Chào anh chị em,

Một thi sĩ nổi tiếng của Nhật được hỏi làm thế nào để làm một bài thơ Tàu.

“Thơ Tàu thường có 4 hàng,” thi sĩ giải thích. “Hàng đầu là câu đầu tiên; hàng thứ nhì là tiếp tục của câu đầu; hàng thứ ba bỏ chủ đề này và bắt đầu chủ đề mới; và hàng thứ tư liên kết ba hàng đầu với nhau. Một bài hát phổ thông của Nhật minh họa điều này:

Hai cô nhà bán lụa ở Kyoto
Cô chị hai mươi em mười tám
Chiến binh giết người bằng gươm giáo
Hai cô giết người bằng đôi mắt
(TĐH dịch từ tiếng Anh)

Bình:

• Bốn câu thơ trong một bài thơ tứ tuyệt là: khởi, thừa, chuyển, hợp – mở đầu, phát triển, xoay chiều, tổng kết.

• Chính vì sắc đẹp có thể giết người mà khi Ryonen, sắc đẹp khuynh thành, xin đi tu thiền, cả hai thiền sư Tetsugya và Hakuo đều từ chối ngay lập tức. Ryonen phải dùng sắt nóng đốt mặt mình, hủy hoại nhan sắc vĩnh viễn, mới được Hakuo nhận làm đệ tử.

Các thiền sư thường chẳng sợ gì cả, nhưng xem ra sợ sắc đẹp.

• “Sắc đẹp khuynh thành đổ nước” là một thành ngữ chỉ nhan sắc phi thường, tuyệt mỹ của người phụ nữ, có thể làm say đắm lòng người đến mức khiến thành trì, đất nước nghiêng ngả, đổ vỡ. Cụm từ này bắt nguồn từ điển cố “nhất cố khuynh nhân thành, tái cố khuynh nhân quốc” (ngó lại một lần làm nghiêng thành người, ngó lại lần nữa làm nghiêng nước người) trong bài ca của Lý Diên Niên đời Hán.

• Sắc đẹp giết người thì rõ rồi. Nhưng có thật thế không? Sắc đẹp giết người, hay “lòng tham sắc” giết người? Tiền giết người hay “lòng tham tiền” giết người?

• Phụ nữ tham sắc đẹp cho mình. Đàn ông tham chiếm hữu phụ nữ nhan sắc.

“Lòng tham” là tâm. Vậy thì, chính tâm ta giết ta, sao lại đổ lỗi cho sắc đẹp (hay tiền bạn, hay danh vọng, và mọi thứ khác)?

• Mọi thứ khác của ba độc tham sân si cũng thế:

— Tôi chửi hắn vì hắn làm thế. Không, không phải vì hắn làm thế, mà vì tôi nổi lòng sân hận. Hắn làm thế là việc của hắn, nổi nóng và chửi hắn hay tĩnh lặng là việc của ta. Đừng nhầm lẫn, đừng đổ lỗi cho người khác.

— Tôi nói xấu hắn, vì hắn nói xấu tôi. Không, đó là vì tôi không quản được tâm tôi và miệng tôi, không phải vì hắn. Tôi không phải là hình nộm mà hắn muốn giật dây tôi lúc nào thì tôi cũng sẵn sàng nhảy theo lệnh của hắn lúc đó.

— Hắn làm việc xấu, tôi nói cho mọi người biết là việc đương nhiên. Không, đó chẳng là việc đương nhiên. Thứ nhất, chuyện của bạn nói về hắn thường là không đúng 100% và nếu có mặt hắn ở đó để giải thích hay biện hộ, thì câu chuyện có thể khác đi rất nhiều. Nói chuyện một chiều giản dị là nói dối, vì nó không thật. Thứ hai, nếu bạn nói xấu về hắn thì được gì cho xã hội, ngoài việc thỏa mãn thói quen của cái miệng thích nói hành nói tỏi của bạn? Nói hay không là vì mình có quản được tâm và khẩu của mình không. Đừng đổ lỗi vì người này, người kia.

— Mọi người đều tham nhũng hết, tôi phải tham nhũng để sống.

Vậy sao?
Mọi người đều hút thuốc hết, tôi phải hút để sống?
Mọi người đều uống rượu hết, tôi phải uống rượu để sống?
Mọi người đều đánh nhau hết, tôi phải đánh nhau để sống?
Mọi người đều nói dối hết, tôi phải nói dối để sống?

Tham nhũng hay không là do lòng tham của mình. Đừng đổ lỗi cho người khác.

• Tóm lại: Tâm là chủ. (Kinh Pháp Cú).

