệu về các tiêu chuẩn của các thị trường rất lớn và đồ sộ. Ngay cả người làm công tác chuyên môn, việc cập nhật thông tin hàng ngày về vấn đề dư lượng thuốc BTVT, an toàn thực phẩm khá vất vả; do đó việc bà con nông dân nhận thức được đầy đủ việc này là vấn đề nan giản.

“Người dân như đứng giữa ma trận thông tin, nếu không có sự sàng lọc, hỗ trợ của cơ quan chuyên môn, không chỉ người dân mà ngay cả DN xuất khẩu cũng không thể nắm hết được”, ông Nam nói và cho rằng, cần số hóa các thông tin về dư lượng thuốc BVTV, quy định dư lượng các chất của các thị trường; đồng thời kết nối với các hợp tác xã, DN về với Văn phòng SPS khi có thay đổi để người dân sớm tiếp cận được thông tin.

Mỗi quốc gia nhập khẩu có hệ tiêu chuẩn riêng biệt liên quan đến dư lượng thuốc BVTV, an toàn thực phẩm và thường xuyên cập nhật mà ít có thời gian chuyển tiếp rõ ràng. Thời gian gần đây, phía Trung Quốc cảnh báo dư lượng Cadimi vượt ngưỡng đã khiến nhiều DN và nông dân bất ngờ. Mức dư lượng Cadimi mà Trung Quốc áp dụng hiện tại là 0,05 mg/kg – ngưỡng cực kỳ thấp và trước đó cơ quan chức năng chưa phổ biến đến người dân, các vùng trồng.

Lỗ hổng về quy chuẩn phân bón

Đáng chú ý, khi các thị trường ngày càng siết chặt quy chuẩn an toàn thực phẩm và nguyên liệu đầu vào, tại Việt Nam, những bất cập trong quy chuẩn về phân bón đặc biệt là hàm lượng kim loại nặng như Cadimi đang khiến cả DN lẫn nông dân vào thế rối bời.

Tại Việt Nam, Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia hiện nay (QCVN 01-189:2019/BNNPTNT) quy định hàm lượng Cadimi tối đa cho phân bón có chỉ tiêu chất lượng là hữu cơ hoặc chứa thành phần nguyên liệu sản xuất có nguồn gốc từ than bùn, phế thải chăn nuôi… là 5mg/kg; phân lân, phân superphosphat, phân diamoni phosphat (DAP)… là 12mg/kg.

Tuy nhiên, đây là ngưỡng được cho là “lạc hậu” nếu so với nhiều thị trường xuất khẩu sầu riêng như Trung Quốc, Nhật Bản, EU hay Hàn Quốc – vốn kiểm soát dư lượng Cadimi cực kỳ nghiêm ngặt trong sản phẩm nông sản. Hệ quả là, nông dân Việt Nam bón phân “đúng chuẩn trong nước” nhưng vẫn có thể tạo ra sản phẩm vượt ngưỡng quốc tế, bị trả hàng hoặc cấm cửa tại cửa khẩu.

Đặc biệt hiện nay Việt Nam chưa có quy chuẩn Cadimi trong phân NPK (phân tổng hợp, trong đó DAP là một loại nguyên liệu). Điều này khiến các DN phân bón rơi vào cảnh “tiến thoái lưỡng nan” trong việc sản xuất. Lãnh đạo một DN sản xuất phân NPK chia sẻ, phân bón NPK là loại phân phổ biến nhất trong canh tác ở Việt Nam. Tuy nhiên, do sử dụng nguồn nguyên liệu có thể chứa Cadimi như quặng phosphate tự nhiên, các loại NPK, đặc biệt phân rẻ tiền.

“Nếu không có quy chuẩn ràng buộc, nguy cơ những sản phẩm kém chất lượng sẽ ảnh hưởng đến cây trồng của người dân”, vị này cho hay.

Thiếu năng lực kiểm nghiệm

Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến cuối tháng 5 cả nước có khoảng 12 trung tâm kiểm định dư lượng đạt năng lực kiểm tra kim loại nặng và dư lượng Cadimi – con số quá ít so với nhu cầu. Tây Nguyên hiện không có phòng thí nghiệm nào đủ chuẩn phân tích Cadimi nhanh và chính xác để phục vụ xuất khẩu sầu riêng. Khi vào vụ thu hoạch, nguy cơ ùn tắc, vỡ trận về chờ xét nghiệm có thể xảy ra.

Ông Nguyễn Văn Lập, Giám đốc HTX trái cây ở Đắk Lắk chia sẻ: Chúng tôi khó chủ động kiểm tra từng lô hàng về kim loại nặng vì không có phòng lab đủ năng lực tại địa phương, muốn gửi đi xét nghiệm cũng mất cả tuần, chi phí lại cao. Trong khi phía nhập khẩu chỉ cần phát hiện một chỉ tiêu vượt ngưỡng là có thể đóng cửa mã số vùng trồng”.

“Nhà nước cần tăng ngân sách nâng cấp phòng lab kiểm định, mở rộng số lượng đơn vị xét nghiệm dư lượng Cadimi và hỗ trợ phí phân tích nhanh cho hợp tác xã và doanh nghiệp nhỏ”, vị này cho hay.

