Lê Thương (1914–1996) là một trong những nhạc sĩ tiêu biểu cho thời kỳ tiền chiến của tân nhạc Việt Nam. Ông là tác giả của bộ ba ca khúc Hòn vọng phu bất hủ.
Tiểu sử
Lê Thương tên thật là Ngô Đình Hộ, sinh ngày 8 tháng 1 năm 1914, tại phố Hàm Long, Hà Nội, trong một gia đình bố mẹ là những nghệ sĩ cổ nhạc. Một bài viết khác cho rằng Lê Thương sinh tại Nam Định. Theo hồi ký của Phạm Duy, Lê Thương sinh năm 1913 và là một thầy tu hoàn tục.
Năm 1935, Lê Thương hành nghề dạy học ở Hà Nội, sau đó ông chuyển về dạy ở Hải Phòng. Lê Thương cùng Hoàng Quý, Hoàng Phú (tức nhạc sĩ Tô Vũ), Phạm Ngữ, Canh Thân tụ họp thành một nhóm ca nhạc sĩ trẻ để bắt đầu sáng tác và hát phụ diễn cho những buổi diễn kịch nói của nhóm kịch Thế Lữ tại Hải Phòng, hay theo ban kịch đi hát tại Hà Nội, Vĩnh Yên. Họ cũng là những hướng đạo sinh và hay tổ chức đi cắm trại hay đi hát tại các tỉnh lân cận bằng xe đạp.
Năm 1941, Lê Thương vào miền Nam. Ban đầu ông ở An Hóa, tỉnh Bến Tre, sau đó Lê Thương chuyển về sống tại Sài Gòn. Tuy là một nhạc sĩ tài danh, nhưng nghề chính của ông là dạy học. Ông từng là giáo sư Sử Địa, có một thời gian giảng dạy tại một số trường trung học tư ở Sài Gòn. Ông cũng từng là giáo sư Pháp ngữ tại trường trung học Pétrus – Ký vào thập niên 60 . Lê Thương cũng từng làm công chức ở Trung tâm Học liệu, bộ Quốc Gia Giáo Dục của Việt Nam Cộng Hòa.
Âm nhạc
Lê Thương là một trong những nhạc sĩ Việt Nam tiên phong viết tân nhạc với bài Bản đàn xuân. Ngoài Bản đàn xuân, trong thời kỳ ở miền Bắc, Lê Thương còn sáng tác những tác phẩm khác như Tiếng đàn đêm khuya, Một ngày xanh, Trên sông Dương Tử, Thu trên đảo Kinh Châu…
Từ khi vào miền Nam năm 1941, Lê Thương phổ thơ nhiều bài như Lời kỹ nữ (thơ Xuân Diệu), Lời vũ nữ (thơ Nguyễn Hoàng Tư), Bông hoa rừng (thơ Thế Lữ), Tiếng thùy dương (tức Ngậm ngùi thơ Huy Cận) và Tiếng thu (thơ Lưu Trọng Lư)…
Lê Thương là nhạc sĩ tiên phong của nhiều thể loại âm nhạc. Thời kỳ kháng chiến, ông có soạn một ca khúc rất nổi tiếng Lòng mẹ Việt Nam hay Bà Tư bán hàng nói về một bà mẹ thành phố có các con tham gia kháng chiến. Và bài hát đó là một trong những lý do Lê Thương bị Pháp bắt giam vào khám Catinat cùng Phạm Duy và Trần Văn Trạch năm 1951.
Lê Thương thuộc những người đầu tiên viết truyện ca và đã để lại những bản truyện ca hay nhất như Nàng Hà Tiên, Lịch sử loài người, Hoa thủy tiên… Đặc biệt hơn cả là bộ ba Hòn vọng phu, được xem như một trong những tác phẩm lớn nhất của tân nhạc Việt Nam. Văn Cao cũng từng thừa nhận ảnh hưởng bởi Lê Thương với phong cách âm nhạc bắt nguồn từ âm nhạc cổ truyền Việt Nam.