Nghĩa là ta làm gì, tốt hay xấu, cũng là do tâm ta. Hãy nhận trách nhiệm 100% cho mọi tư tưởng và hành động của mình. Đừng chỉ ngón tay vào người khác, vật khác.

• Phật Thích Ca nói trong Kinh Từ Bi (Metta Sutta)

Hãy mở rộng tình thương,
Hy sinh như từ mẫu,
Suốt đời lo che chở,
Đứa con một của mình,
Hãy phát tâm vô lượng,
Đến tất cả sinh linh.

Từ Bi gieo cùng khắp,
Cả thế gian khổ ải,
Trên dưới và quanh mình,
Không hẹp hòi oan trái,
Không hờn giận căm thù.

Khi đi, đứng, ngồi, nằm,
Bao giờ còn thức tỉnh,
Giữ niệm từ bi nầy,
Thân tâm thường thanh tịnh,
Phạm hạnh chính là đây

(Trần Đình Hoành dịch và bình)

Với yêu thương,

Hoành

o0o

Làm sao để viết một bài thơ Tàu – How to Write a Chinese Poem

Dear Brothers and Sisters,

A well-known Japanese poet was asked how to compose a Chinese poem.

“The usual Chinese poem is four lines,” he explains. “The first line contains the initial phase; the second line, the continuation of that phase; the third line turns from this subject and begins a new one; and the fourth line brings the first three lines together. A popular Japanese song illustrates this:

Two daughters of a silk merchant live in Kyoto.
The elder is twenty, the younger, eighteen.
A soldier may kill with his sword.
But these girls slay men with their eyes.

Annotation:

• The four lines of a quatrain are: start, inherit, transfer, combine – opening, development, reversal, conclusion.

• Because beauty can kill, when Ryonen, the beauty that could topple a fortress, asked to practice Zen, both Zen masters Tetsugya and Hakuo immediately refused. Ryonen had to use a hot iron to burn her face, destroying her beauty forever, before Hakuo accepted her as a disciple.

Zen masters are usually not afraid of anything, but it seems they are afraid of beauty.

• “Beauty that topples fortresses and countries” is an idiom referring to the extraordinary, stunning beauty of a woman, which can captivate people to the point of causing fortresses and countries to topple and collapse. This phrase comes from the old saying “nhất cố khuynh nhân thành, tái cố khuynh nhân quốc” (looking back once makes a city topple, looking back again makes a country topple) in the song of Li Yannian of the Han Dynasty.

• Beauty kills people, that’s obvious. But is it really like that? Does beauty kill people, or “greed for beauty” kill people? Does money kill people or “greed for money” kills people?

• Women are greedy for beauty for themselves. Men are greedy to possess beautiful women.

“Greed” is in the mind. So, it’s our mind that kills us, why blame beauty (or money, friends, or fame, and everything else)?

• The same goes for all the other three poisons of greed, anger, and ignorance:

— I curse him because he did that. No, not because he did that, but because you got angry. His doing that is his business, getting angry and cursing him or staying quiet is your business. Don’t get confused, don’t blame others.

— I speak ill of him because he speaks ill of me. No, it is because you cannot control your mind and your mouth, not because of him. You are not a puppet that he can manipulate you at any time so that you are ready to follow his command at that time.

— He does bad things, it is natural for me to tell everyone. No, it is not natural. First, what you say about him is often not 100% true and if he were there to explain or defend himself, the story could be very different. Talking one-sidedly is simply lying, because it is not true. Second, if you speak ill of him, what do you get for society, other than satisfying the habit of your mouth that likes to gossip? Whether you speak or not depends on whether you can control your mind and your mouth. Don’t blame this person or that person.

— Everyone is corrupt, I have to be corrupt to live.

So?
Everyone smokes, I have to smoke to live?
Everyone drinks alcohol, I have to drink alcohol to live?
Everyone fights, I have to fight to live?
Everyone lies, I have to lie to live?

Corruption or not depends on your greed. Don’t blame others.

• In short: The mind is the master. (Dhammapada).

That means whatever we do, good or bad, is due to our mind. Take 100% responsibility for all our thoughts and actions. Don’t point fingers at other people or things.

• Buddha said in Metta Sutta

Expand your love,
Sacrifice like a mother,
Taking care of your only child all your life,
Develop a boundless heart,
Towards all living beings.

Spread compassion everywhere,
The whole world is suffering,
Above and below and around you,
Do not be narrow-minded or unjust,
Do not be resentful or hateful.

When walking, standing, sitting, lying down,
As long as you are awake,
Keep this thought of compassion,
Your body and mind are always pure,
This is the holy life.
(TĐH translates from Vietnamese)

With compassion,

Hoành

o0o

© copyright 2025
Trần Đình Hoành
Permitted for non-commercial use
www.dotchuoinon.com

# 88