Dương Hưng

***

Đại phẫu ‘vua’ trái cây tỷ USD – bài 3: Nỗi lo chính vụ

Huỳnh Thủy – Lê Trang – Thái Lâm

04/06/2025 09:16

TP – Cảnh tượng sầu riêng rớt giá, ùn ứ hoặc bị trả hàng do nhiễm chất cấm đang gióng lên hồi chuông cảnh báo với ngành trái cây tỷ đô. Điều này khiến các địa phương trồng sầu riêng ở khu vực Tây Nguyên và Nam Trung Bộ cũng lao đao giữa loạt rủi ro về chất lượng, thị trường và nguy cơ “vỡ trận” nếu không sớm có giải pháp căn cơ.

Nông dân mong muốn sớm có khuyến cáo về quy trình canh tác sầu riêng. Ảnh: Thái Lâm

Thủ phủ sầu riêng ứng phó với chất cấm

Đắk Lắk – địa phương có diện tích sầu riêng lớn nhất cả nước đang đứng ngồi không yên. Theo thống kê, tổng diện tích sầu riêng Đắk Lắk hiện có khoảng 38.800ha, dự kiến sản lượng năm nay ước đạt trên 400.000 tấn.

Chia sẻ với PV Tiền Phong, chị Nguyễn Thị Thanh Thảo, Tổ trưởng Tổ hợp tác sầu riêng Phước Lợi (xã Ea Kênh, huyện Krông Pắc, Đắk Lắk) tỏ ra rất lo lắng khi phía Trung Quốc gắt gao việc kiểm định Cadimi và vàng O. Chị Thảo cho biết, tổ hợp tác có trên 50ha sầu riêng, dự kiến vụ năm nay thu trên 1.000 tấn. Hiện trái sầu riêng ở vườn đang được 3-5 lạng, đến tháng 8 tới sẽ cho thu hoạch.

“Trước đây, chúng tôi hầu như không biết Cadimi là chất gì. Hiện nay các hợp tác xã được Hiệp hội sầu riêng Đắk Lắk thông tin về nguồn gốc các loại chất cấm. Theo đó, Cadimi có trong phân lân…”, chị Thảo nói.

Chị Thảo cũng cho rằng, tổ hợp tác đang theo quy trình chăm sóc sầu riêng hữu cơ. Ở vụ thu hoạch trước cho thấy tỷ lệ cơm vàng rất đồng đều, đây là động lực để các thành viên tiếp tục theo đuổi con đường canh tác bền vững. Phía tổ hợp tác cũng khuyến cáo thành viên sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật được Nhà nước cho phép, đồng thời tuân thủ thời gian cách ly vườn cây trước khi thu hoạch.

Chị Thảo kiến nghị cơ quan chức năng tiến hành lấy mẫu đất đi xét nghiệm. Bởi nhìn vào mắt thường khó có thể nhận định đất có bị nhiễm chất cấm hay không. Chị cũng mong nhận được khuyến cáo về các sản phẩm phân bón, thuốc bảo vệ thực vật được dùng để bà con yên tâm sử dụng.

Về phía tỉnh, ông Nguyễn Thiên Văn, Quyền Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk kiến nghị Bộ NN&MT ba vấn đề: Ban hành cơ chế khuyến khích sản xuất, nhập khẩu nguyên liệu, chất tạo màu, bảo quản sầu riêng theo tiêu chuẩn cho phép trong thời gian sớm nhất. Thành lập các Trung tâm kiểm nghiệm an toàn thực phẩm và kiểm dịch thực vật tại Đắk LắK, đồng thời xây dựng đề án phát triển sầu riêng chất lượng cao, gắn với thương hiệu quốc gia, lấy Đắk Lắk làm điểm.

Vườn sầu riêng tại Lâm Đồng bước vào vụ thu hoạch. Ảnh: Thái Lâm

Còn tình trạng gian lận mã vùng trồng

Một tháng nay, hàng chục thành viên trồng sầu riêng của Hợp tác xã (HTX) sản xuất kinh doanh – dịch vụ nông nghiệp Đa Mi (huyện Hàm Thuận Bắc, Bình Thuận) như ngồi trên đống lửa khi nhận được thông báo về việc HTX bị thu hồi mã vùng trồng. Nguyên nhân được xác định do số sầu riêng xuất khẩu của HTX này nhiễm Cadimi theo thông báo của Tổng cục Hải quan Trung Quốc từ năm 2024.

Ông Trịnh Văn Chất, đại diện HTX Đa Mi cho biết, đơn vị thành lập từ năm 2022 có 18 thành viên với diện tích 44ha. Từ trước tới nay HTX vẫn đang tự tiêu thụ sản phẩm theo hình thức mua bán cá nhân, chưa từng cung cấp mã vùng trồng hay ký kết với bất kỳ đơn vị nào. HTX cũng chưa từng sử dụng tới mã vùng trồng, vì vậy việc bị thu hồi do bị nhiễm Cadimi là bất hợp lý.

“Chúng tôi nghi ngờ có doanh nghiệp đã lợi dụng mã vùng trồng của HTX để đưa sầu riêng nơi khác đi xuất khẩu. Hiện chúng tôi đã làm đơn gửi Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đề nghị làm rõ vấn đề cũng như điều tra tổ chức, cá nhân sử dụng mã vùng trồng của đơn vị trái phép”, ông Chất cho biết.

Bà Huỳnh Thị Thanh Xuân (thành viên HTX Đa Mi) chia sẻ, gia đình tham gia HTX năm 2022, hiện có 6ha sầu riêng. Từ năm 2024, HTX sản xuất sầu riêng theo tiêu chuẩn VietGap, hàng năm đều mang mẫu đất, nước và sầu riêng đi kiểm định, mọi chỉ số đều nằm trong giới hạn cho phép. Việc mã vùng trồng bị thu hồi do bị Tổng cục Hải quan Trung Quốc phát hiện nhiễm Cadimi là vô lí, bởi HTX chưa bao giờ liên kết với doanh nghiệp nào để xuất khẩu.