Trần Văn Khê, Trần Văn Trạch và Lê Thương ở Sài Gòn năm 1949
Lê Thương cũng là nhạc sĩ Việt Nam đầu tiên viết nhạc hài hước với những bản Hoà bình 48 (phê phán sự mỵ dân đội lốt hoà bình), Làng báo Sài Gòn (đả kích báo giới bồi bút, bất tài và ham tiền), Đốt hay không đốt (châm biếm máu Hoạn Thư), Liên Hiệp Quốc… Những bản này được nghệ sĩ Trần Văn Trạch trình diễn nhiều lần vào thập niên 1940. Lê Thương còn đặt lời cho những bản nhạc ngoại quốc ngắn như Nhớ Lào (nhạc Lào), Bông hoa dại tức Ô Đuồng Chăm Pá (nhạc Lào), Lòng trẻ trai (nhạc Hoa Kỳ), Hoa anh đào tức Sakura (cổ nhạc Nhật Bản), Màn Brúc đánh giặc (dân ca Pháp)…
Một thời gian, Lê Thương có cùng nhạc sĩ Lê Cao Phan phụ trách ban nhạc Măng Non cho trẻ em, phát thanh các truyện cổ tích, khúc dân ca, bài ca nhi đồng. Và cùng Nguyễn Xuân Khoát, Lê Thương được xem như những nhạc sĩ mở đầu của dòng nhạc dành cho thiếu nhi với những bản Tuổi thơ, Cô bán bánh, Con mèo trèo cây cau, Thằng bé tí non, Ông Nhang bà Nhang, Truyền kỳ Việt sử, Học sinh hành khúc... Nổi tiếng hơn cả là bài Thằng Cuội thường được trẻ em hát trong mỗi dịp tết Trung Thu, mặc dù nhiều người không biết đó là một ca khúc của nhạc sĩ Lê Thương:
Bóng trăng trắng ngà
Có cây đa to
Có thằng Cuội già
Ôm một mối mơ
Lặng yên ta nói Cuội nghe
Ở cung trăng mãi làm chi
Bóng trăng trắng ngà
Có cây đa to
Có thằng Cuội già
Ôm một mối mợ…
Ngoài âm nhạc, Lê Thương còn gia nhập vào ban kịch của Thế Lữ vào những năm thập niên 1930, và ban kịch Sầm Giang của Trần Văn Trạch khi ông sống ở Sài Gòn. Lê Thương đã sáng tác ca khúc cho nhiều kịch bản, và viết nhạc phim cho hãng phim Mỹ Vân.
Lê Thương lập gia đình cùng một phụ nữ học ở Pháp về và họ có 9 người con. Ông cũng có hai người tình, người tình đầu là một cô hát ả đào nổi tiếng ở Hà Nội. Người thứ hai là một vũ nữ tại Chợ Vườn Chuối Sài Gòn.
Sau 1975, ông không tham gia hoạt động văn nghệ. Vào thập niên 1990, ông bị mất hẳn trí nhớ và qua đời ngày 17 tháng 9 năm 1996 tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Trường ca Hòn Vọng Phu
Lê thương soan Hòn Vọng Phu từ 1943 đến 1947. Trường ca 3 bản này được là một trong những trường ca đầu tiên của tân nhạc Việt Nam và đến nay vẫn là trường ca nổi tiếng nhất trong âm nhạc Việt.
Trường ca này viết với sự trộn lẫn thuần thục các âm giai ngũ cung truyền thống Việt Nam với các tiết tấu tây phương. Gồm 3 phần:
Phần I – Đoàn Người Ra Đi: Khi chiến tranh nổ ra,người chồng theo lệnh vua tòng quân với lời hẹn ước chỉ một thời gian sẽ trở về.
