Bài cùng chuỗi Tiểu luận về BNTK:
(1), (2), (3), (4), (5), (6), (7), (8), (9), (10), (11), (12), (13), (14). Done.

Thị cố không trung, vô sắc, vô thọ, tưởng, hành, thức; vô nhãn, nhĩ, tỷ, thiệt, thân, ý; vô sắc, thinh, hương, vị, xúc, pháp; vô nhãn giới, nãi chí vô ý-thức-giới. 

(Cho nên, trong không chẳng có sắc, chẳng có thọ, tưởng, hành, thức; chằng có mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý; chẳng có màu sắc, âm thanh, hương thơm, vị nếm, xúc cảm, các pháp; chẳng có nơi để nhìn, cho đến chẳng có nơi để ý thức.) 

(Therefore, in emptiness there is no form, feeling, cognition,  formation, or consciousness; no eyes, ears, nose, tongue,  body, or mind; no sights, sounds, smells, tastes, objects of  touch, or dharmas; no field of the eyes, up to and  including no field of mind-consciousness). 

Từ câu này trở đi, Bát Nhã giới thiệu một bản liệt kê tất cả những giáo lý cơ bản mà chính Đức Phật đã thuyết giảng. Những lời giảng này là nền tảng của Phật giáo, tạo nên Phật giáo. Tuy nhiên, Bát Nhã Tâm Kinh bắt đầu phủ nhận mọi lời giảng, từng lời một.

Tại điểm này, chúng ta cần lưu ý những điểm sau:

Thứ nhất, trong ngôn ngữ Bát Nhã, phủ định và khẳng định là một. Sắc bất dị không, không bất dị sắc; sắc tức thị không, không tức thị sắc. 

Thứ hai, Không là bản thể của mọi thứ, kể cả mọi giáo lý, mọi pháp tu. Như mọi thứ khác, giáo lý và pháp tu chỉ là hiện tượng—là biểu hiện nhất thời của Không.

Thứ ba, nếu chúng ta quan sát biển và tập trung tư tưởng của mình vào nước, chúng ta có thể nói rằng có nước nhưng không thực sự có sóng – sóng chỉ là những chuyển động của nước mà thôi. Tương tự như vậy, khi chúng ta tập trung tư tưởng vào bản thể của mọi thứ trong vũ trụ – Không – chúng ta có thể nói rằng trong Không chẳng có gì thực sự hiện hữu; mọi thứ chỉ là biểu hiện nhất thời của Không. Đó là tại sao trong câu mà chúng ta đang khảo sát này, Bát Nhã Tâm Kinh nói rằng, “Trong Không, chẳng có…” 

Và đến đây Bát Nhã lại liệt kê một danh sách đầy đủ những giáo lý Phật pháp. Câu hỏi là “Tại sao Bát Nhã Tâm Kinh lại mất công liệt kê một danh sách toàn bộ các giáo lý, để rồi sau đó lại phủ nhận từng cái một? Sự phủ định cẩn thận này nhằm mục đích gì?” 

Chúng ta sẽ trả lời câu hỏi này, nhưng trước đó, chúng ta phải biết những giáo lý đã được liệt kê và phủ nhận là gì. Hãy thử cùng xem xét bản danh sách. 

Ngũ uẩn (sắc thọ tưởng hành thức—five skandhas: form, feeling, perception, mental formation, consciousness) là những gì tạo nên bản thể một con người. Bát Nhã giờ đây phủ nhận ngũ uẩn. 

Lục căn (nhãn nhĩ tỷ thiệt thân ý—sáu gốc: mắt tai mũi lưỡi, thân ý– six roots, six sensing organs: eyes, ears, nose, tongue, body, mind): Đây là những cửa ngõ, những giao diện giữa thế giới bên ngoài và thế giới bên trong tâm trí của chúng ta. Nếu không có lục căn thì không có chúng ta, cả thể xác lẫn tinh thần. Nhưng Bát Nhã giờ đây phủ nhận lục căn. 

Lục trần (sắc thanh hương vị xúc pháp; sáu bụi: hình ảnh, âm thanh, mùi hương, vị, đối tượng xúc chạm, pháp; six dusts or six gunas or six sense objects: sights, sounds, smells, tastes, objects of touch, and dharmas).  Lục trần tương ứng với lục căn trong đoạn trên. Lục trần tạo nên toàn bộ vũ trụ.  Năm bụi đầu tiên tạo nên vũ trụ vật chất; bụi cuối cùng—pháp, là tất cả mọi thứ mà tâm trí có thể nhìn thấy được–tạo nên vũ trụ tinh thần. 

Lục trần (six dusts) từ bên ngoài đi vào cơ thể và tâm trí chúng ta thông qua lục căn (six roots) và đem lại cho ta cảm giác, và cảm giác làm cho chúng ta khao khát chiếm hữu (dục vọng), và từ dục vọng mà mọi vấn đề phiền não sinh ra. Đó là tại sao sáu thứ này được gọi là sáu bụi (lục trần). Hành động của lục trần đi vào cơ thể chúng ta qua lục căn được gọi là lục nhập (six entrances). 

Lục trần là một giáo lý cơ bản khác của Phật giáo. Lục trần tạo nên vũ trụ. Nhưng Bát Nhã giờ đây phủ nhận lục trần.