“Trong bối cảnh giá sầu riêng rớt giá mạnh, tôi cùng các thành viên HTX đứng ngồi không yên vì thông tin này. Hiện HTX đang có 44ha sầu riêng, nếu tiếp tục bị ăn cắp mã vùng trồng sẽ tổn thất rất lớn cho các xã viên”, bà Xuân bức xúc.

Chia sẻ với PV Tiền Phong, ông Nguyễn Văn Toàn, Chủ tịch UBND xã Đa Mi (huyện Hàm Thuận Bắc) cho rằng, vấn đề sử dụng mã vùng trồng trái phép là kẽ hở lớn trong quản lý mã vùng trồng và mã đóng gói trong những năm gần đây. “Nếu sự việc không được làm rõ và trả lại uy tín cho HTX, điều này có thể ảnh hưởng đến hình ảnh sầu riêng của Đa Mi, Bình Thuận, và rộng hơn là cả nước”, ông Toàn nhấn mạnh.

“Tạm bình yên” vì cây vừa đơm trái

Theo ông Doãn Trọng Toan – đại diện HTX Cây ăn quả Sơn, HTX có 11 thành viên, hầu hết sầu riêng của các xã viên đều phụ thuộc nhiều vào thương lái, khó kiểm soát được giá cả và đầu ra. “Khi nào thị trường Trung Quốc mở cửa thu mua thì thương lái mua cho mình giá cao và dễ dàng hơn, còn nếu thắt chặt thì vừa không được giá mà tiêu chí lựa chọn nông sản họ cũng trở nên khắt khe hơn”, ông Toan chia sẻ.

Cũng theo ông Toan, HTX Cây ăn quả Sơn đã được cấp mã số vùng trồng, hướng dẫn về việc lựa chọn và sử dụng phân bón phù hợp. “Nhiều khi chúng tôi chỉ biết mua về bón theo hướng dẫn của người bán, chứ cũng không có máy móc hay kiến thức để kiểm tra xem sản phẩm phân bón đó có đảm bảo an toàn tuyệt đối hay không”, ông Toan chia sẻ.

Thiếu quy hoạch, liên kết, thông tin thị trường xuất khẩu

Trong khi đó, ông Lưu Hoàng Tuấn, Giám đốc Công ty TNHH Nông sản Bảo Thi (huyện Đạ Huoai, Lâm Đồng) nhận định, nguyên nhân chính khiến sầu riêng rớt giá sâu, thậm chí bị bán tràn lan ngoài vỉa hè thời gian qua, là do mất cân đối nghiêm trọng giữa cung và cầu.

“Hiện nay, nhà nhà đổ xô trồng sầu riêng nhưng lại thiếu quy hoạch bài bản về vùng trồng, thiếu liên kết với doanh nghiệp thu mua, và đặc biệt là thiếu thông tin về thị trường xuất khẩu. Nhiều người thấy giá cao thì trồng ồ ạt, đến khi thu hoạch rộ thì ùn ứ, rớt giá là điều không thể tránh khỏi”, ông Tuấn phân tích.

Cũng theo ông Tuấn, việc phụ thuộc gần như hoàn toàn vào thị trường Trung Quốc khiến ngành hàng sầu riêng đối mặt với nhiều rủi ro. Chỉ cần thị trường này siết tiêu chuẩn hoặc tạm ngừng nhập khẩu, ngay lập tức sầu riêng Việt Nam sẽ bị dội hàng như tình trạng đã từng xảy ra với nhiều loại trái cây khác trước đây.

Ông Tuấn đề xuất, các tỉnh Tây Nguyên cần quy hoạch lại vùng trồng theo hướng bền vững, có sự phân bổ mùa vụ để tránh thu hoạch dồn dập; khuyến khích nông dân tham gia HTX để tạo vùng nguyên liệu lớn, dễ ký kết hợp đồng bao tiêu với doanh nghiệp. Đáng chú ý, các nông hộ cần đẩy mạnh chế biến sau thu hoạch và tìm kiếm thêm thị trường mới ngoài Trung Quốc.

Ông Nguyễn Hoàng Phúc, Phó Giám đốc NN&MT tỉnh Lâm Đồng cho biết, trước tình trạng sầu riêng gặp khó trong xuất khẩu, giá lao dốc, sở đã lấy gần 760 mẫu sầu riêng để phân tích dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, kim loại nặng. Qua kiểm tra, không có mẫu nào nhiễm chất cấm. Đến nay, tỉnh cũng chưa có mã số vùng trồng hay cơ sở đóng gói nào bị đình chỉ hoặc thu hồi do vi phạm liên quan đến chất cấm.

“Qua kiểm tra thực tế tại các doanh nghiệp và HTX xuất khẩu lớn ở trên địa bàn tỉnh đều tuân thủ nghiêm ngặt quy trình sản xuất an toàn, đảm bảo chất lượng. Có thể khẳng định, người dân và doanh nghiệp Lâm Đồng đang làm sầu riêng bằng tâm huyết và trách nhiệm với thị trường quốc tế”, ông Phúc nhấn mạnh.