Phần II – Ai Xuôi Vạn Lý: Nhưng thời gian cứ bằng bẵng trôi,người vợ chờ đợi mãi vẫn không thấy chồng trở về. Chiều nào nàng cũng bồng con ra ngóng tin chồng, vết chân nàng đi dần hằn sâu trên phiến đá.Cỏ cây, hoa lá,sông núi,nước non…cả đất trời đều thương cảm cho nàng,đều giúp nàng ngóng tìm chồng,xem chàng đã về hay chưa.Ngóng trông mãi,đến lúc tất cả đều khuyên nàng đừng chờ đợi nữa,hãy “trở về chớ đừng để xuân tàn”.Thế nhưng,nàng vẫn chờ,chờ mãi nơi ấy.Nước mưa,bụi thời gian tuôn xối xả lên nàng,”thấm vào đến tận tâm hồn đứa con”.Ngày tháng dần trôi,nàng và con dần hóa đá vì chờ chồng.
Phần III – Người Chinh Phu Về. Người chồng,sau khi vượt qua biết bao gian khổ,hiểm nguy,cuối cùng đã thực hiện được lời hứa, trở về với nàng.Nhưng…đã quá muộn,nàng đã không còn để gặp chồng,chỉ còn “vết bước đi trên phiến đá mòn còn in dấu” và nỗi tiếc thương lưu truyền mãi đến muôn đời sau. (Nguồn: wikipedia)
Dưới đây chúng ta có:
1. Video Hòn Vọng Phu 1,2 và 3 do Thái Thanh, Ánh Tuyết và ban hợp xướng Ngàn Khơi trình bày.
2. Video 3 bản Hòn Vọng Phu do Văn Nghệ Nhà Nam trình bày (Linh Phượng, Nga Minh, Trần Lãng Mình hát, với các nhạc sĩ Nguyên Thao, Trần Lãng Minh, Trần Đình Hoành, Thanh Hà, Phạm Tuân.
Hòn Vọng Phu 1,2,3 – Thái Thanh, Ánh Tuyết & Ban hợp xướng Ngàn Khơi
Hòn Vọng Phu I, II và III – Linh Phượng, Nga Mi, Trần Lãng Minh
Đọt Chuối Non 
cám ơn anh Hoành đã nhắc lại cho mọi người nghe một bài hát quá hay. Lê Huy
ThíchThích
Thật trùng hợp khi anh Hoành lại giới thiệu bài này, một bài mang rất nhiều kỷ niệm với em mà đôi khi em cảm thấy như là “số phận”.
Tuy nhiên, trước đây nghe hát, em hầu như không hiểu được lời bài hát mà chỉ nghe được phần nhạc. Càng về sau, càng nghe kỹ lời nhạc, em càng thấy bản trường ca này thật hay: Gói trọn non sông Việt Nam trong sự son sắt của người Việt Nam.
ThíchThích
Theo lời giới thiệu của anh Hoành, em tìm nghe bài “Lòng mẹ Việt Nam”. Một bài rất hay và cực kỳ cảm động. Thật xứng danh để … Pháp bắt bỏ tù! 🙂 Nhân giới thiệu với mọi người luôn:
http://mp3.zing.vn/bai-hat/Long-me-Viet-Nam-Quang-Le/IW688DIA.html
ThíchThích
Chào vườn chuối,
Mới tìm ra được băng nhạc Hòn Vọng Phu do Linh Phượng (tức Túy Phượng của vườn chuối) hát với Nga Mi và Trần Lãng Minh, trong Đêm Cho Mẹ, tại Đại Học Maryland năm 1993, nên post đây cho vườn chuối. Cuối bài viết bên trên.
Đây là nhóm Văn Nghệ Nhà Nam.
Gồm:
Nga mi (cô ca sí áo tím).
Linh Phương (cô ca sĩ áo đỏ)
Trần Lãng Minh (ca sĩ nam, guitar rhythm)
Thanh Hà: Thổi sáo
Nguyên Thao: Guitar solo (ngồi ghế, áo trắng).
