Surealist painting – Salvador Dalí – 1931

Chào anh chị em,

Thiền sư Ikkyu rất thông minh lúc còn nhỏ. Thầy của Ikkyu có một tách trà quý, đồ cổ hiếm có. Ikkyu lỡ làm vỡ tách này và rất bối rối. Nghe tiếng chân thầy, Ikkyu giấu chiếc tách sau lưng. Khi thầy đến, Ikkyu hỏi: “Tại sao người ta phải chết?”

“Đó là tự nhiên,” vị thầy già giải thích. “Tất cả mọi thứ đều chết và chỉ có một thời gian để sống.”

Ikkyu, đưa cái tách vỡ ra, và thêm: “Giờ chết của cái tách của thầy đã đến.”

Bình

• Xem bức tranh siêu thực Sự Dai Dẳng Của Ký Ức (The Persistence of memory) của Salvodor Dalí bên trên chúng ta thấy gì? Đó là một thế giới đang giãy chết, nhưng ký ức vẫn dai dẳng nhớ nó? Hay nó là một thế giới đang bình thường nhưng ký ức đang giãy chết? Hay nó là một ký ức đang giãy chết trong một thế giới đang giãy chết?

Dù câu trả lời là gì thì nó cũng buộc ta nghĩ đến sự chết.

• Mọi Thiền sư cũng đều nói đến sự chết, nhưng hoàn toàn tích cực – nghĩa là ngược với Salvador DaLí 180 độ. Với các Thiền sư, chết là về lại nhà – về với Không, Phật tính vô sanh vô diệt của mình. Các tôn giáo đặt trọng tâm vào Chúa, Thượng đế, Allah… cũng đều xem chết là về với Chúa, Thượng đế, Allah – cho nên cũng là về lại với Cha.

Cũng là chết nhưng Dalí và những người có đời sống tâm linh mạnh mẽ trong các tôn giáo thì có cái nhìn trái ngược nhau: tích cực versus tiêu cực, positivity v. negativity.

• Nếu theo sách Tử Thư của Phật giáo Tây Tạng mà nói thì người chết mà có tinh thần tích cực thì có thể được Giác ngộ, còn người si mê vì tinh thần tiêu cực thì chỉ có thể sa địa ngục và kẹt vào vòng luân hồi lẩn quẩn. (Đọc về Tử Thư trong bài Thịnh vượng thật – True prosperity).

Sống mà quan tâm đến ngày chết sẽ làm cho chúng ta tâm linh hơn, thánh thiện hơn, và sâu sắc hơn.

• Cậu bé Ikkyu rất thông minh. Nói với thầy là tách trà quý đã đến giờ chết, để đánh lạc hướng thầy và thầy không thấy là cậu có lỗi làm vỡ tách trà.

Đây là câu hỏi triết lý thường được các triết gia và thần học gia đặt ra: Nếu định mệnh đã định người này hôm nay chết, thì người giết người nầy ngày hôm nay có lỗi gì không, hay đó chỉ là định mệnh?

Hầu như mọi truyền thống tâm linh đều kết luận rằng: Dù một người đã được định sẽ chết hôm nay, nhưng người giết người ấy vẫn phải chịu trách nhiệm về tội sát nhân. Như Judas bán Chúa Giêsu cho quân La Mã xử tử, để vô tình làm trọn lời tiên tri của Isaiah 800 năm trước đó, nhưng Judas vẫn phải chịu trách nhiệm về việc giết Giêsu.

Nghĩa là, kẻ giết người không thể chỉ ngón tay vào định mệnh để chối bỏ trách nhiệm giết người.

Và luật pháp mọi quốc gia xưa nay cũng rất rõ: You giết người thì you bị truy tố và xử phạt. Chẳng thể chỉ ngón tay vào định mệnh để chạy tội.

(Trần Đình Hoành dịch và bình)

Với yêu thương,

Hoành

o0o

Giờ chết – Time to Die

Dear Brothers and Sisters,

Ikkyu, the Zen master, was very clever even as a boy. His teacher had a precious teacup, a rare antique. Ikkyu happened to break this cup and was greatly perplexed. Hearing the footsteps of his teacher, he held the pieces of the cup behind him. When the master appeared, Ikkyu asked: “Why do people have to die?”

“This is natural,” explained the older man. “Everything has to die and has just so long to live.”

Ikkyu, producing the shattered cup, added: “It was time for your cup to die.”

Annotation:

• Looking at the surreal painting The Persistence of Memory by Salvador Dalí above, what do we see? Is it a world that is dying, but memory still persistently remembers it? Or is it a normal world but memory is dying? Or is it a memory that is dying in a world that is dying?

Whatever the answer is, it forces us to think about death.

• All Zen masters also talk about death, but completely positively – that is, 180 degrees opposite to Salvador Dalí. For Zen masters, death is returning home – returning to Emptiness (Void), one’s unborn and undying Buddha-nature. Theistic religions focusing on Mr. Heaven, God, Allah… also see death as returning to Heaven, God, Allah – so it is homecoming to Father.

It is death, but Dalí and people with strong spiritual lives in religions have opposite views: positive versus negative, positivity v. negativity.

• According to the Tibetan Buddhist Book of the Dead, a person who dies with a positive spirit can be Enlightened, while a person who is deluded by a negative spirit can only fall into hell and get stuck in the cycle of reincarnation. (Read about Book of the Dead in Zen story True prosperity – True prosperity).

Living with concern for the day of death will make us more spiritual, holier, and deeper.

• The boy Ikkyu was very clever. He told his teacher that the precious teacup was about to die, to distract the teacher so that the teacher would not see that he was at fault for breaking the teacup.

This is a philosophical question often asked by philosophers and theologians: If fate has decided that this person will die today, is the person who kills this person today at fault, or is it just fate?

Almost every spiritual tradition has concluded that: Even if a person is destined to die today, the person who kills that person is still responsible for the crime of murder. Just like Judas sold Jesus to the Romans to be executed, inadvertently fulfilling Isaiah’s prophecy 800 years earlier, Judas was still responsible for killing Jesus.

That is, a murderer cannot point his finger at fate to deny his responsibility for murder.

And the laws of every country are very clear: If you kill someone, you will be prosecuted and punished. You cannot point your finger at fate to escape punishment.

(Translated and annotated by Tran Dinh Hoanh)

With compassion,

Hoành

o0o

© copyright 2025
Trần Đình Hoành
Permitted for non-commercial use
www.dotchuoinon.com

# 85