Liên quan đến chất lượng sầu riêng, ông Phúc chia sẻ thêm, sở đã làm việc với một doanh nghiệp sẽ thành lập trung tâm phân tích chất lượng loại quả này và dự kiến đặt tại TP Bảo Lộc. Hiện doanh nghiệp này đang hoàn thành các thủ tục và đang làm việc với Bộ NN&MT.

***

Đại phẫu ‘vua’ trái cây tỷ USD – Bài 4: Lỗ hổng kiểm soát an toàn thực phẩm

Dương Hưng

05/06/2025 06:00

TP – Cần phải thẳng thắn nhìn nhận, không phải đến khi Trung Quốc “tuýt còi”, nhiều lô sầu riêng vượt ngưỡng dư lượng Cadimi, loại chất này mới được cảnh báo. Trước đó, nhiều nước ở châu Âu đã gửi thông báo tới Việt Nam một số sản phẩm vượt dư lượng Cadimi nhưng dường như cơ quan chức năng chưa có biện pháp ngăn chặn từ gốc.

Cảnh báo từ 3 năm trước

Theo thông tin mà PV Tiền Phong có được, vào tháng 5/2022, Hà Lan đã gửi cảnh báo tới Việt Nam về việc phát hiện dư lượng Cadimi trên ớt đỏ đông lạnh ở mức 0,28mg/kg. Tiếp đến vào tháng 9/2023, Hệ thống thông báo an toàn thực phẩm và thức ăn chăn nuôi của Liên minh châu Âu (EU) tiếp tục gửi cảnh báo cho Việt Nam đã phát hiện Cadimi trong măng cụt tươi vượt dư lượng 0,098 mg/kg, vượt giới hạn tối đa cho phép 0,02 mg/kg; đồng thời trả lại lô hàng này cho doanh nghiệp (DN) xuất khẩu.

Chưa dừng lại ở đó, tháng 2/2024, Hà Lan phát hiện kim loại nặng Cadimi có trên quả chôm chôm của Việt Nam ở mức 0,063mg/kg, vượt mức giới hạn cho phép là 0,05 mg/kg. Điều đáng nói, các lô hàng bị phát hiện đều đến từ những DN lớn, có kinh nghiệm xuất khẩu.

Với tư cách là cơ quan “gác cổng” về thông báo các biện pháp kiểm dịch động, thực vật và an toàn thực phẩm trong thương mại quốc tế của Việt Nam thuộc Bộ NN&MT, lãnh đạo Văn phòng SPS Việt Nam cho biết, theo chức năng và nhiệm vụ, đơn vị này là đầu mối quốc gia để tiếp nhận thông tin về các thông báo dự thảo, cảnh báo sớm về quy định, tiêu chuẩn, những thay đổi dư lượng từ các thị trường nhập khẩu. Sau đó căn cứ vào loại cảnh báo và sản phẩm, Văn phòng SPS Việt Nam sẽ gửi đến các cục, đơn vị chuyên môn của Bộ NN&MT như Cục Kiểm ngư và Thủy sản, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường… để có biện pháp xử lý; đáp ứng yêu cầu của thị trường xuất khẩu.

“Những thay đổi ào ạt dội về như vậy, đòi hỏi chúng ta phải có hệ thống để phân tích, xử lý và thông tin ngay cho người sản xuất, kinh doanh để điều chỉnh sản xuất kịp thời, tránh tình trạng bị cảnh báo và gặp rủi ro mà bài học đắt giá là câu chuyện sầu riêng. Đặc biệt, cần dự báo được xu hướng kiểm soát an toàn thực phẩm của các thị trường, từ đó phân tích, đánh giá để điều hành sản xuất” – Chuyên gia nông nghiệp Đặng Kim Sơn

“Đối với những cảnh báo vi phạm mà văn phòng nhận được, chúng tôi đều phân loại, tùy theo từng sản phẩm sẽ được gửi đến các cơ quan thẩm quyền (Cục Chăn nuôi và Thú y, Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Cục Kiểm ngư và Thủy sản, Cục An toàn thực phẩm, Cục Xuất nhập khẩu) để cơ quan thẩm quyền chỉ đạo truy xuất nguồn gốc theo quy định. Đồng thời yêu cầu các nhà sản xuất có sản phẩm này rà soát các khâu trong chuỗi quản lý để xác định nguyên nhân và biện pháp khắc phục”, lãnh đạo Văn phòng SPS Việt Nam cho hay.

Người dân trông chờ hướng dẫn sớm của cơ quan chức năng để sầu riêng đảm bảo yêu cầu.

Điều đáng nói, những cảnh báo này dường như chỉ nằm trên giấy trong mấy năm qua, Cadimi rất ít được nhắc đến. Cơ quan chức năng chưa có biện pháp truy xuất nguồn gốc triệt để và khuyến cáo kịp thời đến nông dân, hợp tác xã và DN. Mọi việc chỉ vỡ lở khi Trung Quốc, thị trường nhập khẩu rau quả lớn nhất của Việt Nam siết chặt vấn đề Cadimi trên sầu riêng.

Nhiều lỗ hổng

Nhìn rộng hơn, nông sản Việt đang khá lúng túng trước các yêu cầu kiểm soát chất lượng của thị trường quốc tế. Dù được xem là “cường quốc” xuất khẩu nông lâm, thủy sản (như năm ngoái kim ngạch đạt 62,3 tỷ USD) nhưng Việt Nam lại bị động trong việc phát hiện các cảnh báo, mối nguy từ an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc đến tận cùng để có giải pháp ứng phó. Mỗi khi các thị trường lớn siết chặt dư lượng chất gì, các cơ quan chức năng nói chạy theo ứng phó mà thiếu giải pháp mang tính chủ động, dự báo.