Vô nhãn giới, nãi chí vô ý thức giới.  Chẳng có nơi để nhìn, cho đến chẳng có nơi để ý thức.  (No field of the eyes, up to and including no field of mind-consciousness).  

Tại đây chúng ta nói về  thập bát giới (mười tám giới, mười tám lãnh vực)–sáu giới của sáu căn (six realms of six sense organs): nhãn giới (realm of the eyes), nhĩ giới (realm of the ears), tỉ giới (realm of the nose), thiệt giới (realm of the tongue), thân giới (realm of the body), ý giới (realm of the mind); sáu giới của sáu trần (còn gọi là lục cảnh; six realms of six objects of senses): sắc giới (realm of color), thanh giới (realm of sound), hương giới (realm of smell), vị giới (realm of taste), xúc giới (realm of touch), pháp giới (realm of thought); và sáu giới của sáu thức (six realms of consciousness): nhãn thức giới (realm of eye-consciousness), nhĩ thức giới (realm of ear-consciousness), tỉ thức giới (realm of nose-consciousness), thiệt thức giới (realm of tongue consciousness), thân thức giới (realm of body-consciousness), ý thức giới (realm of mind-consciousness).

Bát nhã dùng cách nói vắn tắt, chỉ nhắc đến giới đầu là nhãn giới, và giới cuối là ý thức giới, để chỉ cả mười tám giới. Mười tám giới này làm nên toàn vũ trụ bên ngoài cũng như vũ trụ trong tâm ta. Nhưng Bát Nhã lại phủ nhận cả mười tám giới, phủ nhận toàn thể vũ trụ, vật thể cũng như tinh thần.

Tiểu luận về Bát Nhã Tâm Kinh – A brief exposition on the Heart Sutra (9)

Series A brief exposition on the Heart Sutra:
(1), (2), (3), (4), (5), (6), (7), (8), (9), (10), (11), (12), (13), (14). Done.

Therefore, in emptiness there is no form, feeling, cognition, formation, or consciousness; no eyes, ears, nose, tongue, body, or mind; no sight, sound, smell, taste, object of touch, or dharmas; no realm of the eyes, up to and including no realm of mind-consciousness.

From this verse on, the Heart Sutra presents a list of all fundamental teachings by the Buddha himself. These teachings are the foundation of Buddhism. They make up Buddhism. However, the Heart Sutra starts to negate all teachings, one by one.

At this time, we need to keep in mind these points:

First, in prajna language, negation and affirmation are the same. Form does not differ from emptiness, emptiness does not differ from form; form itself is emptiness, emptiness itself is form.

Second, emptiness is the substance of all things, including all teachings, all practices. Like everything else, teachings and practices are merely phenomena–fleeting manifestation of emptiness.

Third, if we observe the sea and focus our thinking on the water, we can say that only the water exists and the waves do not really exist—they are just movements of water. Similarly, when we focus our thinking on the substance of all things in the universe—emptiness—we can say that in emptiness nothing really exists; everything is just a fleeting manifestation of emptiness. That is why in this verse that we are examining, the Heart Sutra says, “In emptiness, there is no…”

And then the sutra lists a full list of Buddhist teachings. The question is “Why does the Heart Sutra take the trouble to list an entire list of teachings, just to negate them one by one? What is the purpose of this careful negation?”

We will answer this question, but before that we have to know what teachings are listed and negated. Let’s examine the list.

Five skandhas (or five aggregates–form, feeling, perception, mental formation, and consciousness) are what make a human being. The Heart Sutra now negates five skandhas.

Six roots (or six sensing organs–eyes, ears, nose, tongue, body, and mind) are the gates, the interface, between the external world and the world of our mind. Without these we do not exist, both physically and mentally. But the Heart Sutra now negates six roots.

Six dusts (or six gunas or six sense objects–sight, sound, smell, taste, object of touch, and dharmas). Six dusts correspond to six roots in the preceding paragraph. Six dusts make up the entire universe. The first five (sights, sounds, smells, tastes, objects of touch) make up the physical universe; the last one “dharmas” (“all things”) makes up both the physical and mental universes.

Six dusts from outside enter our boby and mind through six roots and will give us sensation, which will make us desire, and from desire all troubles come. That is why these six things are called six dusts. The act of six dusts entering our body through six roots is called six entrances.

“Six dusts” is another fundamental Buddhist teaching. Six dusts make up the entire universe. But the Heart Sutra now negates six dusts.

No realm of the eyes, up to and including no realm of mind-consciousness.

Here we are talking about eighteen realms—six realms of six sense organs, six realms of six object of senses, and six realms of six sense consciousnesses—that make up our entire physical and mental universe.

(Six realms of six sense organs: realm of the eyes, realm of the ears, realm of the nose, realm of the tongue, realm of the body, realm of the mind; six realms of six objects of senses: realm of color, realm of sound, realm of smell, realm of taste, realm of touch, realm of thought; and six realms of consciousness: realm of eye-consciousness, realm of ear-consciousness, realm of nose-consciousness, realm of tongue consciousness, realm of body-consciousness, realm of mind-consciousness).

The Heart Sutra uses the short way of mentioning only the first realm (eyes) and the last realm (mind-consciousness) to indicate all eighteen realms. These eighteen realms make up the entire physical and mental universe. But again, the sutra negates all eighteen realms, the entire physical and mental universe.