Trần Đình Hoành: Guitar bass (ngồi ghế, mang kính, để râu. Bây giờ không để râu nữa 🙂 )
Phạm Tuân: Keyboard
ThíchThích
Thể hiện thành công nhất Trường Ca Hòn Vọng Phu là nữ danh ca Thái Thanh! Cho dù sau này có rất nhiều ca sỹ trong và ngoài nước thể hiện lại ca khúc này, nhưng chưa có ca sỹ nào vươn đến cái tầm mà Thái Thanh đã hát! Thiết nghĩ, vườn chuối không giới thiệu tiếng hát Thái Thanh qua trường ca Hòn Vọng Phu là một thiếu xót lớn. Mọi người có thể nghe Thái Thanh hát theo đường link sau:
http://www.nhaccuatui.com/nghe?M=exBlrAtbLA
Thái Thanh từng trình bày trường ca Hòn Vọng Phu cùng với những ban hợp ca nổi tiếng như:
– Bản trước năm 1975 với ban hợp ca Thăng Long (Thái Thanh, Thái Hằng, Phạm Đình Chương, Phạm Duy), ban hợp ca nổi tiếng nhất miền Nam trước năm 1975. Bản này ttếng hát cao vút đẩy thổn thức của Thái Thanh (thuở giọng bà vẫn chưa bị thời gian tàn phá), cùng giọng bè đầy hào hùng, trầm ấm của ban hợp ca Thăng Long, tạo nên một tác phẩm vừa bi hùng, vừa thổn thức.
– Bản thu trong đĩa “Nhật Trường 5: Khi người yêu tôi khóc” cùng với Nhật Trường. Đây là một trong những bản thu mà giọng Thái Thanh theo tôi đánh giá là hay nhất. Đây cũng là một trong những bản đặc biệt vì có giọng ngâm thơ khúc đầu lấy từ Chinh phụ ngâm khúc của Đặng Trần Côn (Đoàn Thị Điểm) do Hoàng Oanh trình bày. Phải ngồi nhắm mắt lại, nghe thật kĩ bản thu này mới thấy nét độc đáo và sự kết hợp hay đến lạ tiếng hát đầy nội lực, tâm huyết của Thái Thanh, cùng sự lão luyện trong giọng hát Nhật Trường. Phần 2: Ai xuôi vạn lý do Thái Thanh đơn ca, có thể xem là phần trình bày đẹp nhất.
– Bản thu năm 1993 tại hải ngoại trong CD Hội Trùng Dương. Bản này Thái Thanh hát cùng ca đoàn Ngàn Thông. Ca đoàn Ngàn Thông là một ca đoàn có tiếng vang nhất định trong cộng đồng người Việt tại hải ngoại (đặc biệt là tại California). Ca đoàn Ngàn Thông của nhạc sĩ Thanh Lâm vốn nổi tiếng với những bản Thánh Ca. Tuy nhiên, họ còn được biết đến với việc hát bè, hòa âm và phối khí cho một loạt các ca sĩ hải ngoại thời điểm đó, nổi tiếng nhất là sự kết hợp với Ngọc Lan, và đặc biệt là CD Hội Trùng Dương cùng Thái Thanh.
ThíchThích
Mấy hôm nay em có ý muốn nghe một bài chị Phượng hát, một bài mà em chưa nghe thì hôm nay mở đúng link này. 😀
Chị Phượng hát thật dịu dàng.
Anh Hoành trông bí ẩn quá.
Em chúc anh chị hạnh phúc luôn luôn. ♥
ThíchThích
Thu Hương ới ơi,
Liên khúc Hòn Vọng Phu là một nhạc phẩm, trong những nhạc phẩm mà chị yêu thích nhất xưa nay Hương ạ. Xưa giờ chị chỉ trình diễn hợp ca HVP cùng với anh chị Trần Lãng Minh & Nga Mi trong đoàn “Văn Nghệ Nhà Nam” (tiền thân của “Trung Tâm Văn Hóa Việt” ngày nay).
Many thanks for your support my dear. Hương giỏi ghê luôn vì nhận ra được sự bí ẩn của anh Hoành. 🙂
Cám ơn em luôn chúc lành cho anh chị. Anh chị thương chúc em luôn vui, đẹp, và yêu đời như em luôn thể hiện. ❤ XO
ThíchThích