Theo thông tin của PV Tiền Phong có được, mới đây trong báo cáo gửi Chính phủ về tình hình nông sản Việt Nam liên tục bị EU cảnh báo, Bộ NN&MT thừa nhận tình trạng nông sản Việt gia tăng mức độ cảnh báo về vượt dư lượng tồn dư hóa chất, kháng sinh. Đồng thời kiến nghị Chính phủ, Thủ tướng có các giải pháp cấp bách và lâu dài nhằm giữ uy tín và vị thế của nông sản Việt Nam trên trường quốc tế.

Trên thực tế các thị trường siết chặt dư lượng Cadimi, điển hình như Trung Quốc, quy định hàm lượng chất này khoảng 0,05 mg/kg, EU là 0,02 mg/kg đối với cây họ cam quýt, họ táo, chuối, xoài, đu đủ; và quả khác 0,05mg/kg; Hàn Quốc 0,05mg/kg, Đài Loan (Trung Quốc) là 0,05-0,1mg/kg; Việt Nam mới chỉ quy định trong các loại rau là 0,02-0,2mg/kg và chưa có quy định trên quả tươi.

Theo số liệu được Bộ NN&MT thống kê, chỉ riêng năm 2024, Hệ thống cảnh báo nhanh về thực phẩm và thức ăn chăn nuôi (RASFF) của EU đã thông báo hơn 5.200 cảnh báo, trong đó Việt Nam có 114 cảnh báo, tăng khoảng 70% so với năm 2023. Trong quý 1/2025, RASFF đã thông báo khoảng 1.180 cảnh báo đối với các nước, trong đó Việt Nam có 19 cảnh báo.

Đáng chú ý, đối với nhóm sản phẩm trồng trọt, trong tổng số 60 cảnh báo, có tới 25 cảnh báo không có thông tin phản hồi (chiếm 42%). Điều này có nghĩa phần lớn các sản phẩm xuất khẩu vi phạm về an toàn thực phẩm cơ quan chức năng không truy xuất được nguồn gốc.

Trong 5 tháng đầu năm nay, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã tổ chức truy xuất 8 trường hợp cảnh báo của EU liên quan đến nhóm thực phẩm nguồn gốc thực vật, song gặp một số vướng mắc như DN chưa chủ động thực hiện thủ tục truy xuất nguồn gốc, thu hồi và xử lý thực phẩm không đảm bảo an toàn. Nhiều DN chưa có biện pháp kiểm soát các lô hàng từ các vùng trồng, chưa kết nối chuỗi xuất khẩu từ nơi sản xuất ban đầu đến cửa khẩu…

Trao đổi với PV Tiền Phong, chuyên gia nông nghiệp Đặng Kim Sơn đánh giá việc kiểm soát an toàn thực phẩm đối với nông sản Việt Nam theo yêu cầu của các thị trường còn nhiều lỗ hổng. Một số cơ quan chức năng chưa làm tròn trách nhiệm và xem nhẹ các thông báo, cảnh báo an toàn thực phẩm.

“Khi bắt đầu xuất hiện triệu chứng và nhận được cảnh báo sớm, tại sao các đơn vị lại không truy đến cùng để có giải pháp xử lý mà lại để đến mức khó chữa”, vị này đặt câu hỏi đồng thời cho rằng hiện nay, hàng triệu nông dân và DN Việt đang sản xuất trong trạng thái tù mù như “người lính chiến đấu nhưng thiếu thông tin trinh sát”. Chúng ta không biết rõ thị trường ra sao, đòi hỏi tiêu chuẩn gì, người tiêu dùng là ai, họ yêu cầu như thế nào. Do vậy, sản phẩm tuy xuất khẩu nhiều nhưng thường xuyên bị rơi vào cảnh báo vi phạm an toàn thực phẩm.

Xây dựng hệ thống thu thập thông tin chuyên nghiệp

Theo ông Sơn, thị trường trong nước đang thay đổi liên tục, mỗi năm hơn 1 triệu người tham gia vào tầng lớp trung lưu. Trong khi đó, thị trường thế giới còn thay đổi mạnh mẽ hơn. Trước đây, EU, Mỹ đòi hỏi các sản phẩm sạch, an toàn kiểm soát chặt tồn dư chất kháng sinh, hóa học. Hiện nay sản phẩm phải sản xuất từ những nơi môi trường được bảo vệ, nông dân được đối xử tử tế kèm theo các tiêu chuẩn về bảo vệ môi trường và công bằng xã hội. Hay thị trường Trung Quốc mấy năm gần đây cũng yêu cầu những tiêu chuẩn rất cao, không kém gì EU, Mỹ…

“Những thay đổi ào ạt dội về như vậy, đòi hỏi chúng ta phải có hệ thống để phân tích, xử lý và thông tin ngay cho người sản xuất, kinh doanh để điều chỉnh sản xuất kịp thời, tránh tình trạng bị cảnh báo và gặp rủi ro mà bài học đắt giá là câu chuyện sầu riêng. Đặc biệt, cần dự báo được xu hướng kiểm soát an toàn thực phẩm của các thị trường, từ đó phân tích, đánh giá để điều hành sản xuất”, ông Sơn nhấn mạnh.

Vị chuyên gia này cho rằng, đã đến lúc Việt Nam cần chuyển từ tư duy thích ứng sang chủ động dự báo, phòng ngừa trong vấn đề an toàn thực phẩm đối với hàng xuất khẩu; trong đó cần xây dựng một hệ thống thu thập thông tin chuyên nghiệp như chủ động phối hợp các đơn vị, đại sứ, tham tán, cơ quan liên quan tạo ra “trăm tay nghìn mắt” thu thập thông tin để có thể giúp người dân, DN trong nước chủ động sản xuất, đáp ứng yêu cầu của thị trường.

***

Đại phẫu ‘vua’ trái cây tỷ USD – Kỳ 5: Nước mắt nông dân

Xuân Phong – Cảnh Kỳ

06/06/2025 06:34

TP – Năm nay, khi những trái sầu riêng trĩu cành sắp bắt đầu bước vào thu hoạch tại Tây Nguyên và Đông Nam Bộ cũng là lúc nước mắt lặng lẽ rơi trên gương mặt những người nông dân từng hy vọng đổi đời nhờ loại trái cây “vua”.

Giá lao dốc, nông dân lao đao

Tại xã Ea Ktur (huyện Cư Kuin, Đắk Lắk), ông Nguyễn Văn Sơn – người vừa đưa vào khai thác 2 ha sầu riêng sau 3 năm chăm sóc không giấu nổi sự lo lắng: “Năm ngoái, thương lái trả hơn 100.000 đồng/kg sầu Ri6, nay chỉ còn quanh mức 40.000 -45.000 đồng/kg, thậm chí có vườn giá sầu chỉ còn dưới 30.000 đồng/kg. Cùng một loại trái, cùng một cách chăm sóc, nhưng giá như thế này nông dân khó gồng nổi”

Không riêng gì ông Sơn, hàng loạt nông hộ tại Đắk Lắk, Lâm Đồng, Tiền Giang… cũng đang “ngồi trên lửa” khi thương lái thu mua cầm chừng. Tình trạng hàng loạt container bị Trung Quốc từ chối do dư lượng kim loại nặng vượt mức cho phép không chỉ khiến nông dân, doanh nghiệp bị ảnh hưởng đáng kể mà còn khiến thị trường trong nước cũng rơi vào tâm lý hoang mang.

Anh Nguyễn Quốc Vinh, là một trong hàng trăm hộ dân tại Đắk Lắk chuyển đổi từ cà phê sang sầu riêng năm 2022, khi giá mặt hàng này liên tục lập đỉnh. “Chúng tôi vay ngân hàng, vay người thân, đầu tư gần 800 triệu đồng/ha để mua giống Thái, lắp hệ thống tưới nhỏ giọt, làm mương dẫn nước. Tính ra cả gốc lẫn lãi, một ha sầu riêng đầu tư chuẩn bài là hơn 1 tỷ đồng,” anh Vinh nói.

Thế nhưng khi bắt đầu có trái bói, niềm vui chưa kịp trọn vẹn thì giá lại rơi mạnh. “Chúng tôi đặt cược cả tương lai vào cây sầu riêng. Giờ thị trường bất ổn, kỹ thuật kiểm soát dư lượng chưa rõ ràng, trong khi chưa có nơi nào hướng dẫn cụ thể về chất cấm là gì, làm sao kiểm soát”.

“Chúng tôi đặt cược cả tương lai vào cây sầu riêng. Giờ thì thị trường bất ổn, kỹ thuật kiểm soát dư lượng chưa rõ ràng, trong khi chưa có nơi nào hướng dẫn cụ thể về các loại chất cấm là gì, làm sao kiểm soát”.

anh Nguyễn Quốc Vinh, chủ vườn sầu riêng tại Đắk Lắk

Một chủ vựa thu mua trái cây ở huyện Phong Điền (Cần Thơ) cho biết, từ Tết Nguyên đán đến nay, giá sầu riêng liên tục giảm. Cùng giai đoạn này năm ngoái, ông bán sầu riêng giá từ 115.000-120.000 đồng/kg, thời điểm thấp nhất vẫn hơn 100.000 đồng/kg, nhưng giá năm nay chỉ còn 1/3.

Việc giá sầu riêng giảm mạnh khiến nhiều hộ nông dân đứng trước bờ vực thua lỗ, vỡ nợ

“Sản lượng sầu riêng chính vụ ở miền Tây ngày càng tăng, nhiều nhà cung cấp, trong khi xuất khẩu quá chậm, phải tiêu thụ nội địa nên giá giảm”, chủ vựa trên nói.

Ông Trần Thái Nghiêm, Phó Giám đốc Sở NN&MT Cần Thơ cho rằng việc giá sầu lao dốc đang ảnh hưởng rất lớn đến thu nhập, đời sống của nông dân. Theo ông Nghiêm, muốn trái sầu riêng đi xa, vẫn cần chuẩn hóa sản xuất, liên kết chặt chẽ các khâu trong chuỗi giá trị, không phải chạy theo phong trào, thiếu kiểm soát. Thêm vào đó, nếu chỉ phụ thuộc hoàn toàn vào xuất khẩu trái tươi, khi vào chính vụ, hoặc việc xuất khẩu khó khăn, khó tránh khỏi giá giảm, nên cần chú trọng cả thị trường nội địa, đầu tư cho bảo quản, chế biến sâu các sản phẩm từ sầu riêng.

Nguy cơ kim ngạch còn sụt giảm mạnh

Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, trong 4 tháng đầu năm nay, xuất khẩu sầu riêng Việt Nam chỉ đạt khoảng 130 triệu USD, giảm hơn 74% so với cùng kỳ năm ngoái (500 triệu USD). Đây là mức sụt giảm sâu nhất kể từ khi Việt Nam chính thức được Trung Quốc cấp mã vùng trồng sầu riêng vào năm 2022. Trong khi đó, Thái Lan và Malaysia – hai đối thủ cạnh tranh chính đã có hệ thống kiểm soát dư lượng chặt chẽ từ khâu canh tác. Đặc biệt, Thái Lan đã xây dựng mạng lưới phòng thí nghiệm quốc gia để kiểm tra Cadimi, kiểm soát đầu vào từ phân bón đến vùng đất trồng, tránh rủi ro khi xuất khẩu.

GS. TS. Trần Văn Hâu, chuyên gia nông nghiệp cho rằng ngành sầu riêng Việt Nam từng được kỳ vọng là “ngôi sao sáng” khi có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu cao bậc nhất trong ngành nông sản. Nhưng chỉ sau một cú siết kiểm tra từ thị trường Trung Quốc, điểm yếu về năng lực kiểm nghiệm, quy trình giám sát chất lượng và trách nhiệm quản lý nhà nước đã phơi bày. Nếu không nhanh chóng khắc phục, những giọt nước mắt của người nông dân hôm nay có thể sẽ thành những khoản nợ treo lơ lửng không trả nổi ngày mai. Theo ông Hâu, cơ quan quản lý cần khẩn trương rà soát lại các trung tâm kiểm nghiệm, chuẩn hóa quy trình kiểm tra Cadimi trước khi hàng lên container. “Không thể để rủi ro đổ hết lên vai nông dân như hiện nay. Nhà nước phải đi trước một bước trong việc đáp ứng tiêu chuẩn thị trường”.

Vị chuyên gia nông nghiệp này cho rằng, sầu riêng Việt không thể tiếp tục đi sau. Trước khủng hoảng này, Nhà nước cần khẩn trương hành động, trong đó cần thiết lập chuẩn kiểm nghiệm quốc gia cho dư lượng Cadimi, phối hợp với các trung tâm xét nghiệm uy tín và hỗ trợ địa phương nâng cấp thiết bị, đào tạo nhân lực.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng các địa phương cần rà soát lại toàn bộ nguồn cung phân bón, đất trồng, loại bỏ các yếu tố có nguy cơ cao gây nhiễm Cadimi; đồng thời cập nhật thường xuyên thông tin cho nông dân và doanh nghiệp. Đặc biệt, cơ quan chức năng của Việt Nam cần đàm phán song phương với Trung Quốc để có giai đoạn chuyển tiếp hợp lý, tránh tình trạng sầu riêng đột ngột bị trả về, ảnh hưởng đến nông dân, doanh nghiệp, và thương hiệu sầu riêng của Việt Nam.

***

Đại phẫu ‘vua’ trái cây tỷ USD: Chờ sự hóa giải của tư lệnh ngành Nông nghiệp

Dương Hưng

07/06/2025 09:22

TP – Trao đổi với PV Tiền Phong, Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy khẳng định, dù mới nhận thêm nhiệm vụ của ngành nông nghiệp sau 3 tháng sáp nhập, nhưng với cương vị là tư lệnh ngành, ông đã nhận diện được những vấn đề mà ngành sầu riêng gặp phải, và đang nỗ lực có những chỉ đạo quyết liệt để hóa giải.

Ai sai sẽ chịu trách nhiệm

Ngay sau khi Tiền Phong đăng tải loạt bài “Đại phẫu vua trái cây tỷ USD”, Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy đã có những phản hồi với phóng viên. Ông Duy cho biết, dù đang có chuyến công tác ở Mỹ để đàm phán về thuế quan nhưng rất quan tâm nội dung mà báo Tiền Phong phản ánh.

Theo ông Duy, thực tế câu chuyện về phân bón DAP Korea được phản ánh nghi vượt dư lượng Cadimi nhập khẩu về Việt Nam đã xuất hiện từ năm 2023. Hiện Bộ NN&MT cũng đang mời cơ quan chức năng vào cuộc sau phản ánh của doanh nghiệp. “Khi đó ai đúng, ai sai sẽ được làm rõ. Ai sai thì sẽ phải chịu trách nhiệm”, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cho hay.

“Vừa qua, Đoàn công tác của Bộ NN&MT đã sang Trung Quốc trao đổi với Tổng cục Hải quan nước này, trong đó tiếp tục cho phép xuất khẩu sầu riêng Việt Nam mà không áp biện pháp tạm dừng hay yêu cầu đàm phán lại, đồng thời tự động gia hạn Nghị định thư ký ngày 11/7/2022, có hiệu lực theo chu kỳ 3 năm. Đây là dấu hiệu tích cực, thể hiện sự tin tưởng của Trung Quốc vào các biện pháp kiểm soát rủi ro của Việt Nam” Bộ trưởng NN&MT Đỗ Đức Duy

Ông Duy khẳng định, sau 3 tháng sáp nhập, nhận thêm nhiệm vụ của ngành nông nghiệp, với tư cách tư lệnh ngành ông cũng đã nhận diện được các vấn đề bất cập đến từ sự phát triển nóng của ngành sầu riêng, và đang rất nỗ lực cùng Bộ NN&MT tháo gỡ.

“Vừa qua, Đoàn công tác của Bộ NN&MT đã sang trao đổi với Tổng cục Hải quan Trung Quốc, trong đó phía bạn tiếp tục cho phép xuất khẩu sầu riêng Việt Nam mà không áp biện pháp tạm dừng hay yêu cầu đàm phán lại, đồng thời tự động gia hạn Nghị định thư ký ngày 11/7/2022, có hiệu lực theo chu kỳ 3 năm. Đây là dấu hiệu tích cực, thể hiện sự tin tưởng của Trung Quốc vào các biện pháp kiểm soát rủi ro của Việt Nam”, ông Duy nói.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy cùng đoàn công tác đi thực địa vùng trồng sầu riêng tại huyện Krông Pắc (Đắk Lắk). Ảnh: NG

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cũng cho rằng, đối với vấn đề Cadimi, không chỉ đến từ các yếu tố đất, phân bón… như hiện nay mà còn tổng hòa của nhiều vấn đề khác. “Đây cũng có phần lỗi của Bộ NN&MT chưa giúp người dân và doanh nghiệp hiểu rõ hơn”, ông Duy nói, đồng thời khẳng định sẽ không né tránh những bất cập, song ngành hàng này cũng có nhiều thành tích đáng ghi nhận khi liên tục lập kỷ lục xuất khẩu trong thời gian qua.

“Vấn đề căn cốt là cần đảm bảo lợi ích bà con nông dân, doanh nghiệp”, ông Duy nói, đồng thời mong muốn cơ quan báo chí, truyền thông tiếp tục đồng hành cùng ngành NN&MT trong bối cảnh hiện nay.

9 “kế sách” giúp sầu riêng vượt khó

Thứ trưởng Bộ NN&MT Phùng Đức Tiến khẳng định, những phản ánh của báo Tiền Phong trong loạt bài là đúng vấn đề. Sau khi Thủ tướng ban hành Công điện 71 về một số nhiệm vụ thúc đẩy sản xuất và xuất khẩu sầu riêng bền vững, ngành nông nghiệp đã đặt ra 9 nhóm giải pháp sẽ triển khai mạnh trong hai tháng tới.

Theo Thứ trưởng Tiến, thứ nhất là Bộ NN&MT sẽ rà soát quy trình canh tác, trong đó sẽ kiểm tra đất, nước, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và đẩy mạnh công tác chọn tạo giống, đảm bảo sầu riêng đáp ứng tiêu chuẩn an toàn cho cả thị trường nội địa và xuất khẩu.

“Bộ đang xây dựng ở Tiền Giang một mô hình về đất nhiễm Cadimi để tổng kết và nhân rộng, đồng thời đã chỉ đạo Cục Bảo vệ thực vật trồng trọt rà soát lại tất cả các cơ sở nhập phân bón, cũng như tổ chức thật nghiêm các cơ sở đóng gói để chúng ta có thể truy xuất từ vùng trồng, mang vào cơ sở đóng gói theo hướng chuyển đổi số”, ông Tiến nói.

Đối với vấn đề kiểm tra cơ sở đóng gói và mã số vùng trồng; lãnh đạo Bộ NN&MT cho hay sẽ tăng cường quản lý, gắn với chuyển đổi số để truy xuất nguồn gốc minh bạch, tránh gian lận thương mại. Đặc biệt, vừa qua nhờ các nỗ lực ngoại giao, Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) đã cập nhật thêm 829 mã số vùng trồng và 131 mã số cơ sở đóng gói sầu riêng Việt Nam, nâng tổng số lên 1.396 mã vùng trồng và 188 mã cơ sở đóng gói (sau khi trừ các mã bị thu hồi).

Về vấn đề giảm nguy cơ nhiễm Cadimi, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho biết sẽ xây dựng bằng cách xây dựng 5 giải pháp cải tạo đất, kiểm soát kim loại nặng, đặc biệt tại các vùng trồng trọng điểm như Tây Nguyên, Đồng bằng sông Cửu Long; đồng thời rà soát phân bón nhập khẩu, siết chặt kiểm soát chất lượng phân bón, nhất là phân DAP nhập từ Hàn Quốc, nơi từng ghi nhận hàm lượng Cadimi vượt ngưỡng 28 mg/kg (tiêu chuẩn cho phép 12 mg/kg).

Đặc biệt, sau chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ NN&MT cũng sẽ hoàn thiện khung pháp lý, cụ thể là rà soát và đồng bộ các văn bản pháp luật theo chuỗi an toàn dịch bệnh, đảm bảo quản lý chất lượng, năng suất và an toàn thực phẩm (hoàn thành trong quý III/2025). Cùng với đó, bộ sẽ tăng cường hợp tác với Trung Quốc, phối hợp chặt chẽ với GACC trong kiểm dịch thực vật, đảm bảo thông quan nhanh, đặc biệt khi vào vụ thu hoạch cao điểm.

“Bộ sẽ chỉ đạo mở rộng hệ thống phòng thí nghiệm, củng cố và bố trí thêm phòng kiểm nghiệm tại các địa bàn trọng điểm. Cty Vinacontrol TP.HCM đang đề xuất xây dựng phòng thử nghiệm tại Đắk Lắk, dự kiến vận hành trước mùa vụ 8-9/2025.

Cơ quan chuyên môn của bộ sẽ tăng trường cán bộ tại cửa khẩu để hỗ trợ nông dân và doanh nghiệp, tránh ùn tắc hàng hóa trong mùa thu hoạch rộ”, Thứ trưởng Tiến nói, đồng thời khẳng định sẽ giải quyết căn bản vấn đề chất lượng, tập trung kiểm soát từ gốc, từ khâu canh tác đến đóng gói, giúp ngành sầu riêng vượt qua những khó khăn trước mắt và phát triển bền vững.

Dương Hưng